Styl Świdermajer – historia i charakterystyka
Świdermajer, znany również jako styl nadświdrzański, zaczął pojawiać się w podwarszawskich miejscowościach, do których po budowie kolei coraz chętniej przyjeżdżali mieszkańcy stolicy, aby odpocząć na łonie natury. Styl ten zapoczątkował pod koniec XIX w. Michał Elwiro Andriolli, a inspiracją była szwajcarska architektura oraz rosyjskie dacze. Charakterystyczną cechą domów letniskowych była lekka, drewniana konstrukcja, z bogatymi, ażurowymi zdobieniami. Do dziś w Otwocku zachowały się obiekty z ozdobnymi werandami i gankami oraz charakterystycznymi zdobionymi szczytami i – w niektórych przypadkach – wieżyczkowym zwieńczeniem dachów.
Nazwę Świdermajer spopularyzował Konstanty Ildefons Gałczyński w wierszu „Wycieczka do Świdra”. Nawiązuje ona grą słów do mieszczańskiego stylu architektonicznego biedermeier, w którym wykonywane były bogate zdobienia i detale na powstających budynkach, werandach czy dachach. Zmiana pierwszego członu – z bieder- na świder- – wiąże się z lokalizacją nad rzeką Świder.
Otwockie Świdermajery
Pierwsze obiekty budowane jeszcze w XIX i na początku XX w. określane są jako wczesne. Charakteryzują się bogatym zdobnictwem i misternie wykonanymi ornamentami. Przed wojną w Otwocku budowano zarówno małe domy parterowe, jak i rozbudowane, wielokondygnacyjne pensjonaty i wille. W okresie międzywojennym styl ten był nadal rozwijany, choć w mniejszym stopniu, ale zdobienia były prostsze, a do ich wykonania wykorzystywano tańsze materiały.
Do dziś w Otwocku i okolicach zachowało się wiele budynków typu świdermajer. Część z nich przez lata wykorzystywana była jako pensjonaty sanatoryjne, szczególnie w I połowie XX w., w okresie intensywnego rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego. Niektóre z obiektów, jak drewniana willa przy ul. Świerkowej 16, zostały wpisane do rejestru zabytków, co podkreśla ich historyczne i kulturowe znaczenie dla regionu.
Więcej o otwockich świdermajerach przeczytasz na Przegląd Otwocki.
Świdermajery współcześnie
Świdermajery stanowią ważny element lokalnej kultury Otwocka; lokalna społeczność angażuje się w ich ochronę poprzez różne inicjatywy publiczne i prywatne. Część z nich jest dziś niestety w złym stanie technicznym. Bez systematycznych remontów oraz gruntownych renowacji niektórym z nich grozi zniszczenie.
Wybrane budynki zostały odrestaurowane, a wpis do rejestru zabytków, pomaga chronić ich oryginalny styl i charakter, ale nie zawsze gwarantuje pełne zachowanie oryginalnych rozwiązań. Niektóre obiekty, jak Willa Frankówka znajdująca się w pobliskim Józefowie, po gruntownym remoncie pełnią dziś funkcję społeczno-kulturalną – prowadzone są tu warsztaty, wystawy. To również miejsce spotkań mieszkańców.
Dlaczego Świdermajery to dziedzictwo kulturowe Otwocka?
Świdermajery są dziś traktowane jako kulturowe dziedzictwo Otwocka. Unikalna architektura i historyczne znaczenie, obecność od końca XIX w., kształtują tożsamość lokalną. Obecnie wiele uwagi przywiązuje się do upowszechniania wyjątkowej historii stylu. Duże znaczenie odgrywają inicjatywy lokalne, w tym Dni Architektury Drewnianej czy Domy Otwarte, podczas których można poznać historię poszczególnych willi w niecodziennej odsłonie. W ramach domów otwartych można było zwiedzić obiekty, które należą do osób prywatnych. Pozwoliło to dowiedzieć się więcej o historii, codziennym użytkowaniu czy trudnościach, jakie napotkano w czasie renowacji.
Podsumowanie
Świdermajery są jednym z najcenniejszych elementów dziedzictwa kulturowego Otwocka. Łączą wyjątkową estetykę z lokalną historią. Mimo że niektóre wymagają pilnej renowacji, to część z nich do dziś zachwyca swoim oryginalnym charakterem. Inicjatywy mieszkańców oraz wzrastająca świadomość ich wartości dla regionu (głównie w kontekście historycznym i kulturowym), styl ten ma szansę przetrwać dla kolejnych pokoleń.
Komentarze