Jedna ich grupa uważa, że Puławy wraz z pozostałą częścią klucza końskowolskiego wniosła w posagu marszałkowi wielkiemu koronnemu jego pierwsza żona Zofia, córka Łukasza z Bnina Opalińskiego i Izabeli z Tęczyńskich na mocy związku małżeńskiego, zawartego w 1669 r. Innego zdania są badacze uważający, że St. H. Lubomirski stał się właścicielem Puław dzięki posagowi wniesionemu w 1676 r. przez drugą żonę, Elżbietę Denhoffównę, podkomorzankę koronną. Są wreszcie badacze, dopuszczający każdą z tych możliwości.
Herbu Szreniawa
Stanisław Herakliusz Lubomirski, herbu Szreniawa, wywodzi się z rodu małopolskiego, który do sławy i bogactwa doszedł na przełomie XVI i XVII wieku. Jego dziad, Stanisław, odznaczył się w wojnie z Turkami. Jego ojciec, Jerzy Sebastian, był wybitnym wodzem i szanowanym politykiem. Pomógł Janowi Kazimierzowi wrócić z wygnania i wspólnie ze Stefanem Czarnieckim przywrócił do władzy. Konflikt z królową Marią Ludwiką doprowadził do wystąpienia przeciw królowi, za co pozbawiony został urzędów i majątku oraz otoczony banitą. Matka Stanisława Herakliusza była pierwsza żona Jerzego Sebastiana, Konstancja z Bobrku Ligięzianka, kasztelanka sandomierska, dziedziczka Rzeszowa.
Stanisław Herakliusz Lubomirski urodził się 25 maja 1642 r. w Wiśniczu lub Niepołomicach, w majątku swego dziada Stanisława. Uzyskał staranne wykształcenie krajowe i zagraniczne. W 1658 r., wraz z ojcem, brał udział w oblężeniu Torunia. Podróżował po Holandii, Belgii, Francji, odwiedził Hiszpanię, Italię i Austrię. W marcu 1662 r. wrócił do Warszawy i wziął udział po stronie ojca w jego wojnie z dworem królewskim. Uczestniczył w pojednaniu Jerzego Lubomirskiego z królem pod Jaroszynem koło Puław.
Komediopisarz i mąż
Wraz z rozpoczęciem samodzielnej działalności politycznej zajął się Stanisław Herakliusz twórczością literacką. Jego utwory młodzieńcze noszą wpływ poetów włoskich, co było skutkiem wojaży po krajach romańskich. I tak np. napisany oktawą poemat „Piran i Tyzbe” nawiązuje do poematu Tassa, włoskiego poety późnego renesansu.
Największy jednak wpływ na młodego literata wywarli włoscy komediopisarze. S.H Lubomirski pisał komedie prawdopodobnie z myślą o wystawieniu ich we własnym teatrze dworskim w podwarszawskim Ujazdowie, a może i w Puławach.
W 1668 r. Stanisław Herakliusz ożenił się z Zofią Opalińską, córką Łukasza, marszałka nadwornego koronnego. Z małżeństwa tego urodziła się córka Elżbieta (Izabela), późniejsza żona Adama Mikołaja Sieniawskiego, kasztelana krakowskiego i hetmana wielkiego koronnego. W 1675 r. zmarła Zofia z Opalińskich Lubomirska. Jej nagrobek do dziś zdobi południową kaplicę kościoła św. Krzyża w Końskowoli.
Nagrobek zbudowany został w formie tumby, czyli kamiennej skrzyni z dekoracją rzeźb po bokach, przykrytej płytą, z rzeźbioną postacią zmarłej. Postać ta znajduje się w pozycji leżącej, jest pogrążona we śnie z poduszką pod głową, założonymi rękami i kolanem lekko podniesionym do góry. Twarz Zofii pozbawiona jest męki śmierci. Fundatorem nagrobka był z pewnością Stanisław Herakliusz Lubomirski, zaś twórcą projektu nagrobka – tumby i rzeźby – był z pewnością Tylman z Gameren.
Jedna ich grupa uważa, że Puławy wraz z pozostałą częścią klucza końskowolskiego wniosła w posagu marszałkowi wielkiemu koronnemu jego pierwsza żona Zofia, córka Łukasza z Bnina Opalińskiego i Izabeli z Tęczyńskich na mocy związku małżeńskiego, zawartego w 1669 r. Innego zdania są badacze uważający, że St. H. Lubomirski stał się właścicielem Puław dzięki posagowi wniesionemu w 1676 r. przez drugą żonę, Elżbietę Denhoffównę, podkomorzankę koronną. Są wreszcie badacze, dopuszczający każdą z tych możliwości.
Herbu Szreniawa
Stanisław Herakliusz Lubomirski, herbu Szreniawa, wywodzi się z rodu małopolskiego, który do sławy i bogactwa doszedł na przełomie XVI i XVII wieku. Jego dziad, Stanisław, odznaczył się w wojnie z Turkami. Jego ojciec, Jerzy Sebastian, był wybitnym wodzem i szanowanym politykiem. Pomógł Janowi Kazimierzowi wrócić z wygnania i wspólnie ze Stefanem Czarnieckim przywrócił do władzy. Konflikt z królową Marią Ludwiką doprowadził do wystąpienia przeciw królowi, za co pozbawiony został urzędów i majątku oraz otoczony banitą. Matka Stanisława Herakliusza była pierwsza żona Jerzego Sebastiana, Konstancja z Bobrku Ligięzianka, kasztelanka sandomierska, dziedziczka Rzeszowa.
Śmierć w Ujazdowie
Stanisław Herakliusz Lubomirski w swej działalności politycznej dążył do zbliżenia do stronnictwa francuskiego. Był gorącym przeciwnikiem abdykacji Jana Kazimierza zrywając w ten sposób z kursem politycznym prowadzonym przez swego ojca. W 1670 r. wybrano go marszałkiem drugiego sejmu, który anulował dekret przeciw Jerzemu Lubomirskiemu, dokonując w ten sposób jego pośmiertnej rehabilitacji. W 1673 r. został marszałkiem nadwornym koronnym. W czasie bezkrólewia 1673-1674 popierał Jana III Sobieskiego.
W 1676 r. ożenił się powtórnie, tym razem z Elżbietą Denhoffówną, córką podkomorzego koronnego. Był już wtedy marszałkiem wielkim koronnym. Z małżeństwa tego miał trzech synów: Teodora (późniejszego starostę spiskiego, kawalera orderu Orła Białego, wojewodę krakowskiego), Franciszka (generała wojsk koronnych) i Józefa (dziedzica Łańcuta i Przeworska, wojewodę czernichowskiego).
Był to szczyt sukcesu życiowych i politycznych Stanisława Herakliusza. Zrezygnował z pro-królewskiej polityki podejmując wręcz zwalczanie polityki dworu.
W 1674 r. król Jan III Sobieski podarował mu pałac i wieś Ujazdów, który stał się jego ulubioną rezydencją. Urządzał tu wspaniałe przyjęcia, wystawiał sztuki teatralne. Kiedy pragnął spokoju, przenosił się do budynków wzniesionych w głębi parku ujazdowskiego – Łazienek na wyspie.
Stanisław Herakliusz Lubomirski był słabym politykiem, o zmieniających się orientacjach politycznych. Oscylował między królem francuskim i cesarzem austriackim, stając nieraz na granicy zdrady ojczyzny. Od 1692 r. pobierał np. od cesarza pensje w wysokości 9 tys. florenów za nieokreślone usługi. W czasie bezkrólewia 1696-1697 opowiedział się po stronie francuskiego księcia Conti, a następnie poparł jego rywala, Fryderyka Augusta II, zwanego Augustem II Mocnym.
W 1701 r. Stanisław Herakliusz Lubomirski zaczął chorować. W nocy z 16 na 17 stycznia 1702 r. zmarł, przebywając w Ujazdowie. Zgodnie z jego życzeniem, pogrzeb miał bardzo skromny. Pochowany został w czerniakowskim kościele Bernardynów, który wybudował w latach 1687 – 1692 z przeznaczeniem na mauzoleum.
Komentarze