Hanna Krall Honorową Obywatelką Lublina. „Może literatura ma jakiś sens”

W piątkowe popołudnie mury Zamku Lubelskiego gościły znakomitych gości, wśród których znaleźli się przedstawiciele władz samorządowych, świata kultury oraz literatury. A to wszystko z okazji nadania Honorowego Obywatelstwa Lublina Hannie Krall - wybitnej pisarce, dziennikarce i reportażystce, autorce legendarnej książki pt. "Zdążyć przed Panem Bogiem".

- To dla nas wielki dzień – mówił prezydent Lublina dr Krzysztof Żuk, witając Hannę Krall w gronie Honorowych Obywateli Miasta. Przypomniał o znaczeniu jej twórczości dla rozumienia złożonej tożsamości Lublina – miasta, które przez wieki było przestrzenią spotkania kultur, a potem brutalnie zostało tej wielokulturowości pozbawione.

Związek Krall z Lublinem nie jest jedynie literacki – to tu spędziła część dzieciństwa, tu osadzona jest akcja jednej z jej najważniejszych książek, Wyjątkowo długa linia, która tropi losy mieszkańców kamienicy przy ul. Złotej. - To opowieść, która pozwala tak bardzo emocjonalnie spojrzeć na naszą historię – mówił prezydent.

Ocalanie przez szczegóły

Laudację wygłosił prof. Jacek Leociak, literaturoznawca, który od lat towarzyszy Krall w interpretacyjnej podróży przez jej pisarstwo. - Nie sposób zapisać wszystkiego, ale zobowiązuje nas dążenie do zapisania tego, co możliwe – przypomniał słowa samej autorki. I to właśnie robi Krall: nie opisuje „wielkiej historii”, ale ludzi. Z nazwiskami, adresami, zawodami, dziećmi i wnukami.

Profesor Leociak nazwał ją „obywatelką wspólnoty pamięci – tej kruchej i ulotnej, ale przecież trwałej”. W jego słowach Lublin stał się przestrzenią nie tylko fizyczną, ale i symboliczną – miejscem, gdzie pamięć ma swoje imię, swój adres i swój sens.

Kiedy przyszła pora na głos samej Hanny Krall, nie było długiego przemówienia. Była za to lista – nieco inna niż ta w uchwale rady miasta.

- Franciszko Arnsteinowo, Rufciu Winograd z małżonkiem, subiekcie bez zajęcia, pani Apolonio… Dzięki wam tutaj jestem. Bo pisałam. Ale i wy ze mną teraz jesteście – dzięki książce, o której mówi się, że jest non-fiction, bo bez fikcji – mówiła Krall. I dodała, niby mimochodem: - Więc może literatura ma jakiś sens.

Hanna Krall urodziła się w 1935 roku w Warszawie, w żydowskiej rodzinie urzędniczej. Wojnę przeżyła jako dziecko ukrywane przez polskie rodziny – m.in. w Rykach i na Mazowszu – ale straciła wtedy większość swoich bliskich. Po wojnie ukończyła dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim i przez wiele lat związana była z tygodnikiem „Polityka”.

Światową sławę przyniosła jej książka Zdążyć przed Panem Bogiem (1977) – oparta na rozmowach z Markiem Edelmanem, jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim. Reportaż, który dziś znajduje się na liście lektur szkolnych, zapoczątkował nowy nurt pisania o Zagładzie – oszczędny, oparty na faktach, a zarazem poruszający do głębi.

Holokaust, pamięć, tożsamość – to główne wątki obecne w całej twórczości Hanny Krall. Jej książki były tłumaczone m.in. na język angielski, niemiecki, francuski, włoski, hebrajski i szwedzki. Przez lata współpracowała z Krzysztofem Kieślowskim w zespole filmowym „Tor”, a jej teksty stały się kanwą scenariuszy do filmów Krótki dzień pracy oraz Daleko od okna.

Z Lublinem Krall łączy coś więcej niż tylko literacka sympatia. Tu spędziła część dzieciństwa, stąd pochodziła jej rodzina. Kamienica przy ul. Złotej stała się osią jednej z jej ostatnich książek – Wyjątkowo długa linia – w której opisała losy prawdziwych mieszkańców tego miejsca. Franciszka Arnsztajnowa, Józef Czechowicz – ich historie autorka wplotła w wielowarstwową opowieść o mieście, które pamięta.

Honorowe Obywatelstwo Miasta Lublin przyznano Hannie Krall uchwałą Rady Miasta z 20 marca 2025 roku. Tym samym dołączyła do grona 24 dotychczas wyróżnionych, wśród których są m.in. Julia Hartwig, prof. Norman Davies, Tomasz Wójtowicz, Krzysztof Cugowski czy św. Jan Paweł II.

Krall jest również laureatką wielu prestiżowych nagród, m.in. Nagrody Kulturalnej „Solidarności” (1985), Złotego Pióra Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (2009), złotego medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2014) oraz Nagrody Literackiej im. Juliana Tuwima (2014). W 2004 roku została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.