Szanowny Czytelniku!
Dzięki reklamom czytasz za darmo. Prosimy o wyłączenie programu służącego do blokowania reklam (np. AdBlock).
Dziękujemy, redakcja Dziennika Wschodniego.
ZakoĂťââŹĹžczyĂťââŹĹĄ siÄâââË juÝŊpisemny egzamin z biologii. Przed godz. 15 opublikujemy arkusze, pytania i odpowiedzi - poziom podstawowy i rozszerzony egzaminu maturalnego z biologii 2009.
Tu znajdziesz MATURA 2010, BIOLOGIA: ODPOWIEDZI, ARKUSZE I PYTANIA
W tym roku biologiÄâââË wybraĂťââŹĹĄo 105 tys. uczniĂâÄąâw z caĂťââŹĹĄej Polski. To aÝŊ23 proc. wszystkich maturzystĂâÄąâw. Na poziom rozszerzony zdecydowaĂťââŹĹĄo siÄâââË 47 proc. uczniĂâÄąâw, a na podstawowy 53 proc.
Przed godz. 15 opublikujemy arkusze zadaĂťââŹĹž maturalnych. ChwilÄâââË pĂâÄąâĂťĹŸniej rozwiÄâââŹĹzania do nich.
Natomiast od godz. 14 do egzaminu przystÄâââŹĹpiÄâââŹĹ maturzyĂťââŹĹci, ktĂâÄąârzy zdecydowali siÄâââË na zdawaÄâââŹÄ "WiedzÄâââË o taĂťââŹĹžcu". Pytania i odpowiedzi podamy wieczorem.
W tym roku biologiÄâââË wybraĂťââŹĹĄo 105 tys. uczniĂâÄąâw z caĂťââŹĹĄej Polski. To aÝŊ23 proc. wszystkich maturzystĂâÄąâw. Na poziom rozszerzony zdecydowaĂťââŹĹĄo siÄâââË 47 proc. uczniĂâÄąâw, a na podstawowy 53 proc.
Przed godz. 15 opublikujemy arkusze zadaĂťââŹĹž maturalnych. ChwilÄâââË pĂâÄąâĂťĹŸniej rozwiÄâââŹĹzania do nich.
Natomiast od godz. 14 do egzaminu przystÄâââŹĹpiÄâââŹĹ maturzyĂťââŹĹci, ktĂâÄąârzy zdecydowali siÄâââË na zdawaÄâââŹÄ "WiedzÄâââË o taĂťââŹĹžcu". Pytania i odpowiedzi podamy wieczorem.
BIOLOGIA POZIOM PODSTAWOWY - przykĂťââŹĹĄadowe odpowiedzi
Zadanie 1. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono budowÄâââË ukĂťââŹĹĄadu pokarmowego czĂťââŹĹĄowieka.
a) Podaj literÄâââË i nazwÄâââË odcinka przewodu pokarmowego, w ktĂâÄąârym wystÄâââËpujÄâââŹĹ bakterie symbiotyczne.
B. jelito grube
b) WymieĂťââŹĹž dwie funkcje tego odcinka.
1. WchĂťââŹĹĄanianie wody i soli mineralnych
2. Formowanie kaĂťââŹĹĄu i przesuwanie go w kierunku odbytnicy
Zadanie 2. (1 pkt) PoniĂĹĄÄąĹszy schemat przedstawia uproszczony przekrĂâÄąâj poprzeczny przez jelito - jeden z odcinkĂâÄąâw przewodu pokarmowego czĂťââŹĹĄowieka. Podaj nazwÄâââË odcinka jelita przedstawionego na powyĂĹĄÄąĹszym schemacie oraz nazwÄâââË elementu jego budowy, ktĂâÄąâry umoĂĹĄÄąĹliwia tÄâââË identyfikacjÄâââË.
Jest to jelito cienkie poniewaÝŊposiada kosmki jelitowe
Zadanie 3. (3 pkt) Trawienie zĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹonych zwiÄâââŹĹzkĂâÄąâw organicznych zawartych w pokarmach wymaga okreĂťââŹĹlonych warunkĂâÄąâw.
OkreĂťââŹĹl warunki konieczne do prawidĂťââŹĹĄowego przebiegu trawienia tĂťââŹĹĄuszczĂâÄąâw w dwunastnicy, uwzglÄâââËdniajÄâââŹĹc:
a) nazwÄâââË enzymu Lipaza trzustkowa
b) odczyn ĂťââŹĹrodowiska, w ktĂâÄąârym dziaĂťââŹĹĄa enzym trawiÄâââŹĹcy tĂťââŹĹĄuszcze: Odczyn zasadowy
c) nazwÄâââË wydzieliny (produkowanej w wÄâââŹĹtrobie) uĂťââŹĹĄatwiajÄâââŹĹcej trawienie tĂťââŹĹĄuszczĂâÄąâw. ÝżĂâÄąâĂťââŹĹĄÄâââŹÄ
Zadanie 4. (1 pkt) Na ĂťââŹĹniadanie uczeĂťââŹĹž zjadĂťââŹĹĄ posiĂťââŹĹĄek zĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹony wyĂťââŹĹĄÄâââŹĹcznie z wÄâââËglowodanĂâÄąâw (skrobi i sacharozy). Zaznacz informacjÄâââË, ktĂâÄąâra prawidĂťââŹĹĄowo opisuje trawienie wyĂĹĄÄąĹej wymienionego posiĂťââŹĹĄku.
A. WiÄâââËksza czÄâââËĂťââŹĹÄâââŹÄ tego posiĂťââŹĹĄku nie ulegnie strawieniu, ze wzglÄâââËdu na brak odpowiedniego enzymu trawiennego w przewodzie pokarmowym czĂťââŹĹĄowieka.
B. Trawienie zachodziÄâââŹÄ bÄâââËdzie stopniowo, we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego, aÝŊpo jelito cienkie.
C. Trawienie tego posiĂťââŹĹĄku zachodziÄâââŹÄ bÄâââËdzie gĂťââŹĹĄĂâÄąâwnie w ĂĹĄÄąĹoĂťââŹĹĄÄâââŹĹdku, ze wzglÄâââËdu na obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ specyficznych enzymĂâÄąâw.
D. Trawienie zachodziÄâââŹÄ bÄâââËdzie tylko w tych odcinkach przewodu pokarmowego, w ktĂâÄąârych jest ĂťââŹĹrodowisko obojÄâââËtne lub zasadowe
Zadanie 5. (1 pkt) Na podstawie tekstu zaznacz wykres (1, 2 lub 3), ktĂâÄąâry obrazuje prawidĂťââŹĹĄowy udziaĂťââŹĹĄ poszczegĂâÄąâlnych posiĂťââŹĹĄkĂâÄąâw w caĂťââŹĹĄodziennym zapotrzebowaniu czĂťââŹĹĄowieka na skĂťââŹĹĄadniki pokarmowe.
Wykres 2
Zadanie 6. (2 pkt) KorzystajÄâââŹĹc z poniĂĹĄÄąĹeszego tekstu wyjaĂťââŹĹnij, uwzglÄâââËdniajÄâââŹĹc obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ HDL lub LDL, w jaki sposĂâÄąâb spoĂĹĄÄąĹywanie kaĂĹĄÄąĹdego z wymienionych rodzajĂâÄąâw tĂťââŹĹĄuszczĂâÄąâw (roĂťââŹĹlinne, zwierzÄâââËce) moĂĹĄÄąĹe wpĂťââŹĹĄywaÄâââŹÄ na rozwĂâÄąâj miaĂĹĄÄąĹdĂĹĄÄąĹycy w organizmie czĂťââŹĹĄowieka.
...
TĂťââŹĹĄuszcze roĂťââŹĹlinne: ich obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ w pokarmie chroni tÄâââËtnice przed rozwojem miaĂĹĄÄąĹdĂĹĄÄąĹycy, gdyÝŊwpĂťââŹĹĄywajÄâââŹĹ na wzrost poziomu lipoprotein HDL we krwi. Lipoproteiny HDL usuwajÄâââŹĹ czÄâââŹĹsteczki cholesterolu ze ĂťââŹĹcian tÄâââËtnic do wÄâââŹĹtroby.
TĂťââŹĹĄuszcze zwierzÄâââËce: ich obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ w pokarmie sprzyja wzrostowi poziomu lipoprotein LDL we krwi. Lipoproteiny LDL transportujÄâââŹĹc cholesterol przenikajÄâââŹĹ przez ĂťââŹĹciany tÄâââËtnic, co sprzyja osadzaniu siÄâââË czÄâââŹĹsteczek cholesterolu na wewnÄâââËtrznych ĂťââŹĹcianach tÄâââËtnic i powoduje powstawanie miaĂĹĄÄąĹdĂĹĄÄąĹycy.
Zadanie 7. (2 pkt) W organizmie czĂťââŹĹĄowieka wÄâââŹĹtroba peĂťââŹĹĄni rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnorodne funkcje, w tym uczestniczy w przemianach metabolicznych rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnych zwiÄâââŹĹzkĂâÄąâw.
Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposĂâÄąâb przemiany biochemiczne, ktĂâÄąârym podlegajÄâââŹĹ aminokwasy w wÄâââŹĹtrobie czĂťââŹĹĄowieka. PodkreĂťââŹĹl dwie funkcje wÄâââŹĹtroby w organizmie czĂťââŹĹĄowieka, ktĂâÄąâre sÄâââŹĹ zilustrowane na powyĂĹĄÄąĹszym schemacie.
A. Magazynuje ĂĹĄÄąĹelazo.
B. Produkuje rĂâÄąâĂĹĄÄąĹne biaĂťââŹĹĄka.
C. Wytwarza ĂĹĄÄąĹĂâÄąâĂťââŹĹĄÄâââŹÄ.
D. Wytwarza mocznik.
E. Produkuje ciepĂťââŹĹĄo.
Zadanie 8. (2 pkt) W organizmie czĂťââŹĹĄowieka wystÄâââËpujÄâââŹĹ rĂâÄąâĂĹĄÄąĹne rodzaje tkanki miÄâââËĂťââŹĹniowej. (...)
Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszych informacji skonstruuj tabelÄâââË pozwalajÄâââŹĹcÄâââŹĹ porĂâÄąâwnaÄâââŹÄ wĂťââŹĹĄĂâÄąâkna miÄâââËĂťââŹĹniĂâÄąâwki gĂťââŹĹĄadkiej z wĂťââŹĹĄĂâÄąâknami miÄâââËĂťââŹĹniĂâÄąâwki szkieletowej, z uwzglÄâââËdnieniem dwĂâÄąâch cech: ksztaĂťââŹĹĄtu wĂťââŹĹĄĂâÄąâkien oraz rozmieszczenia w nich jÄâââŹĹder komĂâÄąârkowych.
Rodzaj tkanki miÄâââËĂťââŹĹniowej | MiÄâââËĂťââŹĹnie gĂťââŹĹĄadkie | MiÄâââËĂťââŹĹnie Szkieletowe
KsztaĂťââŹĹĄt wĂťââŹĹĄĂâÄąâkien | WĂťââŹĹĄĂâÄąâkna wrzecionowate| WĂťââŹĹĄĂâÄąâkna wydĂťââŹĹĄuĂĹĄÄąĹone, cylindryczne
Rozmieszczenie jÄâââŹĹder | Pojedyncze jÄâââŹĹdra poĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹone centralnie |Liczne jÄâââŹĹdra poĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹone obwodowo, przy bĂťââŹĹĄonie komĂâÄąârkowej wĂťââŹĹĄĂâÄąâkna
Zadanie 9. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono jeden z rodzajĂâÄąâw stawĂâÄąâw wystÄâââËpujÄâââŹĹcych w organizmie czĂťââŹĹĄowieka. Wpisz w odpowiednie miejsca informacje o przedstawionym rodzaju stawu.
a) Rodzaj stawu: staw panewkowy
Zakres ruchĂâÄąâw tego stawu: ruch moĂĹĄÄąĹe odbywaÄâââŹÄ siÄâââË wokĂâÄąâĂťââŹĹĄ wielu osi, ale zakres ruchu jest niewielki ze wzglÄâââËdu na gĂťââŹĹĄÄâââËbokoĂťââŹĹÄâââŹÄ panewki
b) PrzykĂťââŹĹĄad tego rodzaju stawu w organizmie czĂťââŹĹĄowieka: staw biodrowy
Zadanie 10. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono budowÄâââË pÄâââËcherzyka pĂťââŹĹĄucnego czĂťââŹĹĄowieka.
WyjaĂťââŹĹnij na przykĂťââŹĹĄadzie jednego, przestawionego na rysunku elementu budowy pÄâââËcherzyka pĂťââŹĹĄucnego przystosowanie pÄâââËcherzyka do peĂťââŹĹĄnionej funkcji.
Np. NabĂťââŹĹĄonek jednowarstwowy pĂťââŹĹĄaski pokrywajÄâââŹĹcy pÄâââËcherzyk pĂťââŹĹĄucny jest cienkÄâââŹĹ warstwÄâââŹĹ przez ktĂâÄąârÄâââŹĹ swobodnie moĂĹĄÄąĹe odbywaÄâââŹÄ siÄâââË transport gazĂâÄąâw oddechowych na drodze dyfuzji.
Zadanie 11. (2 pkt) W warunkach deficytu tlenowego, podczas intensywnego wysiĂťââŹĹĄku fizycznego, w organizmie czĂťââŹĹĄowieka wytwarzany jest kwas mlekowy, ktĂâÄąâry dalej jest przeksztaĂťââŹĹĄcany do glukozy. Na schemacie przedstawiono przemiany kwasu mlekowego w dwĂâÄąâch narzÄâââŹĹdach organizmu czĂťââŹĹĄowieka.
Podaj nazwy tych narzÄâââŹĹdĂâÄąâw, wybierajÄâââŹĹc je z poniĂĹĄÄąĹszych:
serce, dwunastnica, miÄâââËsieĂťââŹĹž dwugĂťââŹĹĄowy, trzustka,wÄâââŹĹtroba, mĂâÄąâzg
Zadanie 12. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposĂâÄąâb budowÄâââË serca czĂťââŹĹĄowieka.
a) Podaj nazwÄâââË struktury w sercu czĂťââŹĹĄowieka oznaczonej na schemacie literÄâââŹĹ A. Zastawka przedsionkowo-komorowa dwudzielna
b) Przedstaw sposĂâÄąâb, w jaki struktura A umoĂĹĄÄąĹliwia sprawny transport krwi przez serce. Zastawka dwudzielna zapobiega cofaniu siÄâââË krwi do lewego przedsionka podczas skurczu lewej komory.
Zadanie 13. (1 pkt)
WystÄâââŹĹpienie w bĂťââŹĹĄonie komĂâÄąârkowej erytrocytĂâÄąâw wyĂťââŹĹĄÄâââŹĹcznie antygenu A warunkuje grupÄâââË krwi A, wyĂťââŹĹĄÄâââŹĹcznie antygenu B - grupÄâââË krwi B. Jednoczesna obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ obu antygenĂâÄąâw warunkuje grupÄâââË krwi AB, a brak jakichkolwiek antygenĂâÄąâw - grupÄâââË krwi 0. W osoczu krwi znajdujÄâââŹĹ siÄâââË przeciwciaĂťââŹĹĄa (aglutyniny) skierowane przeciw antygenom nieobecnym na erytrocytach wĂťââŹĹĄasnego ustroju. Obecnie nie stosuje siÄâââË juÝŊbezpoĂťââŹĹredniego przetaczania (transfuzji) peĂťââŹĹĄnej krwi (krwinek wraz z osoczem).
...
Dawca: Grupa B
Biorca: Grupa A
Zadanie 14. (1 pkt)Na schemacie przedstawiono budowÄâââË nerki czĂťââŹĹĄowieka (przekrĂâÄąâj podĂťââŹĹĄuĂĹĄÄąĹny), strzaĂťââŹĹĄkami oznaczono kierunek ruchu pĂťââŹĹĄynĂâÄąâw (krwi i moczu). Wypisz ze schematu nazwÄâââË naczynia krwionoĂťââŹĹnego, w ktĂâÄąârym pĂťââŹĹĄynÄâââŹĹca krew nie powinna zawieraÄâââŹÄ mocznika. OdpowiedĂťĹŸ uzasadnij.
ÝżyĂťââŹĹĄa nerkowa, poniewaÝŊmocznik w czasie filtracji krwi w kĂťââŹĹĄÄâââËbuszkach naczyniowych trafia do moczu pierwotnego.
Zadanie 15. (1 pkt) SkĂâÄąâra, poza funkcjÄâââŹĹ ochronnÄâââŹĹ i odbieraniem bodĂťĹŸcĂâÄąâw, bierze udziaĂťââŹĹĄ w regulacji temperatury ciaĂťââŹĹĄa oraz gospodarce wodno-mineralnej. Powierzchnia skĂâÄąâry w stosunku do masy ciaĂťââŹĹĄa czĂťââŹĹĄowieka zmienia siÄâââË w ciÄâââŹĹgu jego ĂĹĄÄąĹycia i w przeliczeniu na 1 kg masy ciaĂťââŹĹĄa wynosi ĂťââŹĹrednio: u niemowlÄâââËcia 700 cm2, a u dorosĂťââŹĹĄego czĂťââŹĹĄowieka 220 cm2.
Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszych informacji oceĂťââŹĹž, kto podczas upaĂťââŹĹĄu jest naraĂĹĄÄąĹony na szybsze odwodnienie.
A. CzĂťââŹĹĄowiek dorosĂťââŹĹĄy, poniewaÝŊma wiÄâââËkszÄâââŹĹ caĂťââŹĹĄkowitÄâââŹĹ powierzchniÄâââË skĂâÄąâry niÝŊniemowlÄâââË.
B. CzĂťââŹĹĄowiek dorosĂťââŹĹĄy, poniewaÝŊw przeliczeniu na 1 kg wagi ma mniejszÄâââŹĹ powierzchniÄâââË skĂâÄąâry niÝŊniemowlÄâââË.
C. NiemowlÄâââË, poniewaÝŊw przeliczeniu na 1 kg wagi ma wiÄâââËkszÄâââŹĹ powierzchniÄâââË skĂâÄąâry niÝŊczĂťââŹĹĄowiek dorosĂťââŹĹĄy.
D. NiemowlÄâââË, poniewaÝŊma mniejszÄâââŹĹ powierzchniÄâââË skĂâÄąâry niÝŊczĂťââŹĹĄowiek dorosĂťââŹĹĄy.
Zadanie 16. (2 pkt) Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszego schematu opisz dwie drogi zakaĂĹĄÄąĹenia siÄâââË czĂťââŹĹĄowieka gruĂťĹŸlicÄâââŹĹ.
1. Przez powietrze (drogÄâââŹĹ kropelkowÄâââŹĹ), stycznoĂťââŹĹÄâââŹÄ z obecnymi w powietrzu wydzielinami osoby chorej - kichanie, kaszel
2. DrogÄâââŹĹ pokarmowÄâââŹĹ , przez spoĂĹĄÄąĹycie pokarmĂâÄąâw pochodzÄâââŹĹcych od zwierzÄâââŹĹt chorych na gruĂťĹŸlicÄâââË, np. mleka
Zadanie 17. (1 pkt) Na schemacie wymieniono choroby wywoĂťââŹĹĄywane przez bakterie, wirusy i pierwotniaki. Wypisz ze schematu nazwy dwĂâÄąâch chorĂâÄąâb wywoĂťââŹĹĄywanych przez wirusy.
Grypa i odra
Zadanie 18. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono zmiany zachodzÄâââŹĹce wewnÄâââŹĹtrz oka podczas oglÄâââŹĹdania przedmiotĂâÄąâw umieszczonych w rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnej od niego odlegĂťââŹĹĄoĂťââŹĹci (A - z daleka, B - z bliska).Podaj, na czym polega akomodacja oka podczas przenoszenia wzroku z przedmiotu umieszczonego daleko na przedmiot znajdujÄâââŹĹcy siÄâââË blisko.
Akomodacja polega na zmianie ksztaĂťââŹĹĄtu soczewki oka, a wskutek tego zmianie jej ogniskowej, oraz zmianie odlegĂťââŹĹĄoĂťââŹĹci soczewki od siatkĂâÄąâwki. Podczas przenoszenia wzroku z przedmiotu umieszczonego daleko na przedmiot znajdujÄâââŹĹcy siÄâââË blisko soczewka staje siÄâââË bardziej wypukĂťââŹĹĄa.
Zadanie 19. (3 pkt) Na rysunku przedstawiono schemat budowy ucha czĂťââŹĹĄowieka.
a) PoĂťââŹĹĄÄâââŹĹcz w pary nazwy elementĂâÄąâw ucha z nazwami ich funkcji.
A. bĂťââŹĹĄona bÄâââËbenkowa, B. trÄâââŹĹbka Eustachiusza, C. kanaĂťââŹĹĄ sĂťââŹĹĄuchowy zewnÄâââËtrzny
I. przenosi falÄâââË dĂťĹŸwiÄâââËkowÄâââŹĹ (w sĂťââŹĹĄupie powietrza), II. odbiera drgania fali dĂťĹŸwiÄâââËkowej, III. odbiera i przetwarza wraĂĹĄÄąĹenia sĂťââŹĹĄuchowe, IV. wyrĂâÄąâwnuje ciĂťââŹĹnienie wewnÄâââËtrzne w uchu
A-II, B-IV, C-I
b) Podaj, do ktĂâÄąârej czÄâââËĂťââŹĹci ucha (zewnÄâââËtrznego, wewnÄâââËtrznego, ĂťââŹĹrodkowego) naleĂĹĄÄąĹÄâââŹĹ kosteczki sĂťââŹĹĄuchowe.
kosteczki sĂťââŹĹĄuchowe naleĂĹĄÄąĹÄâââŹĹ do ucha ĂťââŹĹrodkowego
c) WymieĂťââŹĹž nazwy kosteczek sĂťââŹĹĄuchowych zgodnie z kolejnoĂťââŹĹciÄâââŹĹ przekazywania drgaĂťââŹĹž fali dĂťĹŸwiÄâââËkowej.
mĂťââŹĹĄoteczek, kowadeĂťââŹĹĄko, strzemiÄâââŹĹczko
Zadanie 20. (1 pkt) Na widok cytryny wiele osĂâÄąâb ĂťââŹĹlini siÄâââË, jakby piĂťââŹĹĄo jej kwaĂťââŹĹny sok. OkreĂťââŹĹl rodzaj odruchu (warunkowy, bezwarunkowy), ktĂâÄąâry wystÄâââŹĹpiĂťââŹĹĄ u wyĂĹĄÄąĹej opisanych osĂâÄąâb. OdpowiedĂťĹŸ uzasadnij.
Jest to odruch warunkowy. PowstaĂťââŹĹĄ w wyniku skojarzenia obrazu cytryny z kwaĂťââŹĹnym smakiem jej soku. A sok z cytryny, gdy znajdzie siÄâââË w jamie ustnej wywoĂťââŹĹĄuje zwiÄâââËkszone wydzielanie ĂťââŹĹliny.
Zadanie 21. (1 pkt) Pod wpĂťââŹĹĄywem hormonĂâÄąâw podwzgĂâÄąârza, u chĂťââŹĹĄopcĂâÄąâw wzrasta wydzielanie testosteronu od 10. roku ĂĹĄÄąĹycia do 20. roku ĂĹĄÄąĹycia. Wysoki poziom testosteronu utrzymuje siÄâââË do 25. roku ĂĹĄÄąĹycia, po czym nastÄâââËpuje powolny spadek. (..)
Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszych informacji wyjaĂťââŹĹnij zaleĂĹĄÄąĹnoĂťââŹĹÄâââŹÄ miÄâââËdzy stosowaniem steroidĂâÄąâw anabolicznych przez mĂťââŹĹĄodych mÄâââËĂĹĄÄąĹczyzn (do 25. roku ĂĹĄÄąĹycia) a zahamowaniem spermatogenezy.
Wysoki poziom steroidĂâÄąâw anabolicznych we krwi oddziaĂťââŹĹĄuje na podwzgĂâÄąârze (mechanizm ujemnego sprzÄâââËĂĹĄÄąĹenia zwrotnego), hamujÄâââŹĹc wydzielanie gonadotropiny przez przysadkÄâââË mĂâÄąâzgowÄâââŹĹ. W wyniku tego hamowane jest uwalnianie testosteronu i proces spermatogenezy w jÄâââŹĹdrach.
Zadanie 22. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono ĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹysko czĂťââŹĹĄowieka z naczyniami krwionoĂťââŹĹnymi pĂťââŹĹĄodu i matki. Na podstawie schematu przedstaw dwie rĂâÄąâĂĹĄÄąĹne funkcje ĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹyska.
1.ĂĹĄÄĹźËoĂĹĄÄąĹysko bierze udziaĂťââŹĹĄ w wymianie gazowej miÄâââËdzy organizmem matki i dziecka.
2.ĂĹĄÄĹźËoĂĹĄÄąĹysko bierze udziaĂťââŹĹĄ w przekazywaniu substancji odĂĹĄÄąĹywczych z krwi matki do organizmu pĂťââŹĹĄodu i usuwaniu zbÄâââËdnych produktĂâÄąâw przemiany materii (mocznika) z organizmu pĂťââŹĹĄodu do krwi matki.
Zadanie 23. (1 pkt) Na schemacie przedstawiajÄâââŹĹcym budowÄâââË ukĂťââŹĹĄadu rozrodczego kobiety cyframi rzymskimi oznaczono trzy stadia wczesnego rozwoju zarodkowego czĂťââŹĹĄowieka. PrzyporzÄâââŹĹdkuj kaĂĹĄÄąĹdemu oznaczeniu (od I do III) po jednym z poniĂĹĄÄąĹszych okreĂťââŹĹleĂťââŹĹž.
A. Bruzdkowanie
B. Implantacja zarodka
C. Owulacja
D. ZapĂťââŹĹĄodnienie
I D, II A, III B
Zadanie 24. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposĂâÄąâb dwa etapy syntezy biaĂťââŹĹĄka w komĂâÄąârce, na podstawie informacji genetycznej zawartej w DNA. W procesie tym uczestniczÄâââŹĹ trzy rodzaje RNA (tRNA, mRNA i rRNA), z ktĂâÄąârych uwzglÄâââËdniono tylko jeden.
a) Podaj nazwÄâââË procesu oznaczonego na schemacie jako A. transkrypcja
b) Podaj, ktĂâÄąâry z wymienionych w tekĂťââŹĹcie rodzajĂâÄąâw RNA uwzglÄâââËdniono na schemacie. mRNA
c) Przedstaw rolÄâââË tRNA w procesie syntezy biaĂťââŹĹĄka. CzÄâââŹĹsteczki tRNA transportujÄâââŹĹ odpowiednie aminokwasy na rybosom i mRNA, gdzie odbywa siÄâââË biosynteza biaĂťââŹĹĄka. Antykodon na czÄâââŹĹsteczce tRNA ĂťââŹĹĄÄâââŹĹczy siÄâââË z kodonem na mRNA, co powoduje, ĂĹĄÄąĹe kolejne aminokwasy znajdujÄâââŹĹ siÄâââË blisko siebie i moĂĹĄÄąĹe siÄâââË miÄâââËdzy nimi wytworzyÄâââŹÄ wiÄâââŹĹzanie peptydowe.
Zadanie 25. (2 pkt)Analiza kariotypu pacjenta moĂĹĄÄąĹe dostarczyÄâââŹÄ rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnych informacji, np. o jego pĂťââŹĹĄci i niektĂâÄąârych chorobach genetycznych. PoniĂĹĄÄąĹej przedstawiono wynik badania kariotypu pewnej osoby.
a) Podaj pĂťââŹĹĄeÄâââŹÄ osoby, ktĂâÄąârej kariotyp przedstawiono na powyĂĹĄÄąĹszym rysunku. PĂťââŹĹĄeÄâââŹÄ ĂĹĄÄąĹeĂťââŹĹžska
b) Z poniĂĹĄÄąĹszych wybierz jednÄâââŹĹ nazwÄâââË choroby genetycznej czĂťââŹĹĄowieka, ktĂâÄąârÄâââŹĹ moĂĹĄÄąĹna wykryÄâââŹÄ dziÄâââËki analizie kariotypu. Uzasadnij wybĂâÄąâr, opisujÄâââŹĹc zmianÄâââË w kariotypie, ktĂâÄąâra umoĂĹĄÄąĹliwia rozpoznanie tej choroby.
A. plÄâââŹĹsawica Huntingtona
B. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Turnera
C. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Klinefeltera
D. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Downa
E. anemia sierpowata.
B. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Turnera - obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ tylko jednego chromosomu pĂťââŹĹĄciowego
C. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Klinefeltera - obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ chromosomu pĂťââŹĹĄciowego Y i dwĂâÄąâch chromosomĂâÄąâw pĂťââŹĹĄciowych X
D. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Downa - obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ trzech chromosomĂâÄąâw 21
Zadanie 26. (3 pkt) ZakĂťââŹĹĄada siÄâââË, ĂĹĄÄąĹe u czĂťââŹĹĄowieka zdolnoĂťââŹĹÄâââŹÄ zwijania jÄâââËzyka w rurkÄâââË warunkowana jest jednÄâââŹĹ parÄâââŹĹ alleli niesprzÄâââËĂĹĄÄąĹonych z pĂťââŹĹĄciÄâââŹĹ i jest cechÄâââŹĹ dominujÄâââŹĹcÄâââŹĹ (A), a brak tej zdolnoĂťââŹĹci jest cechÄâââŹĹ recesywnÄâââŹĹ (a).
Kobieta majÄâââŹĹca zdolnoĂťââŹĹÄâââŹÄ zwijania jÄâââËzyka, ma cĂâÄąârkÄâââË o takiej samej zdolnoĂťââŹĹci jak ona, oraz syna, ktĂâÄąâry nie potrafi zwijaÄâââŹÄ jÄâââËzyka. Oboje dzieci majÄâââŹĹ tego samego ojca, ktĂâÄąâry nie potrafi zwijaÄâââŹÄ jÄâââËzyka. MaĂťââŹĹĄĂĹĄÄąĹonkowie oczekujÄâââŹĹ na narodziny trzeciego dziecka.
a) OkreĂťââŹĹl genotypy obojga rodzicĂâÄąâw.
genotyp matki Aa
genotyp ojca aa
b) Zapisz krzyĂĹĄÄąĹĂâÄąâwkÄâââË genetycznÄâââŹĹ i na jej podstawie podaj, z jakim prawdopodobieĂťââŹĹžstwem trzecie dziecko tej pary bÄâââËdzie miaĂťââŹĹĄo zdolnoĂťââŹĹÄâââŹÄ zwijania jÄâââËzyka w rurkÄâââË.
PrawdopodobieĂťââŹĹžstwo wynosi: 50%
Zadanie 27. (2 pkt) Gatunek Homo sapiens (czĂťââŹĹĄowiek rozumny) pod wzglÄâââËdem budowy rĂâÄąâĂĹĄÄąĹni siÄâââË wieloma cechami od pozostaĂťââŹĹĄych, wspĂâÄąâĂťââŹĹĄczeĂťââŹĹnie ĂĹĄÄąĹyjÄâââŹĹcych przedstawicieli rzÄâââËdu naczelnych.
Zaznacz dwa zestawy cech charakteryzujÄâââŹĹcych wyĂťââŹĹĄÄâââŹĹcznie czĂťââŹĹĄowieka rozumnego:
A. obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ waĂťââŹĹĄĂâÄąâw nadoczodoĂťââŹĹĄowych i wysklepienie stopy
B. nieprzeciwstawny paluch u nogi i "esowate" wygiÄâââËcie krÄâââËgosĂťââŹĹĄupa
C. "esowate" wygiÄâââËcie krÄâââËgosĂťââŹĹĄupa i przeciwstawny kciuk w dĂťââŹĹĄoni
D. przeciwstawny kciuk w dĂťââŹĹĄoni i brak waĂťââŹĹĄĂâÄąâw nadoczodoĂťââŹĹĄowych
E. wysklepienie stopy i brak waĂťââŹĹĄĂâÄąâw nadoczodoĂťââŹĹĄowych.
Zadanie 28. (2 pkt) Na podstawie danych w tabeli narysuj wykresy sĂťââŹĹĄupkowe ilustrujÄâââŹĹce zmiany, jakie zachodziĂťââŹĹĄy w zawartoĂťââŹĹci dioksyn w mleku krĂâÄąâw w Chorwacji i Niemczech (w latach 1988-2002).
Zadanie 29. (1 pkt) Na podstawie danych z tabeli okreĂťââŹĹl tendencjÄâââË zmian zawartoĂťââŹĹci dioksyn w mleku krĂâÄąâw w obu badanych krajach oraz podaj jej prawdopodobnÄâââŹĹ przyczynÄâââË.
a) Podaj literÄâââË i nazwÄâââË odcinka przewodu pokarmowego, w ktĂâÄąârym wystÄâââËpujÄâââŹĹ bakterie symbiotyczne.
B. jelito grube
b) WymieĂťââŹĹž dwie funkcje tego odcinka.
1. WchĂťââŹĹĄanianie wody i soli mineralnych
2. Formowanie kaĂťââŹĹĄu i przesuwanie go w kierunku odbytnicy
Zadanie 2. (1 pkt) PoniĂĹĄÄąĹszy schemat przedstawia uproszczony przekrĂâÄąâj poprzeczny przez jelito - jeden z odcinkĂâÄąâw przewodu pokarmowego czĂťââŹĹĄowieka. Podaj nazwÄâââË odcinka jelita przedstawionego na powyĂĹĄÄąĹszym schemacie oraz nazwÄâââË elementu jego budowy, ktĂâÄąâry umoĂĹĄÄąĹliwia tÄâââË identyfikacjÄâââË.
Jest to jelito cienkie poniewaÝŊposiada kosmki jelitowe
Zadanie 3. (3 pkt) Trawienie zĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹonych zwiÄâââŹĹzkĂâÄąâw organicznych zawartych w pokarmach wymaga okreĂťââŹĹlonych warunkĂâÄąâw.
OkreĂťââŹĹl warunki konieczne do prawidĂťââŹĹĄowego przebiegu trawienia tĂťââŹĹĄuszczĂâÄąâw w dwunastnicy, uwzglÄâââËdniajÄâââŹĹc:
a) nazwÄâââË enzymu Lipaza trzustkowa
b) odczyn ĂťââŹĹrodowiska, w ktĂâÄąârym dziaĂťââŹĹĄa enzym trawiÄâââŹĹcy tĂťââŹĹĄuszcze: Odczyn zasadowy
c) nazwÄâââË wydzieliny (produkowanej w wÄâââŹĹtrobie) uĂťââŹĹĄatwiajÄâââŹĹcej trawienie tĂťââŹĹĄuszczĂâÄąâw. ÝżĂâÄąâĂťââŹĹĄÄâââŹÄ
Zadanie 4. (1 pkt) Na ĂťââŹĹniadanie uczeĂťââŹĹž zjadĂťââŹĹĄ posiĂťââŹĹĄek zĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹony wyĂťââŹĹĄÄâââŹĹcznie z wÄâââËglowodanĂâÄąâw (skrobi i sacharozy). Zaznacz informacjÄâââË, ktĂâÄąâra prawidĂťââŹĹĄowo opisuje trawienie wyĂĹĄÄąĹej wymienionego posiĂťââŹĹĄku.
A. WiÄâââËksza czÄâââËĂťââŹĹÄâââŹÄ tego posiĂťââŹĹĄku nie ulegnie strawieniu, ze wzglÄâââËdu na brak odpowiedniego enzymu trawiennego w przewodzie pokarmowym czĂťââŹĹĄowieka.
B. Trawienie zachodziÄâââŹÄ bÄâââËdzie stopniowo, we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego, aÝŊpo jelito cienkie.
C. Trawienie tego posiĂťââŹĹĄku zachodziÄâââŹÄ bÄâââËdzie gĂťââŹĹĄĂâÄąâwnie w ĂĹĄÄąĹoĂťââŹĹĄÄâââŹĹdku, ze wzglÄâââËdu na obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ specyficznych enzymĂâÄąâw.
D. Trawienie zachodziÄâââŹÄ bÄâââËdzie tylko w tych odcinkach przewodu pokarmowego, w ktĂâÄąârych jest ĂťââŹĹrodowisko obojÄâââËtne lub zasadowe
Zadanie 5. (1 pkt) Na podstawie tekstu zaznacz wykres (1, 2 lub 3), ktĂâÄąâry obrazuje prawidĂťââŹĹĄowy udziaĂťââŹĹĄ poszczegĂâÄąâlnych posiĂťââŹĹĄkĂâÄąâw w caĂťââŹĹĄodziennym zapotrzebowaniu czĂťââŹĹĄowieka na skĂťââŹĹĄadniki pokarmowe.
Wykres 2
Zadanie 6. (2 pkt) KorzystajÄâââŹĹc z poniĂĹĄÄąĹeszego tekstu wyjaĂťââŹĹnij, uwzglÄâââËdniajÄâââŹĹc obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ HDL lub LDL, w jaki sposĂâÄąâb spoĂĹĄÄąĹywanie kaĂĹĄÄąĹdego z wymienionych rodzajĂâÄąâw tĂťââŹĹĄuszczĂâÄąâw (roĂťââŹĹlinne, zwierzÄâââËce) moĂĹĄÄąĹe wpĂťââŹĹĄywaÄâââŹÄ na rozwĂâÄąâj miaĂĹĄÄąĹdĂĹĄÄąĹycy w organizmie czĂťââŹĹĄowieka.
...
TĂťââŹĹĄuszcze roĂťââŹĹlinne: ich obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ w pokarmie chroni tÄâââËtnice przed rozwojem miaĂĹĄÄąĹdĂĹĄÄąĹycy, gdyÝŊwpĂťââŹĹĄywajÄâââŹĹ na wzrost poziomu lipoprotein HDL we krwi. Lipoproteiny HDL usuwajÄâââŹĹ czÄâââŹĹsteczki cholesterolu ze ĂťââŹĹcian tÄâââËtnic do wÄâââŹĹtroby.
TĂťââŹĹĄuszcze zwierzÄâââËce: ich obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ w pokarmie sprzyja wzrostowi poziomu lipoprotein LDL we krwi. Lipoproteiny LDL transportujÄâââŹĹc cholesterol przenikajÄâââŹĹ przez ĂťââŹĹciany tÄâââËtnic, co sprzyja osadzaniu siÄâââË czÄâââŹĹsteczek cholesterolu na wewnÄâââËtrznych ĂťââŹĹcianach tÄâââËtnic i powoduje powstawanie miaĂĹĄÄąĹdĂĹĄÄąĹycy.
Zadanie 7. (2 pkt) W organizmie czĂťââŹĹĄowieka wÄâââŹĹtroba peĂťââŹĹĄni rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnorodne funkcje, w tym uczestniczy w przemianach metabolicznych rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnych zwiÄâââŹĹzkĂâÄąâw.
Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposĂâÄąâb przemiany biochemiczne, ktĂâÄąârym podlegajÄâââŹĹ aminokwasy w wÄâââŹĹtrobie czĂťââŹĹĄowieka. PodkreĂťââŹĹl dwie funkcje wÄâââŹĹtroby w organizmie czĂťââŹĹĄowieka, ktĂâÄąâre sÄâââŹĹ zilustrowane na powyĂĹĄÄąĹszym schemacie.
A. Magazynuje ĂĹĄÄąĹelazo.
B. Produkuje rĂâÄąâĂĹĄÄąĹne biaĂťââŹĹĄka.
C. Wytwarza ĂĹĄÄąĹĂâÄąâĂťââŹĹĄÄâââŹÄ.
D. Wytwarza mocznik.
E. Produkuje ciepĂťââŹĹĄo.
Zadanie 8. (2 pkt) W organizmie czĂťââŹĹĄowieka wystÄâââËpujÄâââŹĹ rĂâÄąâĂĹĄÄąĹne rodzaje tkanki miÄâââËĂťââŹĹniowej. (...)
Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszych informacji skonstruuj tabelÄâââË pozwalajÄâââŹĹcÄâââŹĹ porĂâÄąâwnaÄâââŹÄ wĂťââŹĹĄĂâÄąâkna miÄâââËĂťââŹĹniĂâÄąâwki gĂťââŹĹĄadkiej z wĂťââŹĹĄĂâÄąâknami miÄâââËĂťââŹĹniĂâÄąâwki szkieletowej, z uwzglÄâââËdnieniem dwĂâÄąâch cech: ksztaĂťââŹĹĄtu wĂťââŹĹĄĂâÄąâkien oraz rozmieszczenia w nich jÄâââŹĹder komĂâÄąârkowych.
Rodzaj tkanki miÄâââËĂťââŹĹniowej | MiÄâââËĂťââŹĹnie gĂťââŹĹĄadkie | MiÄâââËĂťââŹĹnie Szkieletowe
KsztaĂťââŹĹĄt wĂťââŹĹĄĂâÄąâkien | WĂťââŹĹĄĂâÄąâkna wrzecionowate| WĂťââŹĹĄĂâÄąâkna wydĂťââŹĹĄuĂĹĄÄąĹone, cylindryczne
Rozmieszczenie jÄâââŹĹder | Pojedyncze jÄâââŹĹdra poĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹone centralnie |Liczne jÄâââŹĹdra poĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹone obwodowo, przy bĂťââŹĹĄonie komĂâÄąârkowej wĂťââŹĹĄĂâÄąâkna
Zadanie 9. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono jeden z rodzajĂâÄąâw stawĂâÄąâw wystÄâââËpujÄâââŹĹcych w organizmie czĂťââŹĹĄowieka. Wpisz w odpowiednie miejsca informacje o przedstawionym rodzaju stawu.
a) Rodzaj stawu: staw panewkowy
Zakres ruchĂâÄąâw tego stawu: ruch moĂĹĄÄąĹe odbywaÄâââŹÄ siÄâââË wokĂâÄąâĂťââŹĹĄ wielu osi, ale zakres ruchu jest niewielki ze wzglÄâââËdu na gĂťââŹĹĄÄâââËbokoĂťââŹĹÄâââŹÄ panewki
b) PrzykĂťââŹĹĄad tego rodzaju stawu w organizmie czĂťââŹĹĄowieka: staw biodrowy
Zadanie 10. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono budowÄâââË pÄâââËcherzyka pĂťââŹĹĄucnego czĂťââŹĹĄowieka.
WyjaĂťââŹĹnij na przykĂťââŹĹĄadzie jednego, przestawionego na rysunku elementu budowy pÄâââËcherzyka pĂťââŹĹĄucnego przystosowanie pÄâââËcherzyka do peĂťââŹĹĄnionej funkcji.
Np. NabĂťââŹĹĄonek jednowarstwowy pĂťââŹĹĄaski pokrywajÄâââŹĹcy pÄâââËcherzyk pĂťââŹĹĄucny jest cienkÄâââŹĹ warstwÄâââŹĹ przez ktĂâÄąârÄâââŹĹ swobodnie moĂĹĄÄąĹe odbywaÄâââŹÄ siÄâââË transport gazĂâÄąâw oddechowych na drodze dyfuzji.
Zadanie 11. (2 pkt) W warunkach deficytu tlenowego, podczas intensywnego wysiĂťââŹĹĄku fizycznego, w organizmie czĂťââŹĹĄowieka wytwarzany jest kwas mlekowy, ktĂâÄąâry dalej jest przeksztaĂťââŹĹĄcany do glukozy. Na schemacie przedstawiono przemiany kwasu mlekowego w dwĂâÄąâch narzÄâââŹĹdach organizmu czĂťââŹĹĄowieka.
Podaj nazwy tych narzÄâââŹĹdĂâÄąâw, wybierajÄâââŹĹc je z poniĂĹĄÄąĹszych:
serce, dwunastnica, miÄâââËsieĂťââŹĹž dwugĂťââŹĹĄowy, trzustka,wÄâââŹĹtroba, mĂâÄąâzg
Zadanie 12. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposĂâÄąâb budowÄâââË serca czĂťââŹĹĄowieka.
a) Podaj nazwÄâââË struktury w sercu czĂťââŹĹĄowieka oznaczonej na schemacie literÄâââŹĹ A. Zastawka przedsionkowo-komorowa dwudzielna
b) Przedstaw sposĂâÄąâb, w jaki struktura A umoĂĹĄÄąĹliwia sprawny transport krwi przez serce. Zastawka dwudzielna zapobiega cofaniu siÄâââË krwi do lewego przedsionka podczas skurczu lewej komory.
Zadanie 13. (1 pkt)
WystÄâââŹĹpienie w bĂťââŹĹĄonie komĂâÄąârkowej erytrocytĂâÄąâw wyĂťââŹĹĄÄâââŹĹcznie antygenu A warunkuje grupÄâââË krwi A, wyĂťââŹĹĄÄâââŹĹcznie antygenu B - grupÄâââË krwi B. Jednoczesna obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ obu antygenĂâÄąâw warunkuje grupÄâââË krwi AB, a brak jakichkolwiek antygenĂâÄąâw - grupÄâââË krwi 0. W osoczu krwi znajdujÄâââŹĹ siÄâââË przeciwciaĂťââŹĹĄa (aglutyniny) skierowane przeciw antygenom nieobecnym na erytrocytach wĂťââŹĹĄasnego ustroju. Obecnie nie stosuje siÄâââË juÝŊbezpoĂťââŹĹredniego przetaczania (transfuzji) peĂťââŹĹĄnej krwi (krwinek wraz z osoczem).
...
Dawca: Grupa B
Biorca: Grupa A
Zadanie 14. (1 pkt)Na schemacie przedstawiono budowÄâââË nerki czĂťââŹĹĄowieka (przekrĂâÄąâj podĂťââŹĹĄuĂĹĄÄąĹny), strzaĂťââŹĹĄkami oznaczono kierunek ruchu pĂťââŹĹĄynĂâÄąâw (krwi i moczu). Wypisz ze schematu nazwÄâââË naczynia krwionoĂťââŹĹnego, w ktĂâÄąârym pĂťââŹĹĄynÄâââŹĹca krew nie powinna zawieraÄâââŹÄ mocznika. OdpowiedĂťĹŸ uzasadnij.
ÝżyĂťââŹĹĄa nerkowa, poniewaÝŊmocznik w czasie filtracji krwi w kĂťââŹĹĄÄâââËbuszkach naczyniowych trafia do moczu pierwotnego.
Zadanie 15. (1 pkt) SkĂâÄąâra, poza funkcjÄâââŹĹ ochronnÄâââŹĹ i odbieraniem bodĂťĹŸcĂâÄąâw, bierze udziaĂťââŹĹĄ w regulacji temperatury ciaĂťââŹĹĄa oraz gospodarce wodno-mineralnej. Powierzchnia skĂâÄąâry w stosunku do masy ciaĂťââŹĹĄa czĂťââŹĹĄowieka zmienia siÄâââË w ciÄâââŹĹgu jego ĂĹĄÄąĹycia i w przeliczeniu na 1 kg masy ciaĂťââŹĹĄa wynosi ĂťââŹĹrednio: u niemowlÄâââËcia 700 cm2, a u dorosĂťââŹĹĄego czĂťââŹĹĄowieka 220 cm2.
Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszych informacji oceĂťââŹĹž, kto podczas upaĂťââŹĹĄu jest naraĂĹĄÄąĹony na szybsze odwodnienie.
A. CzĂťââŹĹĄowiek dorosĂťââŹĹĄy, poniewaÝŊma wiÄâââËkszÄâââŹĹ caĂťââŹĹĄkowitÄâââŹĹ powierzchniÄâââË skĂâÄąâry niÝŊniemowlÄâââË.
B. CzĂťââŹĹĄowiek dorosĂťââŹĹĄy, poniewaÝŊw przeliczeniu na 1 kg wagi ma mniejszÄâââŹĹ powierzchniÄâââË skĂâÄąâry niÝŊniemowlÄâââË.
C. NiemowlÄâââË, poniewaÝŊw przeliczeniu na 1 kg wagi ma wiÄâââËkszÄâââŹĹ powierzchniÄâââË skĂâÄąâry niÝŊczĂťââŹĹĄowiek dorosĂťââŹĹĄy.
D. NiemowlÄâââË, poniewaÝŊma mniejszÄâââŹĹ powierzchniÄâââË skĂâÄąâry niÝŊczĂťââŹĹĄowiek dorosĂťââŹĹĄy.
Zadanie 16. (2 pkt) Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszego schematu opisz dwie drogi zakaĂĹĄÄąĹenia siÄâââË czĂťââŹĹĄowieka gruĂťĹŸlicÄâââŹĹ.
1. Przez powietrze (drogÄâââŹĹ kropelkowÄâââŹĹ), stycznoĂťââŹĹÄâââŹÄ z obecnymi w powietrzu wydzielinami osoby chorej - kichanie, kaszel
2. DrogÄâââŹĹ pokarmowÄâââŹĹ , przez spoĂĹĄÄąĹycie pokarmĂâÄąâw pochodzÄâââŹĹcych od zwierzÄâââŹĹt chorych na gruĂťĹŸlicÄâââË, np. mleka
Zadanie 17. (1 pkt) Na schemacie wymieniono choroby wywoĂťââŹĹĄywane przez bakterie, wirusy i pierwotniaki. Wypisz ze schematu nazwy dwĂâÄąâch chorĂâÄąâb wywoĂťââŹĹĄywanych przez wirusy.
Grypa i odra
Zadanie 18. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono zmiany zachodzÄâââŹĹce wewnÄâââŹĹtrz oka podczas oglÄâââŹĹdania przedmiotĂâÄąâw umieszczonych w rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnej od niego odlegĂťââŹĹĄoĂťââŹĹci (A - z daleka, B - z bliska).Podaj, na czym polega akomodacja oka podczas przenoszenia wzroku z przedmiotu umieszczonego daleko na przedmiot znajdujÄâââŹĹcy siÄâââË blisko.
Akomodacja polega na zmianie ksztaĂťââŹĹĄtu soczewki oka, a wskutek tego zmianie jej ogniskowej, oraz zmianie odlegĂťââŹĹĄoĂťââŹĹci soczewki od siatkĂâÄąâwki. Podczas przenoszenia wzroku z przedmiotu umieszczonego daleko na przedmiot znajdujÄâââŹĹcy siÄâââË blisko soczewka staje siÄâââË bardziej wypukĂťââŹĹĄa.
Zadanie 19. (3 pkt) Na rysunku przedstawiono schemat budowy ucha czĂťââŹĹĄowieka.
a) PoĂťââŹĹĄÄâââŹĹcz w pary nazwy elementĂâÄąâw ucha z nazwami ich funkcji.
A. bĂťââŹĹĄona bÄâââËbenkowa, B. trÄâââŹĹbka Eustachiusza, C. kanaĂťââŹĹĄ sĂťââŹĹĄuchowy zewnÄâââËtrzny
I. przenosi falÄâââË dĂťĹŸwiÄâââËkowÄâââŹĹ (w sĂťââŹĹĄupie powietrza), II. odbiera drgania fali dĂťĹŸwiÄâââËkowej, III. odbiera i przetwarza wraĂĹĄÄąĹenia sĂťââŹĹĄuchowe, IV. wyrĂâÄąâwnuje ciĂťââŹĹnienie wewnÄâââËtrzne w uchu
A-II, B-IV, C-I
b) Podaj, do ktĂâÄąârej czÄâââËĂťââŹĹci ucha (zewnÄâââËtrznego, wewnÄâââËtrznego, ĂťââŹĹrodkowego) naleĂĹĄÄąĹÄâââŹĹ kosteczki sĂťââŹĹĄuchowe.
kosteczki sĂťââŹĹĄuchowe naleĂĹĄÄąĹÄâââŹĹ do ucha ĂťââŹĹrodkowego
c) WymieĂťââŹĹž nazwy kosteczek sĂťââŹĹĄuchowych zgodnie z kolejnoĂťââŹĹciÄâââŹĹ przekazywania drgaĂťââŹĹž fali dĂťĹŸwiÄâââËkowej.
mĂťââŹĹĄoteczek, kowadeĂťââŹĹĄko, strzemiÄâââŹĹczko
Zadanie 20. (1 pkt) Na widok cytryny wiele osĂâÄąâb ĂťââŹĹlini siÄâââË, jakby piĂťââŹĹĄo jej kwaĂťââŹĹny sok. OkreĂťââŹĹl rodzaj odruchu (warunkowy, bezwarunkowy), ktĂâÄąâry wystÄâââŹĹpiĂťââŹĹĄ u wyĂĹĄÄąĹej opisanych osĂâÄąâb. OdpowiedĂťĹŸ uzasadnij.
Jest to odruch warunkowy. PowstaĂťââŹĹĄ w wyniku skojarzenia obrazu cytryny z kwaĂťââŹĹnym smakiem jej soku. A sok z cytryny, gdy znajdzie siÄâââË w jamie ustnej wywoĂťââŹĹĄuje zwiÄâââËkszone wydzielanie ĂťââŹĹliny.
Zadanie 21. (1 pkt) Pod wpĂťââŹĹĄywem hormonĂâÄąâw podwzgĂâÄąârza, u chĂťââŹĹĄopcĂâÄąâw wzrasta wydzielanie testosteronu od 10. roku ĂĹĄÄąĹycia do 20. roku ĂĹĄÄąĹycia. Wysoki poziom testosteronu utrzymuje siÄâââË do 25. roku ĂĹĄÄąĹycia, po czym nastÄâââËpuje powolny spadek. (..)
Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszych informacji wyjaĂťââŹĹnij zaleĂĹĄÄąĹnoĂťââŹĹÄâââŹÄ miÄâââËdzy stosowaniem steroidĂâÄąâw anabolicznych przez mĂťââŹĹĄodych mÄâââËĂĹĄÄąĹczyzn (do 25. roku ĂĹĄÄąĹycia) a zahamowaniem spermatogenezy.
Wysoki poziom steroidĂâÄąâw anabolicznych we krwi oddziaĂťââŹĹĄuje na podwzgĂâÄąârze (mechanizm ujemnego sprzÄâââËĂĹĄÄąĹenia zwrotnego), hamujÄâââŹĹc wydzielanie gonadotropiny przez przysadkÄâââË mĂâÄąâzgowÄâââŹĹ. W wyniku tego hamowane jest uwalnianie testosteronu i proces spermatogenezy w jÄâââŹĹdrach.
Zadanie 22. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono ĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹysko czĂťââŹĹĄowieka z naczyniami krwionoĂťââŹĹnymi pĂťââŹĹĄodu i matki. Na podstawie schematu przedstaw dwie rĂâÄąâĂĹĄÄąĹne funkcje ĂťââŹĹĄoĂĹĄÄąĹyska.
1.ĂĹĄÄĹźËoĂĹĄÄąĹysko bierze udziaĂťââŹĹĄ w wymianie gazowej miÄâââËdzy organizmem matki i dziecka.
2.ĂĹĄÄĹźËoĂĹĄÄąĹysko bierze udziaĂťââŹĹĄ w przekazywaniu substancji odĂĹĄÄąĹywczych z krwi matki do organizmu pĂťââŹĹĄodu i usuwaniu zbÄâââËdnych produktĂâÄąâw przemiany materii (mocznika) z organizmu pĂťââŹĹĄodu do krwi matki.
Zadanie 23. (1 pkt) Na schemacie przedstawiajÄâââŹĹcym budowÄâââË ukĂťââŹĹĄadu rozrodczego kobiety cyframi rzymskimi oznaczono trzy stadia wczesnego rozwoju zarodkowego czĂťââŹĹĄowieka. PrzyporzÄâââŹĹdkuj kaĂĹĄÄąĹdemu oznaczeniu (od I do III) po jednym z poniĂĹĄÄąĹszych okreĂťââŹĹleĂťââŹĹž.
A. Bruzdkowanie
B. Implantacja zarodka
C. Owulacja
D. ZapĂťââŹĹĄodnienie
I D, II A, III B
Zadanie 24. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposĂâÄąâb dwa etapy syntezy biaĂťââŹĹĄka w komĂâÄąârce, na podstawie informacji genetycznej zawartej w DNA. W procesie tym uczestniczÄâââŹĹ trzy rodzaje RNA (tRNA, mRNA i rRNA), z ktĂâÄąârych uwzglÄâââËdniono tylko jeden.
a) Podaj nazwÄâââË procesu oznaczonego na schemacie jako A. transkrypcja
b) Podaj, ktĂâÄąâry z wymienionych w tekĂťââŹĹcie rodzajĂâÄąâw RNA uwzglÄâââËdniono na schemacie. mRNA
c) Przedstaw rolÄâââË tRNA w procesie syntezy biaĂťââŹĹĄka. CzÄâââŹĹsteczki tRNA transportujÄâââŹĹ odpowiednie aminokwasy na rybosom i mRNA, gdzie odbywa siÄâââË biosynteza biaĂťââŹĹĄka. Antykodon na czÄâââŹĹsteczce tRNA ĂťââŹĹĄÄâââŹĹczy siÄâââË z kodonem na mRNA, co powoduje, ĂĹĄÄąĹe kolejne aminokwasy znajdujÄâââŹĹ siÄâââË blisko siebie i moĂĹĄÄąĹe siÄâââË miÄâââËdzy nimi wytworzyÄâââŹÄ wiÄâââŹĹzanie peptydowe.
Zadanie 25. (2 pkt)Analiza kariotypu pacjenta moĂĹĄÄąĹe dostarczyÄâââŹÄ rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnych informacji, np. o jego pĂťââŹĹĄci i niektĂâÄąârych chorobach genetycznych. PoniĂĹĄÄąĹej przedstawiono wynik badania kariotypu pewnej osoby.
a) Podaj pĂťââŹĹĄeÄâââŹÄ osoby, ktĂâÄąârej kariotyp przedstawiono na powyĂĹĄÄąĹszym rysunku. PĂťââŹĹĄeÄâââŹÄ ĂĹĄÄąĹeĂťââŹĹžska
b) Z poniĂĹĄÄąĹszych wybierz jednÄâââŹĹ nazwÄâââË choroby genetycznej czĂťââŹĹĄowieka, ktĂâÄąârÄâââŹĹ moĂĹĄÄąĹna wykryÄâââŹÄ dziÄâââËki analizie kariotypu. Uzasadnij wybĂâÄąâr, opisujÄâââŹĹc zmianÄâââË w kariotypie, ktĂâÄąâra umoĂĹĄÄąĹliwia rozpoznanie tej choroby.
A. plÄâââŹĹsawica Huntingtona
B. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Turnera
C. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Klinefeltera
D. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Downa
E. anemia sierpowata.
B. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Turnera - obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ tylko jednego chromosomu pĂťââŹĹĄciowego
C. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Klinefeltera - obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ chromosomu pĂťââŹĹĄciowego Y i dwĂâÄąâch chromosomĂâÄąâw pĂťââŹĹĄciowych X
D. zespĂâÄąâĂťââŹĹĄ Downa - obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ trzech chromosomĂâÄąâw 21
Zadanie 26. (3 pkt) ZakĂťââŹĹĄada siÄâââË, ĂĹĄÄąĹe u czĂťââŹĹĄowieka zdolnoĂťââŹĹÄâââŹÄ zwijania jÄâââËzyka w rurkÄâââË warunkowana jest jednÄâââŹĹ parÄâââŹĹ alleli niesprzÄâââËĂĹĄÄąĹonych z pĂťââŹĹĄciÄâââŹĹ i jest cechÄâââŹĹ dominujÄâââŹĹcÄâââŹĹ (A), a brak tej zdolnoĂťââŹĹci jest cechÄâââŹĹ recesywnÄâââŹĹ (a).
Kobieta majÄâââŹĹca zdolnoĂťââŹĹÄâââŹÄ zwijania jÄâââËzyka, ma cĂâÄąârkÄâââË o takiej samej zdolnoĂťââŹĹci jak ona, oraz syna, ktĂâÄąâry nie potrafi zwijaÄâââŹÄ jÄâââËzyka. Oboje dzieci majÄâââŹĹ tego samego ojca, ktĂâÄąâry nie potrafi zwijaÄâââŹÄ jÄâââËzyka. MaĂťââŹĹĄĂĹĄÄąĹonkowie oczekujÄâââŹĹ na narodziny trzeciego dziecka.
a) OkreĂťââŹĹl genotypy obojga rodzicĂâÄąâw.
genotyp matki Aa
genotyp ojca aa
b) Zapisz krzyĂĹĄÄąĹĂâÄąâwkÄâââË genetycznÄâââŹĹ i na jej podstawie podaj, z jakim prawdopodobieĂťââŹĹžstwem trzecie dziecko tej pary bÄâââËdzie miaĂťââŹĹĄo zdolnoĂťââŹĹÄâââŹÄ zwijania jÄâââËzyka w rurkÄâââË.
PrawdopodobieĂťââŹĹžstwo wynosi: 50%
Zadanie 27. (2 pkt) Gatunek Homo sapiens (czĂťââŹĹĄowiek rozumny) pod wzglÄâââËdem budowy rĂâÄąâĂĹĄÄąĹni siÄâââË wieloma cechami od pozostaĂťââŹĹĄych, wspĂâÄąâĂťââŹĹĄczeĂťââŹĹnie ĂĹĄÄąĹyjÄâââŹĹcych przedstawicieli rzÄâââËdu naczelnych.
Zaznacz dwa zestawy cech charakteryzujÄâââŹĹcych wyĂťââŹĹĄÄâââŹĹcznie czĂťââŹĹĄowieka rozumnego:
A. obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ waĂťââŹĹĄĂâÄąâw nadoczodoĂťââŹĹĄowych i wysklepienie stopy
B. nieprzeciwstawny paluch u nogi i "esowate" wygiÄâââËcie krÄâââËgosĂťââŹĹĄupa
C. "esowate" wygiÄâââËcie krÄâââËgosĂťââŹĹĄupa i przeciwstawny kciuk w dĂťââŹĹĄoni
D. przeciwstawny kciuk w dĂťââŹĹĄoni i brak waĂťââŹĹĄĂâÄąâw nadoczodoĂťââŹĹĄowych
E. wysklepienie stopy i brak waĂťââŹĹĄĂâÄąâw nadoczodoĂťââŹĹĄowych.
Zadanie 28. (2 pkt) Na podstawie danych w tabeli narysuj wykresy sĂťââŹĹĄupkowe ilustrujÄâââŹĹce zmiany, jakie zachodziĂťââŹĹĄy w zawartoĂťââŹĹci dioksyn w mleku krĂâÄąâw w Chorwacji i Niemczech (w latach 1988-2002).
Zadanie 29. (1 pkt) Na podstawie danych z tabeli okreĂťââŹĹl tendencjÄâââË zmian zawartoĂťââŹĹci dioksyn w mleku krĂâÄąâw w obu badanych krajach oraz podaj jej prawdopodobnÄâââŹĹ przyczynÄâââË.
BIOLOGIA, POZIOM ROZSZERZONY - przykĂťââŹĹĄadowe odpowiedzi
Zadanie 1. (1 pkt) Na rysunkach przedstawiono dwa rodzaje tkanki nabĂťââŹĹĄonkowej czĂťââŹĹĄowieka. PrzyporzÄâââŹĹdkuj kaĂĹĄÄąĹdemu z przedstawionych na rysunkach nabĂťââŹĹĄonkĂâÄąâw po jednym z wymienionych niĂĹĄÄąĹej miejsc jego wystÄâââËpowania w organizmie czĂťââŹĹĄowieka.
A. zewnÄâââËtrzna powierzchnia ciaĂťââŹĹĄa (naskĂâÄąârek)
B. drogi oddechowe (tchawica, oskrzela)
C. jelito cienkie
I - B II - C
Zadanie 2. (3 pkt) ObecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ cukrĂâÄąâw prostych moĂĹĄÄąĹna wykryÄâââŹÄ za pomocÄâââŹĹ odczynnikĂâÄąâw Fehlinga (I i II), ktĂâÄąâre dodane do badanego materiaĂťââŹĹĄu, po podgrzaniu reagujÄâââŹĹ na obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ glukozy ceglastoczerwonym zabarwieniem. Zaplanuj doĂťââŹĹwiadczenie (...)W projekcie doĂťââŹĹwiadczenia podaj opis:
1. prĂâÄąâby kontrolnej
2. prĂâÄąâby badawczej
3. sposobu ustalenia wynikĂâÄąâw
1. Do probĂâÄąâwki nalej ok. 2ml odczynnika Fehlinga, nastÄâââËpnie takÄâââŹĹ samÄâââŹĹ iloĂťââŹĹÄâââŹÄ roztworu glukozy. Podgrzej probĂâÄąâwkÄâââË nad palnikiem.
2. Do drugiej probĂâÄąâwki nalej takÄâââŹĹ samÄâââŹĹ iloĂťââŹĹÄâââŹÄ odczynnika Fehlinga i podobnÄâââŹĹ iloĂťââŹĹÄâââŹÄ soku z winogron. Podgrzej probĂâÄąâwkÄâââË nad palnikiem.
3. Pojawienie siÄâââË ceglastoczerwonego osadu ĂťââŹĹwiadczy o obecnoĂťââŹĹci glukozy w probĂâÄąâwkach.
Zadanie 3. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono substraty i produkty przemian w mitochondrium. Zaznacz zestaw zwiÄâââŹĹzkĂâÄąâw oznaczonych jako X i Y.
A. X: ADP i Pi Y: glukoza i ATP
B. X: kwas pirogronowy, Y: ADP i Pi ATP
C. X: ATP kwas pirogronowy, Y: ADP i Pi
D. X: glukoza, Y: ADP i Pi ATP
Zadanie 4. (1 pkt) Mitochondrium otoczone jest dwiema bĂťââŹĹĄonami. BĂťââŹĹĄona wewnÄâââËtrzna jest pofaĂťââŹĹĄdowana i tworzy grzebienie. (...)Podaj, ktĂâÄąâry schemat przedstawia mitochondrium pochodzÄâââ
A. zewnÄâââËtrzna powierzchnia ciaĂťââŹĹĄa (naskĂâÄąârek)
B. drogi oddechowe (tchawica, oskrzela)
C. jelito cienkie
I - B II - C
Zadanie 2. (3 pkt) ObecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ cukrĂâÄąâw prostych moĂĹĄÄąĹna wykryÄâââŹÄ za pomocÄâââŹĹ odczynnikĂâÄąâw Fehlinga (I i II), ktĂâÄąâre dodane do badanego materiaĂťââŹĹĄu, po podgrzaniu reagujÄâââŹĹ na obecnoĂťââŹĹÄâââŹÄ glukozy ceglastoczerwonym zabarwieniem. Zaplanuj doĂťââŹĹwiadczenie (...)W projekcie doĂťââŹĹwiadczenia podaj opis:
1. prĂâÄąâby kontrolnej
2. prĂâÄąâby badawczej
3. sposobu ustalenia wynikĂâÄąâw
1. Do probĂâÄąâwki nalej ok. 2ml odczynnika Fehlinga, nastÄâââËpnie takÄâââŹĹ samÄâââŹĹ iloĂťââŹĹÄâââŹÄ roztworu glukozy. Podgrzej probĂâÄąâwkÄâââË nad palnikiem.
2. Do drugiej probĂâÄąâwki nalej takÄâââŹĹ samÄâââŹĹ iloĂťââŹĹÄâââŹÄ odczynnika Fehlinga i podobnÄâââŹĹ iloĂťââŹĹÄâââŹÄ soku z winogron. Podgrzej probĂâÄąâwkÄâââË nad palnikiem.
3. Pojawienie siÄâââË ceglastoczerwonego osadu ĂťââŹĹwiadczy o obecnoĂťââŹĹci glukozy w probĂâÄąâwkach.
Zadanie 3. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono substraty i produkty przemian w mitochondrium. Zaznacz zestaw zwiÄâââŹĹzkĂâÄąâw oznaczonych jako X i Y.
A. X: ADP i Pi Y: glukoza i ATP
B. X: kwas pirogronowy, Y: ADP i Pi ATP
C. X: ATP kwas pirogronowy, Y: ADP i Pi
D. X: glukoza, Y: ADP i Pi ATP
Zadanie 4. (1 pkt) Mitochondrium otoczone jest dwiema bĂťââŹĹĄonami. BĂťââŹĹĄona wewnÄâââËtrzna jest pofaĂťââŹĹĄdowana i tworzy grzebienie. (...)Podaj, ktĂâÄąâry schemat przedstawia mitochondrium pochodzÄâââ
