Czym grozi nieleczone nadciśnienie?

Nadciśnienie – co to takiego? Jakie są objawy nadciśnienia i kiedy się je diagnozuje?

Nadciśnienie tętnicze to stan, w którym wartości ciśnienia skurczowego przekraczają 140 mmHg, a rozkurczowego – 90 mmHg. Diagnostyka opiera się najczęściej na pomiarach ciśnienia wykonywanych w gabinecie lekarskim lub przy użyciu 24-godzinnego monitorowania ambulatoryjnego (ABPM). Dla postawienia pewnego rozpoznania niepokojące wyniki muszą powtarzać się w kilku niezależnych pomiarach.

W wielu przypadkach nadciśnienie nie daje wyraźnych objawów, co utrudnia jego wczesne rozpoznanie. U części pacjentów mogą występować niespecyficzne dolegliwości, takie jak bóle głowy (szczególnie w okolicy potylicznej), zawroty głowy, zaburzenia snu (wraz z bezsennością), uczucie kołatania serca, uczucie rozdrażnienia czy przewlekłe zmęczenie. Objawy te niestety rzadko są jednoznacznie kojarzone z nadciśnieniem, dlatego kluczowe znaczenie ma regularna kontrola ciśnienia, szczególnie u osób z czynnikami ryzyka (a więc cierpiących na nadwagę czy otyłość, chorujących na cukrzycę lub miażdżycę, z obciążeniami rodzinnymi, żyjących w przewlekłym stresie).

Nieleczone nadciśnienie – jakie mogą być jego konsekwencje? 

Przewlekłe, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze prowadzi do stopniowego uszkodzenia i dysfunkcji całego układu sercowo-naczyniowego. Wśród powikłań omawianego schorzenia wyróżnia się dwie grupy: nagłe, zagrażające życiu epizody, oraz powikłania późne, rozwijające się w mechanizmie przewlekłego przeciążenia układu krążenia.

Do ostrych (a więc nagłych) powikłań nadciśnienia tętniczego należą między innymi:

• zawał mięśnia sercowego – inaczej określany również jako zawał serca lub, potocznie – atak serca;
• udar mózgu – zarówno niedokrwienny, jak i krwotoczny (w obu przypadkach dochodzi do groźnego w skutkach niedotlenienia mózgu);
• rozwarstwienie aorty – stan wymagający natychmiastowej interwencji medycznej. Wysokie ciśnienie tętnicze przyczynia się do uszkodzenia ściany aorty, co może skutkować jej pęknięciem;
• przełom nadciśnieniowy – nagły, istotny wzrost ciśnienia, prowadzący do uszkodzenia i zaburzenia pracy wielu narządów (w tym serca, mózgu czy nerek), wymagający leczenia w warunkach intensywnego nadzoru medycznego.

Powikłania późne (przewlekłe) obejmują:

• przerost lewej komory serca – będący odpowiedzią mięśnia sercowego na przewlekłe przeciążenie ciśnieniowe, co prowadzi do niewydolności serca;
• chorobę niedokrwienną serca – objawiającą się bólami dławicowymi lub zawałem serca, wynikającą z postępujących uszkodzeń naczyń wieńcowych;
• przewlekłą chorobę nerek – w nieleczonym nadciśnieniu dochodzi do uszkodzenia struktur nerkowych, co prowadzi do stopniowej utraty funkcji filtracyjnej;
• retinopatię nadciśnieniową – uszkodzenie naczyń siatkówki oka, mogące skutkować pogorszeniem widzenia lub nawet ślepotą.

Nieprawidłowo kontrolowane ciśnienie tętnicze jest jednym z głównych czynników ryzyka zgonu na całym świecie. Na szczęście chorobę tę można skutecznie leczyć. Odpowiednio dobrana farmakoterapia, modyfikacja stylu życia, redukcja masy ciała, ograniczenie spożycia sodu oraz regularna aktywność fizyczna znacząco zmniejszają ryzyko powikłań. Należy zaznaczyć, że wczesna diagnostyka i konsekwentne leczenie stanowią fundament prewencji poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych. Regularne pomiary ciśnienia tętniczego powinny stać się więc standardem nie tylko u osób starszych, ale u każdego dorosłego – zwłaszcza w przypadku pacjentów z grup wysokiego ryzyka rozwoju nadciśnienia.

Źródła:

1. Januszewicz, A. Prejbisz, P. Dobrowolski, W. Leśniak, Nadciśnienie tętnicze pierwotne [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, weryfikacja hasła: 15.07.2024
2. M. Wiercińska, Nadciśnienie tętnicze: przyczyny, objawy i leczenie [w:] Medycyna Praktyczna, 06.05.2022
3. Mgr farm. P. Antoszek-Jastrzębska, RAPORT: Nadciśnienie tętnicze – objawy, leczenie, profilaktyka [w:] farmacjapraktyczna.pl, dostęp: 23.05.2025
4. mgr zdr. publ. J. W. Pęksa, prof. dr hab. n. med. D. Czarnecka, Nadciśnienie tętnicze [w:] Medycyna po Dyplomie 09/2023
5. A. J. Sałacki, Nadciśnienie tętnicze [w:] Medycyna po Dyplomie 10/2017
6. Prejbisz, P. Dobrowolski, A. Doroszko, A. Olszanecka, A. Tycińska, A. Tykarski, M. Adamczak, B. Begier-Krasińska, M. Chrostowska, G. Dzida, K. J. Filipiak, Z. Gaciong i inni, Wytyczne postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Polsce 2024 – stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego/Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego [w:] Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce, tom 10, nr 3-4 (2024)
7. Staromłyński, J. Sierdziński, P. Suwalski, Ostre rozwarstwienie aorty wstępującej – wielodyscyplinarne wyzwanie [w:] Kardiologia Inwazyjna, tom 11, nr 3 (2026)