LAIBACH
Laibach - muzyczne skrzydło interdyscyplinarnego kolektywu artystycznego ze Słowenii. Grupa została założona 1 czerwca 1980 roku w miejscowości Trbovlje. Nazwa zespołu jest niemieckim tłumaczeniem nazwy stolicy Słowenii, Lublany. Od samego początku swojej działalności zespół stworzył własne „Gesamtkunstwerk” (dzieło totalne) - praktykując syntezę sztuk we wszystkich obszarach, od kultury popularnej po sztukę (kolaże, reprodukcje, plakaty, grafikę, obrazy, filmy wideo, instalacje, koncerty i spektakle). Od momentu powstania grupa była kojarzona oraz otoczona aurą kontrowersji, wywołując stanowcze reakcje ze strony władz byłej Jugosławii, w szczególności Socjalistycznej Republiki Słowenii. Ich militarne stylizacje, propagandowe hasła i manifesty oraz sformułowania inspirowane ideologią totalitarną rodziły wiele dyskusji na temat ich miejsca na scenie artystycznej i politycznej. Wielu znaczących filozofów, w tym między innymi Boris Groys i Slavoj Žižek, zajmowało się badaniem zjawiska kulturowego jakim jest Laibach, zarówno z perspektywy analitycznej, jak i krytyki kultury. Główne elementy różnorodnych praktyk artystycznych Laibacha to: w zakresie sztuk wizualnych - wyraźne odniesienia do historii sztuki awangardowej, sztuki nazistowskich Niemiec oraz socrealizmu, wyeliminowanie cech indywidualnych podczas występów publicznych - występują jako anonimowy kwartet ubrany w mundury, manifesty koncepcyjne oraz dynamiczne i energetyczne spektakle dźwiękowe, głównie klasyfikowane jako industrialny pop. Domeną Laibacha są kompozycje zbiorowe, nie eksponujące poszczególnych autorów, oraz kierowanie się zasadą nad-identyfikacji. W roku 1983 zespół wymyślił i zdefiniował pojęcie „retro-awangardy” (retrogardy - straży wstecznej). Jego członkowie w sposób kreatywny kwestionowali takie pojęcia jak „cytat” artystyczny, przywłaszczenie oraz nadawanie nowych kontekstów, copyright (prawa autorskiego) i copy-left (‘porzucenia’ zastrzeżeń do kopiowania). Mimo początków jako kolektyw muzyczno-artystyczny, Laibach zyskał międzynarodową sławę zwłaszcza na arenie muzycznej, w szczególności dzięki ich wyjątkowym przeróbkom i interpretacjom przebojów m.in. grupy Queen, The Rolling Stones, The Beatles, itd.
Po rozpadzie Jugosławii w 1991 roku, zespół kontynuował swoją działalność artystyczną głównie w obszarze muzyki pop, pozostając punktem odniesienia jeśli chodzi o krytykę kultury. W ostatnich latach grupa dokonała przeglądu i oceny swoich dotychczasowych praktyk artystycznych w ramach kształtowania się ich poglądów poststrukturalistycznych na temat tworzenia sztuki konceptualnej na świecie. W roku 2006, grupa Laibach nagrała album zatytułowany Volk zawierający przeróbki 14 hymnów narodowych, w tym również hymnu ich własnego kolektywu artystycznego NSK, który w 1991 roku powołał do istnienia własne państwo wydając paszporty ich wirtualnym mieszkańcom.
W 2014 roku, publikując na platformie Mute album zatytułowany Spectre (Widmo), grupa Laibach uczyniła ważny krok w swojej karierze. Grupa, która nigdy nie określała się politycznie, a jedynie analizowała wydarzenia polityczne odzwierciedlając to w swojej twórczości, stała się nagle zaangażowana politycznie jak nigdy wcześniej. Spectre brzmi jak poetycki manifest polityczny.
W roku 2008, grupa zaprezentowała własną interpretację utworu Jana Sebastiana Bacha Die Kunst der Fuge (Sztuka fugi), która miała swoją premierę na festiwalu bachowskim w Lipsku. Z uwagi na brak określenia instrumentarium w utworze oraz oparcia go na zasadach matematycznych, Laibach twierdzi, że muzykę tę można uznać za pierwotne techno.
Rok później, zespół zaprezentował projekt pod nazwą Volkswagner, w którym interpretował muzykę Ryszarda Wagnera wspólnie z Orkiestrą Symfoniczną RTV Slovenia pod batutą Izidora Leitingera w prestiżowej sali Gallus Hall mieszczącej się w budynku Cankarjev dom w Lublanie.
W sierpniu 2015 roku, Laibach jako pierwszy tego typu zespół dał koncert w Korei Północnej, tajemniczym, osamotnionym państwie znanym z organizowania defilad wojskowych, masowych ćwiczeń fizycznych i wykonywania hymnów na cześć Wielkiego Wodza, jak również z prowokacyjnego oporu przed kulturą Zachodu. Koncert grupy z okazji Dnia Wyzwolenia zbiegł się z obchodami 70. rocznicy wyzwolenia Półwyspu Koreańskiego spod okupacji Japonii oraz podziału terytorium na dwa wrogie państwa, które po dziś dzień konfrontują się w ramach dość niewygodnego sojuszu. Koncert okazał się wielkim sukcesem, wywołując falę dyskusji w mediach na całym świecie. Wydarzenie oraz cała wizyta zespołu w Korei Północnej zostały sfilmowane i stały się przedmiotem pełnometrażowego dokumentu pt. Liberation Day (Dzień Wyzwolenia), który miał swoją premierę w roku 2016.
Członkowie zespołu Laibach napisali muzykę do kilku produkcji teatralnych oraz wystąpili w kilku filmach pełnometrażowych. W ostatnich latach grupa występowała m.in. w Queen Elisabeth Hall w Londynie, Galerii Narodowej Danii, w Volksbuehne Theater oraz Haus der Kulturen der Welt w Berlinie, EXPO 2000 w Hanowerze, na festiwalu EXIT, na festiwalu Sziget czy w galerii Tate Modern w Londynie. Słoweńska grupa muzyczna i interdyscyplinarna - określająca się mianem 'inżynierów ludzkich dusz' - z wielkim sukcesem zaprezentowała multimedialne show odtwarzające kluczowe momenty w ich karierze od lat 80-tych XX wieku po przyszłe plany, podczas spektaklu specjalnie zaaranżowanego do wnętrza Turbine Hall w muzeum Tate Modern w Londynie.
ALSO SPRACH ZARATHUSTRA (TAKO RZECZE ZARATUSTRA) opublikowany na platformie Mute 14 lipca 2017 roku to najnowszy album zespołu będący kontynuacją albumu SPECTRE wydanego w 2014 roku.
Muzyka znajdująca się na albumie została napisana do produkcji teatralnej pod tytułem Also Sprach Zaratustra opartej na powieści Fryderyka Nietsche'go o tym samym tytule. Premiera spektaklu miała miejsce w marcu 2016 roku. Also Sprach Zaratustra jest aktualną wersją muzyki napisanej przez zespół do sztuki w reżyserii Matjaža Bergera dla Anton Podbevšek Theatre (APT) mającego swoją siedzibę w słoweńskiej miejscowości Novo Mesto.

Autor: M. Zakrzewski