Świątynia pod świątynią. Umieszczą w posadzce przeszklone otwory

Projekt badawczy "Poszukiwania, identyfikacja i rozpoznanie naukowe najstarszej świątyni Bogurodzicy wybudowanej w Chełmie przez króla Daniela Halickiego” był realizowany w latach 2013-2014. W pierwszym roku współfinansował go Fundusz Dobroczynny Petra Poroszenki. Z uwagi na sytuację na Ukrainie finansowanie przejął Instytut Archeologii PAN oraz firma Usługi Archeologiczne Stanisław Gołub. Uczestnikami badań poza polskimi naukowcami byli także ich ukraińscy koledzy, w tym przede wszystkim specjaliści w dziedzinie archeologii architektury.

- Wspólnymi siłami udało nam się odkryć doskonale zachowane fundamenty zbudowanej w drugiej połowie XIII w. cerkwi katedralnej króla Daniela Romanowicza - mówi Stanisław Gołub. - Natknęliśmy się na mury wzniesione z cegły palcówki. To jedna z najstarszych budowli z takiej cegły w Polsce. Jest o kilkadziesiąt lat starsza od kaplicy zamkowej w Lublinie.

Odkryta cerkiew została zbudowana na planie prostokąta szerokiego na około 12 m i długiego na około 25 m. Cechą wyróżniającą ten obiekt jest rzadko występująca prostokątna absyda. Świadectwem jej bogatego wystroju są znalezione przez archeologów pozostałości szkła witrażowego, złoceń, różnobarwnych płytek posadzkowych. Poza cerkwią badacze natknęli się i przebadali szereg krypt grobowych budowanych pod świątynią od XIII w.

- Dzięki współpracy parafii ze służbami ochrony zabytków w nowej posadzce znajdą się przeszklone i podświetlane otwory, przez które będzie można podziwiać fragmenty XIII-wiecznej architektury - dodaje Gołub. - Ponadto nad dawną cerkwią za zgodą władz parafii zostanie wylana płyta żelbetowa. W przyszłości ma to umożliwić urządzenie podziemnej ekspozycji pozostałości danielowej świątyni i grobowych krypt.

W czasie prac archeologicznych badaczom udało się pozyskać wiele artefaktów. Szczególnie cenne są dobrze zachowane stroje osób duchownych i świeckich. Wśród nich uwagę zwraca dziecinny żupan. Znaleziono także monety, krzyżyki, pasyjki, relikwiarze i pozostałości ceramiki naczyniowej.

Dzięki temu, że Muzeum Ziemi Chełmskiej wystarało się o grant na konserwację najwartościowszych znalezisk, część z nich trafi do specjalistycznych pracowni. Między innymi szaty poddane zostaną konserwacji w pracowniach toruńskich. Pieniędzy z grantu wystarczy także na wydanie książki zawierającej wyniki wszystkich badań przeprowadzonych w Bazylice w latach 2013-2014.