Po upadku Powstania Listopadowego Czartoryscy musieli opuścić Puławy. Ich dobra przejęła Rządowa Komisja Przychodów i Skarbu. Były to głównie nieruchomości, którymi komisja zarządzała. Najważniejszym obiektem był oczywiście Pałac Czartoryskich. W 1842 r. zapadła decyzja o przeniesieniu z Warszawy do Puław Aleksandryjskiego Instytutu Wychowania Panien. Swoją siedzibę – po odpowiednich przeróbkach – znalazł w pałacu.
– Do instytutu przyjmowano córki zarówno katolików, jak i prawosławnych – mówi Robert Och, puławski historyk. – Dlatego postanowiono o budowie w szkole dwóch kaplic – zgodnych z wyznaniami.
Po upadku Powstania Listopadowego Czartoryscy musieli opuścić Puławy. Ich dobra przejęła Rządowa Komisja Przychodów i Skarbu. Były to głównie nieruchomości, którymi komisja zarządzała. Najważniejszym obiektem był oczywiście Pałac Czartoryskich. W 1842 r. zapadła decyzja o przeniesieniu z Warszawy do Puław Aleksandryjskiego Instytutu Wychowania Panien. Swoją siedzibę – po odpowiednich przeróbkach – znalazł w pałacu.
– Do instytutu przyjmowano córki zarówno katolików, jak i prawosławnych – mówi Robert Och, puławski historyk. – Dlatego postanowiono o budowie w szkole dwóch kaplic – zgodnych z wyznaniami.
Po upadku Powstania Listopadowego Czartoryscy musieli opuścić Puławy. Ich dobra przejęła Rządowa Komisja Przychodów i Skarbu. Były to głównie nieruchomości, którymi komisja zarządzała. Najważniejszym obiektem był oczywiście Pałac Czartoryskich. W 1842 r. zapadła decyzja o przeniesieniu z Warszawy do Puław Aleksandryjskiego Instytutu Wychowania Panien. Swoją siedzibę – po odpowiednich przeróbkach – znalazł w pałacu.
– Do instytutu przyjmowano córki zarówno katolików, jak i prawosławnych – mówi Robert Och, puławski historyk. – Dlatego postanowiono o budowie w szkole dwóch kaplic – zgodnych z wyznaniami.
Po upadku Powstania Listopadowego Czartoryscy musieli opuścić Puławy. Ich dobra przejęła Rządowa Komisja Przychodów i Skarbu. Były to głównie nieruchomości, którymi komisja zarządzała. Najważniejszym obiektem był oczywiście Pałac Czartoryskich. W 1842 r. zapadła decyzja o przeniesieniu z Warszawy do Puław Aleksandryjskiego Instytutu Wychowania Panien. Swoją siedzibę – po odpowiednich przeróbkach – znalazł w pałacu.
– Do instytutu przyjmowano córki zarówno katolików, jak i prawosławnych – mówi Robert Och, puławski historyk. – Dlatego postanowiono o budowie w szkole dwóch kaplic – zgodnych z wyznaniami.
Po upadku Powstania Listopadowego Czartoryscy musieli opuścić Puławy. Ich dobra przejęła Rządowa Komisja Przychodów i Skarbu. Były to głównie nieruchomości, którymi komisja zarządzała. Najważniejszym obiektem był oczywiście Pałac Czartoryskich. W 1842 r. zapadła decyzja o przeniesieniu z Warszawy do Puław Aleksandryjskiego Instytutu Wychowania Panien. Swoją siedzibę – po odpowiednich przeróbkach – znalazł w pałacu.
– Do instytutu przyjmowano córki zarówno katolików, jak i prawosławnych – mówi Robert Och, puławski historyk. – Dlatego postanowiono o budowie w szkole dwóch kaplic – zgodnych z wyznaniami.
Po upadku Powstania Listopadowego Czartoryscy musieli opuścić Puławy. Ich dobra przejęła Rządowa Komisja Przychodów i Skarbu. Były to głównie nieruchomości, którymi komisja zarządzała. Najważniejszym obiektem był oczywiście Pałac Czartoryskich. W 1842 r. zapadła decyzja o przeniesieniu z Warszawy do Puław Aleksandryjskiego Instytutu Wychowania Panien. Swoją siedzibę – po odpowiednich przeróbkach – znalazł w pałacu.
– Do instytutu przyjmowano córki zarówno katolików, jak i prawosławnych – mówi Robert Och, puławski historyk. – Dlatego postanowiono o budowie w szkole dwóch kaplic – zgodnych z wyznaniami.
Po upadku Powstania Listopadowego Czartoryscy musieli opuścić Puławy. Ich dobra przejęła Rządowa Komisja Przychodów i Skarbu. Były to głównie nieruchomości, którymi komisja zarządzała. Najważniejszym obiektem był oczywiście Pałac Czartoryskich. W 1842 r. zapadła decyzja o przeniesieniu z Warszawy do Puław Aleksandryjskiego Instytutu Wychowania Panien. Swoją siedzibę – po odpowiednich przeróbkach – znalazł w pałacu.
– Do instytutu przyjmowano córki zarówno katolików, jak i prawosławnych – mówi Robert Och, puławski historyk. – Dlatego postanowiono o budowie w szkole dwóch kaplic – zgodnych z wyznaniami.
„Cerkiew domowa” pw. Męczennicy Księżnej Aleksandry
Kaplica prawosławna została nazwana „cerkwią domową” pw. Męczennicy Księżnej Aleksandry. Oficjalna konsekracja miała miejsce w 1844 r.
– Od tego wydarzenia można przyjąć, że rozpoczęło się duszpasterstwo prawosławne w Puławach – mówi Robert Och.
Kaplica znajdowała się na drugim piętrze pałacu – w obecnej sali rycerskiej.
Zachowały się notatki, z których wiemy, że wyposażenie kaplicy kosztowało ponad 4,8 tys. rubli. Zatrudniono także księdza, który zarabiał rocznie 5 tys. rubli, a 1,2 tys. rubli – to były roczne pensje dwóch posługiwaczy. Sama cerkiew na swoje potrzeby otrzymywała co roku tysiąc rubli.
W 1862 r. instytut z powrotem przeniósł się do Warszawy, a prawosławna kaplica została zamknięta. Jej wyposażenie przekazano m.in. do cerkwi w Chełmie, a ikonostas do kaplicy gimnazjum w Warszawie.
Zamiast instytutu wychowania powstał w tym miejscu instytut politechniczny, przemianowany po Powstaniu Styczniowym na Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa.
Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej
W 1871 r. w pałacu powstała kolejna cerkiew – tym razem pw. Opieki Matki Boskiej. Z czasem, z powodu coraz większej liczby prawosławnych w Puławach (już nie tylko studenci i wykładowcy instytutu), cerkiew przemianowano decyzją władz kościelnych na świątynię parafialną i miała od tej pory obsługiwać wszystkich wiernych.
W 1883 r. przed pałacem wybudowano dzwonnicę, w której umieszczono siedem dzwonów. Obiekt przetrwał do 1915 r., kiedy rozebrali ją Austriacy.
Udało się jednak uratować jeden z dzwonów.
– Został ukryty w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – dodaje puławski historyk. – Dzięki temu pozostał w Puławach. Przetrwał w tym miejscu aż do drugiej wojny, kiedy Niemcy wywieźli go do siebie.
Cmentarze prawosławne
Tymczasem w 1862 r. do Puław przybył Jurij Tatarow, który był księdzem, a jednocześnie uczył w instytucie języka rosyjskiego. Co było zaskakujące, miał opinię osoby sprzyjającej Polakom, czym naraził się władzom carskim. Jako duchowny opiekował się także prawosławnymi z Opola Lubelskiego, gdzie nie było cerkwi.
Dzięki niemu, w 1884 r. we Włostowicach – obok cmentarza katolickiego – powstał cmentarz prawosławny.
Byli tu chowani żołnierze, duchowni, studenci i wykładowcy instytutu. W 1913 r. w północnej części cmentarza stanęła prawosławna kaplica cmentarna. Na cmentarzu można jeszcze dziś odnaleźć nieliczne już prawosławne nagrobki. Kiedyś był to jednak odrębny cmentarz.
Pod koniec lat 90. XX w. członkowie puławskiego Towarzystwa Tradycji Narodowych zbierali porozrzucane prawosławne płyty nagrobne i utworzyli lapidarium. Dzięki temu przetrwały do dzisiaj.
Oprócz cmentarza na Włostowicach, w Puławach był także drugi cmentarz prawosławny: mieścił się przy dzisiejszej ul. Dęblińskiej (na terenie obecnego Klubu Żeglarz). Na tym terenie chowano oficerów pułków rosyjskich, które stacjonowały w Puławach.
– Nie ma już śladu po tym cmentarzu, ale nie jest wykluczone, że pod ziemią znajdują się płyty nagrobne – dodaje Robert Och.
Cerkiew w koszarach pw. Świętej Trójcy
Pod koniec XIX w. w Puławach wybudowano koszary, w których stacjonowało tysiące żołnierzy z trzech pułków – wyznania prawosławnego. Stąd też zapadła decyzja o budowie cerkwi, która miała stanąć między budynkami koszarowymi. W 1909 r. została wyświęcona i otrzymała wezwanie Świętej Trójcy. W tym czasie powstała również plebania, która przetrwała do dzisiaj. Mieści się w niej Młodzieżowy Dom Kultury.
Po odzyskaniu niepodległości, kiedy w Puławach stacjonował Drugi Pułk Saperów Kaniowskich, cerkiew zamieniono na kościół garnizonowy. Obiekt zachował swój pierwotny charakter – był świątynią wojskową. Całkowita przebudowa miała miejsce w latach 1936-37. Wtedy usunięto wszystkie charakterystyczne dla cerkwi elementy: kopuły, krzyż prawosławny. Dzisiaj zostały jeszcze detale architektoniczne, które świadczą o tym, że był to kiedyś obiekt prawosławny. Te detale zauważą jedynie znawcy architektury.
Po wojnie kościół przez wiele lat pełnił funkcję kościoła garnizonowego. Po likwidacji jednostki w Puławach stał się kościołem parafialnym pw. Matki Boskiej Różańcowej.
Cerkiew pw. św. Równej Apostołom Marii Magdaleny
Przez 80 lat w Puławach nie było prawosławnego obiektu. W 2000 r. w ramach zadośćuczynienia za utracony prawosławny majątek, diecezja lubelsko-chełmska otrzymała od państwa działkę przy ul. Reymonta i zapadła decyzja o wybudowaniu w tym miejscu cerkwi. Powstała ona w latach 2002-2004 i 27 kwietnia 2004 r. odbyło się tu pierwsze nabożeństwo. Pierwszym proboszczem był ks. Wiesław Skiepko.
Cerkiew otrzymała wezwanie św. Równej Apostołom Marii Magdaleny.
– W ten sposób historia zatoczyła koło i cerkiew po latach znów wróciła do Puław – podsumowuje Robert Och.
Święty z Puław
Jest jeszcze ciekawy wątek mający związek z prawosławiem w naszym mieście. Z Puławami związana jest postać św. Brata Alberta. O tym wiedzą wszyscy puławianie. Ale nie każdy wie, że 2 kwietnia 1882 r. urodził się w Puławach Antoni Gagaluk, późniejszy św. Onufry w religii prawosławnej. Ojciec jego był Ukraińcem, a matka polską katoliczką. Był najmłodszym spośród sześcioro rodzeństwa. Kiedy miał 5 lat, jego ojca napadli i pobili bandyci. Nie przeżył. Wychowaniem dzieci zajęła się matka.
Antoni trafił do sierocińca w Lublinie, potem do Chełma, gdzie skończył szkołę przycerkiewną. Po jej ukończeniu zaczął naukę – najpierw w chełmskim seminarium, potem studiował teologię w Petersburgu.
W 1913 r. przyjął śluby zakonne i imię Onufry. W 1922 r. został biskupem. Od tej pory prześladowały go władze. Wielokrotnie był aresztowany i zsyłany na Ural. W 1938 r. za rzekomą działalność antypaństwową został rozstrzelany (rehabilitacja miała miejsce w 1990 r.). W 1993 r. uznano go za świętego.
Komentarze