Chełm: Po ofiarach Stalagu 319 pozostały odciski palców

Zdaniem Rybaka, autora książki "Stalag 319 w Chełmie” najbardziej dotkliwy jest brak danych liczbowych i osobowych więzionych tu jeńców. Dane te można by uzyskać w oparciu o kartotekę uwięzionych, ale w przypadku Stalagu 319 i podległych mu podobozów została ona w znacznej części zniszczona przed likwidacją obozu.

– Sytuacja pod tym względem wydawała się beznadziejna – mówi A. Rybak. – Tymczasem w Internecie natknąłem się na opublikowane przez rosyjski "Memoriał” dokumenty. Wśród nich znalazło się około tysiąca kart personalnych jeńców zmarłych w Stalagu 319.

Rybak ustalił, że karty te zostały zdobyte przez żołnierzy Armii Czerwonej w 1945 r. na terenie Niemiec, po czym zamknięte na 60 lat w Centralnym Archiwum Ministerstwa Obrony ZSRR, a następnie Federacji Rosyjskiej. Dlaczego je utajniono? Ponieważ – jak tłumaczy Rybak

– zgodnie ze stalinowską wykładnią podważoną dopiero przez Borysa Jelcyna, radziecki żołnierz, który dostał się do niemieckiej niewoli traktowany był jako... zdrajca.

– Głównym celem projektu, w ramach którego te karty zostały ujawnione było danie milionom obywateli dawnego ZSRR możliwości ustalenia losów swoich bliskich, którzy zginęli, przepadli bez wieści bądź zostali zamordowani między innymi w takich obozach, jak chełmski Stalag 319– dodaje Rybak.

Chełmski historyk starannie przeanalizował wszystkie udostępnione przez "memoriał” karty personalne jeńców, którzy zginęli w Chełmie.

Zawierają przede wszystkim numery obozu i jeniecki, nazwisko i imię, datę i miejsce urodzenia, wyznanie, dane rodziców, obywatelstwo, stopień wojskowy, jednostkę wojskową, zawód, datę i miejsca wzięcia do niewoli, stan zdrowia, fotografię, wzrost i kolor włosów, odniesione rany, odcisk kciuka, adres rodziny, datę, miejsce i przyczynę śmierci.

– Wiedziałam, że w czasie wojny w Chełmie był obóz, w którym tysiącami ginęli jeńcy – mówi Monika Korniejuk z Chełmskiej Biblioteki Publicznej.

– Ale kiedy pan Rybak pokazał mi zeskanowane z Internetu karty ze zdjęciami i nazwiskami konkretnych osób uzmysłowiłam, że dopiero po ponad 60 latach bliscy tych ludzi dowiedzieli się, co spotkało ich krewnych. Jacek Barczyński

Chełm pamięta
Prezydent Chełma i Chełmska Biblioteka Publiczna 27 kwietnia zapraszają na obchody 67 rocznicy likwidacji Stalagu 319. O godz. 12 przewidziano złożenie kwiatów na cmentarzach jenieckich przy al. Przyjaźni i w lesie Borek oraz pod pomnikiem przy ul. Połanieckiej 8. Następnie o godz. 14 w Sali konferencyjnej ChBP dr Paweł Kiernikowski przedstawi zarys dziejów Stalagu 319, a dr Andrzej Rybak szczegółową analizę kart personalnych jeńców tego obozu. W bibliotecznej galerii "Patio” zostanie otwarta wystawa "Pozostały po nich odciski palców...”.