Muzuem przygotowuje wystawę pamiątek po chełmskich Żydach

– To aż niewiarygodne – mówi Beata Mojska-Zając, która w Muzeum Ziemi Chełmskiej jest współorganizatorem wystawy "Żydzi w Chełmie”. – Przecież w naszym mieście całe dzielnice były zamieszkałe prawie wyłącznie przez Żydów. Na przykład wzdłuż całej ul. Pocztowej stał dokładnie jeden nie żydowski dom. Ta społeczność miała swoje bożnice, lekarzy, szkoły, kluby i stowarzyszenie. Za sprawą hitlerowskiego obłędu to wszystko znikło. Nie ocalały, a przynajmniej nic o tym nie wiemy, nawet okruchy w postaci pamiątkowych tableau, szyldów, odznak, czy sztandarów.

Na wielokrotnie powtarzane w mediach apele o udostępnianie pamiątek na wystawę (również na naszych łamach) w końcu zareagowało 15 osób.

Przynieśli świeczniki, kubki i kieliszki kiduszowe, lampy chanukowe, misternej roboty srebrny pierścień zaręczynowy, balsaminkę, zdjęcia i dokumenty.

Trafił się nawet szofar, czyli róg, którym pobożni żydzi zwoływali się na modlitwę.

– Poruszyło mnie ofiarowane muzeum naczyńko z chanukuji – dodaje Mojska-Zając. – Ten, kto nam je przyniósł, odkupił je od człowieka, który przy pomocy wykrywacza metalu penetrował szlak, którym Niemcy prowadzili chełmskich Żydów na rozstrzelanie. W swojej ostatniej drodze odrzucali najcenniejsze dla nich przedmioty, aby te nie dostały się w ręce oprawców.

W przypadku akurat tej wystawy trudno było liczyć na pamiątki udostępniane przez zasiedziałe w Chełmie od pokoleń rodziny żydowskie, gdyż takich prawie już nie ma. Nadzwyczaj skromne pamiątki niegdysiejszego świata żydowskiego są teraz niemal tylko w muzeach i u kolekcjonerów.

Wyjątkiem od tej reguły były reakcje internatów ze świata, którzy dowiedziawszy się o planowanej w Chełmie wystawie przesłali do muzeum pocztą elektroniczną skany dokumentów i fotografii z rodzinnych archiwów. Takie materiały dotarły m.in. z Kanady.

Przygotowując wystawę, chełmscy muzealnicy skorzystali też ze zbiorów własnych, ale i Archiwum Państwowego w Lublinie, miejscowych bibliotek, Muzeum Lubelskiego, czy Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, które eksponuje przekazane mu w depozyt eksponaty.

– Tą wystawą otwieramy drzwi do dalszych badań nad żydowską przeszłością Chełma – mówi Zbigniew Lubaszewski, współautor wystawy. – Chełmianom wyznania mojżeszowego, którzy przecież byli też Polakami to się po prostu należy.