Ismena Cieśla
Choć na pierwszy rzut oka można tego nie dostrzec, Lublin należy dziś do czołówki polskich miast, które konsekwentnie wdrażają politykę integracji i dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Od infrastruktury miejskiej, przez wsparcie edukacyjne, aż po działania społeczne i kulturalne – podejmowane inicjatywy mają na celu nie tylko zaspokajanie potrzeb, ale także zapewnianie realnej obecności osób z niepełnosprawnościami w życiu społecznym miasta.
Systemowa pomoc i polityka społeczna. Lublin w działaniu:
- Asystent, opiekun, wsparcie psychologiczne
Już w 2024 roku z bezpłatnej usługi asystenta osoby z niepełnosprawnością skorzystało 471 mieszkańców, którym zapewniono 74 728 godzin pomocy. Program finansowany był zarówno ze środków własnych miasta, jak i Funduszu Solidarnościowego oraz unijnych. W 2025 roku planowane jest kontynuowanie tego wsparcia, z budżetem ponad 3,8 mln zł.
Miasto świadczy również specjalistyczne usługi opiekuńcze, z których korzysta ponad 1400 osób. W tym również opieka wytchnieniowa – w 2024 roku pomoc otrzymało łącznie 162 opiekunów osób zależnych. Lublin oferuje nie tylko pomoc instytucjonalną, ale i bezpośrednie wsparcie emocjonalne i informacyjne poprzez Ośrodek Informacji dla Osób z Niepełnosprawnościami.
- Komfortka i TOTUPOINT
W ostatnich latach Lublin inwestował w innowacyjne rozwiązania infrastrukturalne, jak montaż „komfortki” – specjalnej toalety z przewijakiem dla dorosłych osób z niepełnosprawnościami – m.in. w miejskim szalecie na placu Litewskim.
Równie ważnym działaniem było wdrożenie systemu Totupoint – znaczników dźwiękowych dla osób z dysfunkcją wzroku. Umieszczone w 11 lokalizacjach, wspierają orientację przestrzenną za pomocą aplikacji mobilnej. W urzędach wprowadzono także oznakowanie pomieszczeń w alfabecie Braille’a i stanowiskowe pętle indukcyjne.
- Wspólnota i codzienność
Lublin organizuje corocznie ponad 140 wydarzeń edukacyjnych i integracyjnych, takich jak Dni Autyzmu, Dni Godności Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną czy Dni Zdrowia Psychicznego. Wspiera finansowo NGO-sy, prowadzi szkolenia, promuje pozytywne postawy.
Codzienne bariery
Polski Związek Niewidomych w Lublinie to organizacja wspierająca rehabilitację i edukację osób z dysfunkcją wzroku. Związek prowadzi szeroką działalność: rehabilitację społeczną, kursy orientacji przestrzennej, poradnictwo prawne, psychologiczne i zawodowe. Jego celem jest przygotowanie osób z dysfunkcjami wzroku do samodzielnego, niezależnego życia – nie tylko w przestrzeni prywatnej, ale i zawodowej. Justyna Szafranek i Dorota Krać podkreślają: osoby niewidome nie są bierne. To pracownicy, studenci, rodzice – pełnoprawni członkowie społeczności, którzy potrzebują jednak zrozumienia i świadomości ze strony otoczenia.
– Najwięcej barier powoduje zbyt mała świadomość na temat specyfiki dysfunkcji wzroku. Słabowidzenie to bardzo szerokie spektrum i każda osoba może potrzebować zupełnie innej dostępności – tłumaczy Dorota Krać, prezes Polskiego Związku Niewidomych Okręg Lubelski.
Codzienne bariery to nie tylko schody, ale porzucone hulajnogi, źle ustawione potykacze reklamowe czy nieintuicyjne przejścia dla pieszych.
Organizacja apeluje o konkretne działania edukacyjne: kampanie społeczne, szkolenia, spotkania, które uświadomią mieszkańcom, jak nawet drobny gest – użycie dzwonka w rowerze, przesunięcie hulajnogi – może zmienić czyjś dzień. Oprócz tego, zwracają uwagę miastu m.in. na brak sygnalizacji głosowej na przystankach autobusowych, co utrudnia korzystanie z transportu publicznego bez wsparcia.
Na takie problemy także odpowiada miasto. – W odpowiedzi na prośbę Stowarzyszenia IKAR zorganizowaliśmy spotkanie, w sprawie funkcjonowania systemu e-hulajnóg w mieście, w szczególności nieprawidłowego parkowania i porzucania pojazdów – mówi wiceprezydent Lublina ds. społecznych, Anna Augustyniak. – Celem spotkań było wypracowanie rozwiązań poprawiających bezpieczeństwo w tym zakresie.
W akcję włączył się także wiceprezydent ds. Oświaty i Wychowania Mariusz Banach. Dzięki tej współpracy w szkołach odbywają się specjalne spotkania mające na celu edukację od najmłodszych lat na temat szeroko rozumianej dostępności i życia społecznego.
Czasami wystarczy pytanie
Osoba niepełnosprawna nie jest inna. Jest taka sama jak my i może również komfortowo poruszać się w sferze życia społecznego. . Justyna Szafranek i Dorota Krać mówią o kilku rzeczach, które ułatwią osobom z niepełnosprawnościami codzienne funkcjonowanie w przestrzeni miejskiej:
- Zachowuj naturalność i odwagę do pytań. Nie bój się zapytać: „Czy mogę w czymś pomóc?”, „Jak mogę to zrobić najlepiej?” Proste pytania często rozwiązują najwięcej problemów.
- Uważne korzystanie z przestrzeni publicznej: hulajnogi i rowery zostawiaj blisko ściany lub przy stojakach – nigdy na środku chodnika. Potykacze reklamowe ustawiaj przy ścianach, z dala od głównych ciągów pieszych.
- Używaj dzwonków na rowerze i hulajnodze. Nawet jeśli wydaje ci się, że „wszyscy cię widzą” – osoba niewidoma cię nie widzi, a cichy dźwięk opon nie jest słyszalny w miejskim hałasie.
- Pomoc fizyczna – tylko po zgodzie. Jeśli chcesz pomóc, najpierw dotknij delikatnie ramienia i zapytaj, czy pomoc jest potrzebna. Nigdy nie ciągnij na siłę; osoba może mieć inne plany niż przejście przez ulicę.
- Mów konkretnie. Zamiast „Uwaga!”, powiedz: „Uwaga, przed tobą słup” – unikniesz dezorientacji i paniki.
Wsparcie i aplikacje
Miasto Lublin prowadzi politykę włączającą już od najmłodszych lat. W żłobkach przewidziano 65 miejsc zwolnionych z opłat dla dzieci z niepełnosprawnościami. Dzieci objęte są wczesnym wspomaganiem rozwoju, a przedszkola i szkoły oferują nauczanie włączające, integracyjne i specjalne.
Ważną inwestycją było stworzenie nowej siedziby Szkoły Podstawowej nr 26 oraz budowa łącznika z windą w SOSW przy ul. Hirszfelda, co zapewniło dzieciom z niepełnosprawnościami komfortowe poruszanie się między budynkami.
Również lubelskie uczelnie dbają o dostępności. Na przykład na UMCS przestrzeń akademicka dostosowana jest architektonicznie (m.in. windy zewnętrzne, platformy przyschodowe, ciągi komunikacyjne bez barier), a dodatkowo wdrożono tabliczki Braille’a, pętle indukcyjne i aplikację MobiWsparcie UMCS.
KUL oferuje indywidualną organizację studiów (IOS), specjalistyczny sprzęt, transport, kursy orientacji przestrzennej, tłumaczy PJM, a także wsparcie psychologiczne i rehabilitacyjno-sportowe. Każdy student może liczyć na dostosowane formy egzaminów i materiały dydaktyczne.
W sporcie i na dworcu
Lublin staje się wzorem również w zakresie kultury i transportu. Nowe przestrzenie w piwnicach Centrum Kultury przystosowano do potrzeb osób z niepełnosprawnościami: wyposażone są w audiodeskrypcję, druk 3D i wzmacniacze pętli indukcyjnej.
MOSiR zadbał o udogodnienia w obiektach sportowych: dodatkowe miejsca parkingowe, kontrastowe oznaczenia schodów, leżanki komfortki i oznakowanie drzwi przeszklonych.
Symbolem dostępności dla każdego stał się Dworzec Lublin – nowoczesny, przemyślany, funkcjonalny. Otrzymał nagrodę „Lider Dostępności 2024”, oferując szereg ułatwień: oznakowanie podłoża, obniżone kasy biletowe, toalety z komfortką, pętle indukcyjne, systemy komunikacji dźwiękowej i wizualnej.
