Kleszcz pospolity przechodzi trzy fazy cyklu rozwojowego – od larwy po nimfę, aż do postaci dorosłej w ciągu 2–3 lat. Żeby mógł się przekształcić w kolejną postać, musi napić się krwi zwierzęcia lub człowieka.
Kleszcz może mieć wielkość główki od szpilki. Czai się w krzewach, trawie i miejscach wilgotnych. Nie trzeba iść do lasu, aby złapać kleszcza. Czasami wystarczy spacer w parku lub spędzanie czasu w swoim ogródku. Ich aktywność jest najwyższa w okresie od wiosny do wczesnej jesieni.
Zwierzęta mogą zarazić groźnymi chorobami w tym boreliozą, a także wirusowym odkleszczowym zapaleniem mózgu, gorączką Q czy babeszjozą.
Według statystyk, liczba zachorowań na te choroby z roku na rok wzrasta. W 2020 r. odnotowano 86 tys. przypadków, a rok później 85 tysięcy. W 2022 r. liczba wzrosła już do 95 tys. zachorowań, a w 2023 r. aż 104 tys. pacjentów zmagało się z chorobami.
W ubiegłym roku, spośród kilkuset pacjentów, 99 proc. zachorowało na boreliozę.
Borelioza, inaczej choroba z Lyme, to choroba bakteryjna. Niewielki odsetek kleszczy jest nosicielami i nie każdy kontakt powoduje zachorowanie, ale jeśli borelioza się rozwinie, może prowadzić do poważnych powikłań.
Borelioza może rozwijać się w ciągu miesięcy, a nawet lat. Trzeba ją bezwzględnie leczyć, a pierwsze objawy wymagają już zastosowania antybiotyków.
Nieleczona borelioza może prowadzić do groźnych powikłań neurologicznych, zaburzeń serca czy chorób stawów. Czasem konieczny może być pobyt w szpitalu i rehabilitacja.
Jeśli nie wiadomo, czy doszło do zakażenia do w ciągu 1-6 tyg. od ukąszenia należy zwrócić szczególną uwagę na:
- rumień wędrujący - zmiana o kształcie owalnym, która w miarę upływu czasu się powiększa (na ogół ma kształt obrączkowaty, czasami może mieć inną postać lub w ogóle nie wystąpić)
- gorączkę
- zmęczenie
- bóle głowy
- uczucie rozbicia
Należy obserwować miejsce ugryzienia i zwracać uwagę na samopoczucie. Samoistne zniknięcie rumienia nie oznacza wyzdrowienia.
Jeśli widać, że kleszcz jest wkłuty w skórę, należy do jak najszybciej usunąć, ponieważ im dłużej kleszcz pozostanie w ciele, tym większe jest ryzyko zakażenia. W aptekach są dostępne narzędzia do samodzielnego usuwania kleszczy. Wszystkie mają za zadanie bezpieczne uchwycenie kleszcza bliżej skóry i wyciągnięcie go. Po wyciągnięciu powinno się umyć i zdezynfekować skórę.
Jak nie należy usuwać kleszczy?
- nie wyciągać „gołymi” palcami
- nie rozgniatać
- nie wyciskać
- nie wykręcać
- nie przypalać
- nie smarować tłustymi substancjami lub chemikaliami np. kosmetykami do ciała, oliwą z oliwek
- nie usuwać igłą
Zdarza się, że przez niewłaściwy sposób usunięcia kleszcza, fragment jego ciała pozostanie w skórze. W tej sytuacji należy zgłosić się do lekarza. NFZ zauważa, że jeśli kleszcz zostanie w całości usunięty przed upływem 24 - 48 h od ukąszenia, ryzyko rozwoju choroby jest mniejsze.
Jak można zapobiec ukąszeniu?
- unikać spacerów porośniętymi brzegami rzek, wśród wysokich traw, na leśnych mokradłach
- zakładać wysokie buty, długi rękaw i długie spodnie oraz nakrycie głowy
- wybierać ubrania o jasnych kolorach, na których łatwiej zaobserwować kleszcza i usunąć go
- stosować środki odstraszające kleszcze
- wytrzepać odzież po spacerze, aby usunąć kleszcze, który mógł na nich pozostać
- obejrzeć uważnie całe ciało, zwracając szczególną uwagę na okolice brzucha, piersi, pachwin i kolan
