Wspomniano wcześniej, że władze okupacyjne austro-węgierskie postanowiły w 1917 r. powołać wydziały powiatowe, będące organami wykonawczymi sejmików powiatowych.
Konstytucyjne posiedzenie sejmiku puławskiego odbyło się 5 stycznia 1918 r. W wyniku wyborów, przeprowadzonych w ramach trzech kurii, wybrano łącznie 25 deputowanych do sejmiku powiatowego. Najwięcej – 13 osób – wybrano w ramach kurii gmin wiejskich: Byli to: Karol Cisiak z gm. Rybitwy, Ignacy Chabros z gm. Kurów, Paweł Dobiasz z gm. Karczmiska, Tomasz Gorczyca z gm. Puławy, Antoni Kolasiński z gm. Opole, Stanisław Koziorowski z gm. Kazimierz, Maciej Madej z gm. Szczekarków, Jan Mokrzysz z gm. Kamień, Jan Pecło z gm. Markuszów, Franciszek Ścibor z gm. Celejów, Franciszek Sochal z gm. Garbów, Józef Wójcik z gm. Drzewce, Jan Wojewoda z gm. Irena. Grupa najwyżej opodatkowanych wprowadziła do sejmiku 7 deputowanych. Byli to: Juliusz Cywiński, Witold Kleniewski, Wacław Kruszewski, Antoni Wołk-Kaniewski, Antoni hr. Rostworowski, Stanisław Śliwiński i Dionizy Truszkowski. Z miasta Puławy weszło do sejmiku 5 następujących osób: ks. Ryszard Słabczyński, Leon Siwecki, Stanisław Przedpełski, dr Witold Umiastowski i Fiszel Peretz.
Sejmik powoływał do wykonania zadań Wydział Powiatowy nazywany również Wydziałem Wykonawczym. Zgodnie ze swymi uprawnieniami komendant powiatowy wytypował z poszczególnych grup społecznych następujące osoby: z gmin wiejskich Franciszka Ścibora na członka oraz Tomasza Gorczycę na jego zastępcę; z grupy najwyżej opodatkowanych Antoniego Wołk-Kaniewskiego na członka i Antoniego hr. Rostworowskiego na jego zastępcę; z grupy miasta Puławy Leona Siweckiego na członka i Stanisława Przedpełskiego na jego zastępcę. Sejmik dokooptował do składu Wydziału następujące osoby: Wacława Kruszewskiego z Osła na członka oraz ks. Ryszarda Słabczyńskiego na jego zastępcę, Stanisława Koziorowskiego z Kazimierza na członka i Ignacego Chabrosa na jego zastępcę, Macieja Madeja na członka i Józefa Wójcika na jego zastępcę. Kierownikiem biura Wydziału Powiatowego został Wacław Kruszewski, który na posiedzeniu w dniu 18 lutego 1918 r. zrezygnował z funkcji. Na jego następcę komendant powiatowy powołał Antoniego hr. Wołk-Kaniewskiego, którego z kolei w dniu 1 października 1918 r. zastąpił Roman Grochowski.
Wydział Powiatowy odbył łącznie 7 posiedzeń. Ostatnie z nich odbyło się 29 października 1918 r. W momencie wyzwolenia płk Aleksander Zawadzki podporządkował się nowym władzom i z ramienia rządu polskiego piastował funkcję komisarza ludowego.
Reprezentacja powiatu puławskiego wybrana w czasach okupacji austro-węgierskiej zebrała się po raz pierwszy w Odrodzonej Polsce na swe ósme posiedzenie 6 grudnia 1918 r. Przewodniczenie sejmikowi objął nowy komisarz ludowy – Zygmunt Skrzyński. W drugim dniu obrad sejmik dokonał wyboru nowego składu Wydziału Wykonawczego. Wchodziło doń 6 członków i 3 zastępców. Prześledzenie dalszych losów Sejmiku Puławskiego i Wydziału Powiatowego uniemożliwia brak materiałów źródłowych. Sytuacja poprawiła się dopiero od 1925 r.
Tak powstawał samorząd
Zastanówmy się teraz nad procesem tworzenia w Generalnym Gubernatorstwie Lubelskim samorządu miejskiego. Jego organem była Rada Miejska, a organem wykonawczym Rady Miejskiej – magistrat. Ten ostatni w dużych miastach (np. w Lublinie) składał się z prezydenta, wiceprezydentów i rajców, a w pozostałych z 34 miast z burmistrza, zastępcy burmistrza i ławników. Wybór prezydenta miasta, wiceprezydentów, burmistrza i jego zastępców wymagał zatwierdzenia przez Generalnego Gubernatora.
18 sierpnia 1916 r. ukazało się Rozporządzenie Naczelnego Wodza armii normujące ordynację miejską dla 34 miast. Wśród nich z terenu Lubelszczyzny znalazły się: Biłgoraj, Chełm, Hrubieszów, Janów, Krasnystaw, Kraśnik, Łęczna, Lubartów, Miechów, Puławy, Tomaszów i Zamość. Znamienny był paragraf 3 Rozporządzenia, wyjaśniający kogo należy uważać za członka gminy: „Członkiem gminy miejskiej jest każdy, kto posiada przynależność państwową w Królestwie Polskiem i jest osiadły w obrębie miasta. Obywatele Monarchii austryacko-węgierskiej lub mocarstwa z nią sprzymierzonego, oraz funkcjononaryusze austryacko-węgierskiego Zarządu wojskowego, którzy mają swą siedzibę urzędową w obrębie miasta a nie są członkami gminy, uwolnieni są od wszelkich ciężarów gminnych”.
Reprezentacją gminy miejskiej jest Rada Miejska złożona w miastach z ludnością do 10.000 mieszkańców z 24 radnych. Gminą miejską zarządza Magistrat złożony z burmistrza, jego zastępcy i czterech ławników. Burmistrz jest kierownikiem Magistratu i przewodniczącym Rady Miejskiej. Wyborcy podzieleni na cztery kurie: I – trudniących się handlem lub przemysłem, II – właścicieli posiadłości w obrębie miasta; III – absolwentów szkoły średniej; IV – pozostałych; Kadencja władz trwała 3 lata. Pierwszy skład reprezentacji miejskiej pochodzi z mianowania przez Komisję obwodową na okres 1 roku.
Cztery kurie i lista radnych
Komisja obwodowa w swym dzienniku urzędowym nr 12 z 15 grudnia 1916r. opublikowała listę mianowanych radnych oraz ich zastępców. Z kurii I byli to: Jan Albrycht i jego zastępca Pawła Czapla, Józef Broniewicz i zastępca Wiktor Weppo, Ryszard Treutler i Józef Litwiński, Wolf Zuckermann i zastępca Chiel Halberstat, Juda Honigsfeld (syn Tobiasza) i Binem Eisensztajn, Abraham Benjamin Kleinberg i jego zastępca Nuchym Awruch. W ramach kurii II mianowanie uzyskali: Stefan Wójcik i jego zastępca Józef Wojciechowski, Józef Cechner i zastępca Michał Grabowski, Franciszek Cyfracki i Dominik Szablewski, Stanisław Przedpełski i Szymon Korzeniowski, Szachna Korngold i zastępca Berek Fleiszmann, Juda Honigsfeld (syn Moszka) i jego zastępca Hersz Kleinbaum. Z kurii III pochodzili: Tomasz Szmigielski i jego zastępca Piotr Grabowski, ks. Ryszard Słabczyński i zastępca Karol Reszko, Maryan Jarosławski i Bronisław Zabielski, Edmund Trzaska i Adam Cyman, dr Witold Umiastowski i zastępca Michał Świderski, Stanisław Perczyński i jego zastępca Józef Niedziałkowski. Z kurii IV mianowanie uzyskali: Leon Siwecki i jego zastępca Feliks Jasiuk, Karol Korzeniowski i jego zastępca Mikołaj Spóz, Bronisław Chodkiewicz i Jan Rodak, Józef Wieczorkiewicz i Roman Wejman, Adam Zadura i zastępca Aleksander Sykita, Fiszel Peretz i jego zastępca Sral Eisensztajn.
Na konstytucyjnym posiedzeniu Rady Miejskiej w Puławach, odbytym 7 grudnia 1916 r. wybrano Burmistrza Puław. Został nim miejscowy aptekarz Franciszek Cyfracki, a jego zastępcą Michał Świderski. Asesorami (ławnikami) zostali: Tomasz Śmigielski, Adam Zadura, Karol Korzeniowski i Szachna Korngold. Magistrat otrzymał wówczas wiele uprawnień gospodarczych, nadzór nad handlem miejskim, szpitalami, oświatą, stanem sanitarnym, opiekę nad ubogimi, dbałość o drogi. 18 lutego 1918 r. Franciszek Cyfracki zrezygnował z pełnienia funkcji burmistrza. Zastąpił go Karol Korzeniowski.
Zmiany funkcji administracyjnych i samorządowych władz skutkowały zmianami w składzie Rady Miejskiej. W 1919 r. nowym burmistrzem Puław został Witold Krajewski.
W 1920 r. bliskość frontu zakłóciła pracę puławskich urzędów. Część z nich ewakuowano za Wisłę. Ale to już temat na inną okazję.
1
Żołnierze austriaccy kupujący żywność
W: Piekałkiewicz Janusz, Pierwsza Wojna Światowa, Warszawa 1988, s. 225
2
Budynek Magistratu w Puławach
fot. Paweł Buczkowski / archiwum
Wspomniano wcześniej, że władze okupacyjne austro-węgierskie postanowiły w 1917 r. powołać wydziały powiatowe, będące organami wykonawczymi sejmików powiatowych.
Konstytucyjne posiedzenie sejmiku puławskiego odbyło się 5 stycznia 1918 r. W wyniku wyborów, przeprowadzonych w ramach trzech kurii, wybrano łącznie 25 deputowanych do sejmiku powiatowego. Najwięcej – 13 osób – wybrano w ramach kurii gmin wiejskich: Byli to: Karol Cisiak z gm. Rybitwy, Ignacy Chabros z gm. Kurów, Paweł Dobiasz z gm. Karczmiska, Tomasz Gorczyca z gm. Puławy, Antoni Kolasiński z gm. Opole, Stanisław Koziorowski z gm. Kazimierz, Maciej Madej z gm. Szczekarków, Jan Mokrzysz z gm. Kamień, Jan Pecło z gm. Markuszów, Franciszek Ścibor z gm. Celejów, Franciszek Sochal z gm. Garbów, Józef Wójcik z gm. Drzewce, Jan Wojewoda z gm. Irena. Grupa najwyżej opodatkowanych wprowadziła do sejmiku 7 deputowanych. Byli to: Juliusz Cywiński, Witold Kleniewski, Wacław Kruszewski, Antoni Wołk-Kaniewski, Antoni hr. Rostworowski, Stanisław Śliwiński i Dionizy Truszkowski. Z miasta Puławy weszło do sejmiku 5 następujących osób: ks. Ryszard Słabczyński, Leon Siwecki, Stanisław Przedpełski, dr Witold Umiastowski i Fiszel Peretz.
Sejmik powoływał do wykonania zadań Wydział Powiatowy nazywany również Wydziałem Wykonawczym. Zgodnie ze swymi uprawnieniami komendant powiatowy wytypował z poszczególnych grup społecznych następujące osoby: z gmin wiejskich Franciszka Ścibora na członka oraz Tomasza Gorczycę na jego zastępcę; z grupy najwyżej opodatkowanych Antoniego Wołk-Kaniewskiego na członka i Antoniego hr. Rostworowskiego na jego zastępcę; z grupy miasta Puławy Leona Siweckiego na członka i Stanisława Przedpełskiego na jego zastępcę. Sejmik dokooptował do składu Wydziału następujące osoby: Wacława Kruszewskiego z Osła na członka oraz ks. Ryszarda Słabczyńskiego na jego zastępcę, Stanisława Koziorowskiego z Kazimierza na członka i Ignacego Chabrosa na jego zastępcę, Macieja Madeja na członka i Józefa Wójcika na jego zastępcę. Kierownikiem biura Wydziału Powiatowego został Wacław Kruszewski, który na posiedzeniu w dniu 18 lutego 1918 r. zrezygnował z funkcji. Na jego następcę komendant powiatowy powołał Antoniego hr. Wołk-Kaniewskiego, którego z kolei w dniu 1 października 1918 r. zastąpił Roman Grochowski.
Wydział Powiatowy odbył łącznie 7 posiedzeń. Ostatnie z nich odbyło się 29 października 1918 r. W momencie wyzwolenia płk Aleksander Zawadzki podporządkował się nowym władzom i z ramienia rządu polskiego piastował funkcję komisarza ludowego.
Komentarze