Niejasna jest przeszłość okolic Puław w okresie poprzedzającym powstanie państwa polskiego w X w. W wiekach VI – VII był to teren pusty i dziki, przez który przechodziły jedynie kolejne ludy. Być może część tego terenu zajęta była przez państwo Samona (pierwsze państwo słowiańskie z ośrodkiem na Morawach, założone przez kupca frankijskiego Samona. Po śmierci założyciela w 658 r. państwo rozpadło się dając początek państwu wielkomorawskiemu). Możliwe, że okolice późniejszych Puław wchodziły w skład państwa Wiślan (związku plemiennego, powstałego w IX w. z połączenia plemion zamieszkujących teren nad górną Wisłą i jej dopływami), z którymi przeszły w granice państwa wielkomorawskiego.
Prawdopodobnie ziemie te należały do Lędzian – słowiańskiego plemienia wzmiankowanego w X w., identyfikowanego przez niektórych uczonych z Polanami. Ich granica północna przebiegała od podmokłych ziem nad dolnym Wieprzem, przez Równinę Lubartowską do Polesia Lubelskiego, a więc w swym początkowym odcinku w bliskim sąsiedztwie Puław. W momencie pojawienia się w X w. państwa polskiego Piastów, Lubelszczyzna (a w jej składzie pobliże Puław) znalazła się w jego granicach jako dzielnica peryferyjna o rzadkiej sieci osadniczej.
Po przyjęciu przez Polskę chrześcijaństwa w 966 roku Lubelszczyzna przez kilka dziesiątków lat była jeszcze terenem pogańskim. Dopiero począwszy od Bolesława Chrobrego ziemie te zaczęły przeżywać okres wszechstronnego rozwoju. Stały się kresami wschodnimi państwa polskiego i terenem licznych przemarszów wojsk ze wschodu na zachód i odwrotnie, a także miejscem licznych walk. Prawdopodobnie tędy podążały wojska Bolesława Chrobrego w wyprawie na Ruś Kijowską. Kiedy po śmierci Mieszka II w 1034 roku Polska rozpadła się na dzielnice rządzone przez samozwańczych władców, a na Mazowszu utworzone zostało przez Masława odrębne państwo, przez Lubelszczyznę w latach 1041-1047 przechodziły wojska ruskie Jarosława, pomagające Kazimierzowi Odnowicielowi w odzyskaniu Mazowsza. Z ziemi lubelskiej wyszła w 1069 r. kijowska wyprawa Bolesława II Śmiałego. Wraz ze śmiercią Bolesława Krzywoustego w 1138 roku Polska weszła w okres rozbicia dzielnicowego. Północno-wschodnią część dzielnicy sandomierskiej, rządzonej przez syna Krzywoustego – Henryka, wyodrębnioną biegiem Wisły i Sanu, stanowiła ziemia lubelska, posiadająca od początku dużą samodzielność.
Pod koniec XII w. na ziemi lubelskiej powstała nowa jednostka administracji państwowej – kasztelania lubelska – obejmująca gród i podległy mu okręg, zarządzana przez kasztelana. Powstał również archidiakonat lubelski – analogiczna jednostka administracji kościelnej.
Usamodzielnienie poszczególnych części państwa polskiego w okresie rozbicia dzielnicowego stworzyło nowe możliwości rozwojowe dla Lubelszczyzny. Jeszcze w czasach Krzywoustego klasztor benedyktyński na Łysej Górze otrzymał szereg wsi położonych nad Wisłą, głównie w rejonie Opola Lubelskiego i Piotrawina. Henryk Sandomierski nadał z kolei majątki położone nad Wieprzem i w rejonie Wąwolnicy klasztorowi sieciechowskiemu. Ten sam klasztor otrzymał w XII w. w miejscowości Nasiłów od Jaksy z Miechowa. Z kolei zakon kanoników regularnych posiadał na terenie Puławszczyzny wsie Skowieszyn, Wietrzną Górę (na której miejscu z czasem powstała osada Kazimierz), Wojszyn i inne nad Wisłą nadane w latach 1173-1177 przez Kazimierza Sprawiedliwego.
Najstarsze skupiska osadnicze z okolic Puław położone są w Kotlinie Chodelskiej oraz między Wieprzem i Wisłą. Ważny element osadniczy tego okresu – grodziska – odnalezione zostały m.in. w Chodliku, Karmanowicach, Kazimierzu, Kłodnicy, Nałęczowie, Podgórzu, Wąwolnicy i Żmijowiskach.
Odkryto również ślady wczesnośredniowiecznych osad otwartych, m.in. na Włostowicach (dziś całkowicie zniszczona). Wieloletnie badania na wielokulturowym stanowisku Puławy – Włostowice przyniosły m.in. odkrycie trzech odcinków osiedla wraz z kilkoma paleniskami i dwoma jamami z okresu między V a VIII w. W jednej z jam, będącej niegdyś pomieszczeniem mieszkalnym lub magazynowym, odnaleziono szczątki naczyń, kawałki kamieni żarnowych, resztki połupanych kości zwierzęcych, fragmenty grzebienia, drobne przedmioty z żelaza i metali kolorowych.
Osady otwarte (wsie) pochodzące z VIII – IX w., znane są m.in. w Bronicach, Celejowie, Chruszczowie Kolonii, Klementowicach, Lesie Stockim i Wąwolnicy. W wiekach X-XI, a więc w okresie wczesnopiastowskim, nowe osady powstały w Bronicach, Drzewcach Kolonii, Górach, Końskowoli, Kurowie, Opoce, Rąblowie i Wąwolnicy Kolonii.
W tych wczesnośredniowiecznych osadach występowało po kilka domów. Były ona niewielkie, o powierzchni do 14 metrów kwadratowych, w kształcie czworokąta. Na terenie podmokłym wznoszono domy zrębowe, których ściany zbudowane były z okrąglaków, z paleniskami w środku.
Na prezentowanym terenie występowało duże zróżnicowanie cmentarzysk oraz obrządku pogrzebowego. Wśród cmentarzysk odkryto kurhanowe, płaskie i z obstawą kamienną. Po kurhanach pozostały dziś ślady w formie różnej wielkości nasypów i wzniesień. Groby płaskie są trudne do odszukania. Natomiast po grobach z obstawą kamienną pozostały na powierzchni ziemi duże głazy. W grobach tych chowano zmarłych według dwojakiego obrządku pogrzebowego. W ramach obrządku ciałopalnego z resztkami stosu. W obrządku grzebalnym, czyli szkieletowym, grzebano zwłoki w całości.
Wyposażenie grobów szkieletowych jest zwykle obfite. Najczęściej spotyka się ozdoby, które były częścią składową ubioru, w którym pochowano zmarłego. Do nich należą kabłączki skroniowe, kolie z paciorków, pierścionki, zausznice, bransolety i naszyjniki. Innymi częściami garderoby, znajdowanymi w grobach, są sprzączki do pasa wykonane z brązu lub żelaza oraz guziki (z brązu). Na czoło narzędzi, znajdowanych na wyposażeniu grobów, wysuwają się noże żelazne z okładzinami drewnianymi lub kościanymi, w skórzanych pochwach. Bardzo rzadko znajdowana jest broń.
Komentarze