Czy w Lublinie można jeszcze budować nowe domy?

O nowym atlasie geologiczno-inżynierskim obszaru Lublin-Świdnik i zawartych w nim informacjach rozmawiamy z geologiem, panią doktor Edytą Majer, kierownikiem Zakładu Geologii Inżynierskiej z Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB).

Gdybym stał przed wyborem miejsca na wybudowanie domu na obszarze Lublin-Świdnik, to po poznaniu danych zawartych we wstępie atlasu nabrałbym wątpliwości. Dobre warunki budowlane występują tylko na 10 procentach obszaru – czy to oznacza, że nie można spojrzeć na łąkę pod lasem i zdecydować – tutaj zbuduję mój dom?

Geologia inżynierska nie pozbawia nikogo marzeń o własnym domu, weryfikuje jedynie warunki w jakich chcemy go wybudować. W swojej pracy analizujemy bardzo dużo informacji, które pozwolą cieszyć się życiem w wybranym miejscu bez ryzyka, jakie może przynieść niezbadany teren. Warto zatem zrewidować swoje marzenia zaglądając do sporządzonego właśnie atlasu geologiczno-inżynierskiego.

Ocena warunków budowlanych na obszarze Lublina-Świdnika została opracowana przede wszystkim na podstawie danych archiwalnych. Analizie poddaliśmy dane pozyskane z ponad 27 tysięcy otworów geologiczno-inżynierskich. Naszym celem było zebranie jak największej liczby danych archiwalnych i ich uzupełnienie w miejscach gdzie danych brakuje - badaniami wykonywanymi na potrzeby atlasu. 1 305 otworów wiertniczych zostało specjalnie wykonanych w celu opracowania atlasu, a 25 829 to dane archiwalne.

Wymienione w opisie map trzy kategorie warunków budowlanych: dobre, przeciętne i ograniczone nie oznaczają, że na dwóch ostatnich nie możemy budować lub nie możemy ich zagospodarować. Przy obecnie znanych i stosowanych technologiach, budować można prawie wszędzie, nawet na tych obszarach, na których występują niekorzystne zjawiska geologiczne. Ale nie należy zapominać, że użycie nowych technologii zwykle jest kosztowne.

Jakie ważne dane można znaleźć w atlasie?

Zawarte w nim dane można podzielić na cztery grupy. Pierwsza obejmuje te, które pozwalają określić czy planowana inwestycja znajdzie się np. w dolinie rzeki, czy na wzniesieniu. Druga określa rodzaj gruntów i skał występujących w podłożu oraz opisuje ich właściwości fizyczno-mechaniczne. Mając je do dyspozycji możemy ocenić, czy bez stosowania specjalnych fundamentów będziemy mogli wybudować budynek wielokondygnacyjny czy tylko niewielki domek jednorodzinny.

Trzecia grupa danych dotyczy informacji o wodach podziemnych oraz o zagrożeniach z ich strony, czyli możliwych podtopieniach ze strony wód gruntowych. Do czwartej grupy danych zaliczamy informacje o występowaniu lub możliwości wystąpienia zagrożeń geologicznych, na przykład osuwisk, które mogłyby zagrażać planowanemu budynkowi.

Efektem analizy tych wszystkich informacji są mapy warunków geologiczno-inżynierskich, mapy rejonizacji geologiczno-inżynierskiej, mapy warunków budowlanych, które charakteryzują teren pod względem przydatności do budownictwa lub do innego zagospodarowania

Na potrzeby wszystkich atlasów geologiczno-inżynierskich, tak więc także Lublina, wykonujemy zwykle mapy tematyczne przede wszystkim w skali 1:10 000 oraz wybrane mapy w skali 1:50 000 i 1:100 000, co jest uzależnione od prezentowanej na mapie treści. W przypadku map dla obszaru Lublin-Świdnik wykonaliśmy dwanaście map. Wśród nich najważniejsze dla inwestorów: mapy zagrożeń geologicznych oraz mapy gruntów problematycznych i mapy serii geologiczno-inżynierskich na trzech różnych głębokościach.

Ale, właściwie informacje zgromadzone w Bazie Danych Geologiczno-Inżynierskich (BDGI) umożliwiają nam wygenerowanie mapy o dowolnej treści zależnej od zapotrzebowania inwestora lub istniejącego problemu geologicznego.

Mapy wykonano głównie w skali 1:10 000. Czy taka skala opracowań jest wystarczająca dla przyszłych inwestorów?

Z uwagi na wspomnianą skalę, dane które przedstawiamy na mapach atlasów geologiczno-inżynierskich mają charakter poglądowy i nie mogą zastąpić konieczności wykonywania badań geologiczno-inżynierskich oraz badań geotechnicznych zwłaszcza na etapie projektowania. Oznacza to, że ich przydatność dla przyszłych inwestorów lub innych odbiorców jest ukierunkowana na wczesne etapy prowadzenia inwestycji. Dzięki zgromadzeniu i przetworzeniu dużej liczby danych, zwłaszcza danych dotyczących warunków geologiczno-inżynierskich, mapy i dane z bazy BDGI inwestorzy mogą wykorzystywać do różnych celów. Podsumowując – opracowane przez nas mapy umożliwią ocenę przydatności badanego terenu do realizacji zamierzonych przedsięwzięć, wybór optymalnej lokalizacji inwestycji, wstępną ocenę sposobu posadowienia obiektów budowlanych, a także zaprojektowanie badań geologiczno-inżynierskich lub geotechnicznych.

Gdyby koszty budowy nie były przeszkodą, to z czym mogę się spotkać na obszarze przeciętnych i ograniczonych warunków budowlanych, które jak wspomniałem występują na 90 procent powierzchni

Na badanym obszarze przeciętne warunki budowlane są na terenach, na których występują w podłożu budowalnym głównie lessy. Są one zaliczane do gruntów problematycznych, najbardziej podatnych na deformacje pod wypływem działania wody. Są porowate, pod wpływem wody ulegają erozji oraz zapadaniu a pod wpływem drgań upłynnieniu.

Z kolei obszary o ograniczonych warunkach budowlanych charakteryzują się występowaniem dużych spadków terenu oraz występowaniem gruntów nasypowych i organicznych (torfy, namuły), czyli także mało przydatnych do posadowienia. Dodatkowo problemem może być położenie poziomu wód podziemnych, płycej niż 2 metry pod powierzchnią terenu. Do tego dochodzą jeszcze zagrożenia geologiczne.

Czy są na obszarze Lublin-Świdnik miejsca szczególnie narażone na występowanie naturalnych zagrożeń geologicznych?

Niestety tutaj także ich nie brakuje. Mamy osuwiska, podtopienia i zjawiska krasowe. Ale największe zagrożenie wiąże się z występowaniem pokryw lessowych.

Dlatego na całym obszarze atlasu Lublina-Świdnika, ze względu na przeciętne lub ograniczone warunki budowlane zaleca się każdorazowo szczegółowe rozpoznanie geologiczno-inżynierskie i geotechniczne w zależności od kategorii geotechnicznej obiektu budowlanego.

Warto jednocześnie zaznaczyć, że obecnie trudno znaleźć, zwłaszcza na obszarach miast, tereny, które nie są zagrożone pod kątem występowania zagrożeń geologicznych i mam tutaj na myśli te naturalne, jak i te wywołane działalnością człowieka.

Czy wcześniej dla obszaru Lublin-Świdnik tworzono już takie mapy?

Dla tego obszaru nie powstały wcześniej takie opracowania. Przygotowując atlas korzystaliśmy jedynie z danych archiwalnych takich jak dokumentacje i otwory archiwalne, wyniki terenowych i laboratoryjnych badań geologiczno-inżynierskich, geotechnicznych oraz dane geofizyczne.

Czy ucyfrowienie map daje możliwość łatwiejszej aktualizacji?

Zdecydowanie tak, zresztą ich aktualizacja jest obowiązkowa i powinna być prowadzona co 5 lat w ramach zadań państwowej służby geologicznej.

Wynika z tego, że opracowany atlas jest skarbem dla przyszłych inwestorów. Każdy może łatwo sprawdzić czy polana pod lasem nadaje się do budowy domu.

Z pewnością, bo jeśli ktoś podejmie decyzję o realizacji inwestycji, zwłaszcza na terenach o ograniczonych warunkach budowlanych, musi być świadom zagrożeń i ryzyk jakie mogą wystąpić podczas planowania, realizacji i eksploatowania inwestycji, aby im przeciwdziałać.

Nie warto bowiem oszczędzać na wykonaniu szczegółowych badań geologiczno-inżynierskich, chociaż mogą się wydawać bardzo drogie. W skali całej inwestycji stanowią jednak zaledwie procent całkowitych kosztów (często jeszcze mniej), zaś ich wykonanie zdecydowanie ogranicza ryzyka inwestycyjne.

Kto jeszcze, oprócz inwestorów, może skorzystać z atlasu geologiczno-inżynierskiego?

Może z nich korzystać każdy mieszkaniec, bo dostęp do atlasu jest powszechny i bezpłatny. Dane udostępniane są poprzez portale internetowe PIG-PIB takie jak:

http://atlasy.pgi.gov.pl 

http://geologia.pgi.gov.pl 

http://geolog.pgi.gov.pl 

https://baza.pgi.gov.pl/geoportal/uslugi/gis 

Dane można przeglądać też za pomocą darmowej aplikacji GeoLOG.

Z doświadczenia wiemy, że głównymi odbiorcami atlasów są geolodzy i pracownicy przedsiębiorstw branży geologicznej – to właśnie oni występują do Narodowego Archiwum Geologicznego z wnioskami o udostępnienie danych cyfrowych dotyczących atlasów.

Ponadto po atlas mogą sięgać: urbaniści i architekci, administracja samorządowa i państwowa, projektanci wielu branż, naukowcy, wykładowcy wyższych uczelni i studenci oraz pracownicy instytutów badawczych.

Czy mapy geologiczno-inżynierskie mogą być przydatne w przypadku samorządowych planów budowy obiektów przystosowujących je do zmian klimatu?

Tak i to w wielu rodzajach inwestycji. Mapy mogą mieć zastosowanie w przypadku wyboru lokalizacji inwestycji dotyczących odnawialnych źródeł energii (OZE), w bardzo szerokim zakresie, począwszy od gruntowych pomp ciepła przez sieci elektroenergetyczne, fundamenty energetyczne, magazyny energii cieplnej, a kończąc na farmach wiatrowych i fotowoltaicznych.

Mapy mogą być wykorzystywane do planowania systemu retencji wody w tym wyboru miejsc na zbiorniki retencyjne, określania kierunków spływu powierzchniowego, czy miejsc możliwych podtopień lub powodzi od wód gruntowych.

Właśnie teraz przygotowujemy się do rozszerzenia zestawu map tematycznych atlasów geologiczno-inżynierskich o mapy dedykowane do lokalizacji inwestycji OZE.

Czy planowane są prace nad stworzeniem atlasów dla innych miast?

Obecnie przygotowujemy się do opracowania dwóch nowych atlasów geologiczno-inżynierskich dla Rzeszowa i Białegostoku, które planujemy zakończyć w roku 2026. Jednocześnie w przyszłym roku chcielibyśmy rozpocząć realizację kolejnych dwóch – dla Radomia oraz Gorzowa Wielkopolskiego.

Miasta, dla których w przyszłości zamierzamy wykonać atlasy geologiczno-inżynierskie to: Bielsko-Biała, Częstochowa, Grudziądz, Kalisz, Kielce, Legnica, Olsztyn, Opole, Płock, Słupsk, Tarnów, Toruń, Włocławek i Zielona Góra. Dla tych miejscowości zostały opracowane już tzw. studia wykonalności.

Fragment mapy warunków budowlanych