Budynek mieszkalny założony został na planie prostokąta, usytuowanego równolegle do linii skarpy, ujętego po bokach przez cztery kwadratowe w rzucie pawilony. Była to budowla piętrowa z częścią środkową wyższą o jedną kondygnację.
Dolna kondygnacja przeznaczona była na pomieszczenia dla służby i na cele gospodarcze. Pod salonem, tarasem i pawilonami od strony Wisły zlokalizowano piwnice.
Pierwsze piętro miało charakter reprezentacyjnego piano nobile, czyli mieściło pomieszczenia wyróżniające się od pozostałych większą wysokością, wielkością okien i bogatszą dekoracją. Na osi umieszczono obszerny westybul – reprezentacyjne pomieszczenie przy wejściu w rodzaju przedsionka – po którego bokach znajdowały się dwa symetryczne apartamenty mieszkalne. Każdy z nich składał się z przedpokoju, pokoju sypialnego z alkową i gabinetu w narożnym pawilonie. Alkowa z łóżkiem pojawiła się tu po raz pierwszy w Polsce.
Na końcu westybulu, między dwoma pionami wewnętrznej klatki schodowej, znajdowało się przejście do salonu mieszczącego się w ryzalicie od strony Wisły. Przypomnijmy, że ryzalit jest częścią budynku wysuniętą ku przodowi na wysokości wszystkich kondygnacji. Salon zaprojektowano na placu wydłużonego i usytuowanego poprzecznie do osi głównej prostokąta, który w środku poszerzony został do formy nierównobocznego ośmioboku. Posiadał połączenie z tarasem.
Kondygnacja ostatniego, drugiego piętra, posiadała dwa pomieszczenia, będące salonikami lub pokojami gościnnymi.
Dzięki śmiałym rozwiązaniom w układzie wnętrz pałacu, w tej stosunkowo niewielkiej budowli udało się połączyć wygodny program mieszkalny z rozbudowanymi i urozmaiconymi pomieszczeniami reprezentacyjnymi.
Przedstawiony wyżej funkcjonalny układ wnętrz posiadał swój odpowiednik w systemie podziałów architektonicznych od strony zewnętrznej pałacu.
Do wejścia głównego, umieszczonego na pierwszym piętrze, prowadziły schody. Składały się one z dwóch ćwierćkolistych ramion, łączących się na wspólnym podeście, od którego do wejścia prowadził prosty bieg. Schody ujęte były przez ślepą balustradę, w której otwory części ażurowej w tle są zamknięte ścianką.
Przy wejściu na schody stały cztery putta (postacie małego, nagiego i pulchnego chłopca), natomiast przy zejściu ze schodów na piętrze umieszczono na postumentach kamienne wazony.
Drugie piętro budynku głównego zajmowała facjatka, czyli pomieszczenia mieszkalne na strychu z oknami w połaci dachu. Była ona uwieńczona trójkątnym szczytem, którego tympanon (wewnętrzne pole) zawierał płaskorzeźbę, wyobrażającą umieszczoną w środku pola kulę niebieską z zarysowaną linią pasa zodiakalnego, po którym toczy się słońce w promieniach. Po obu stronach kuli umieszczono postacie mężczyzny i kobiety. Wierzchołek i zbocza szczytu zostały udekorowane pełnofiguralnymi rzeźbami.
Drugą częścią pałacu, poza budynkiem głównym, był taras usytuowany od strony Wisły, dopełniający plan całości do formy kwadratu. Był położony na jednokondygnacjowym podmurowaniu z ukośnie nachylonymi ścianami. Wnętrze podmurowania kryło korytarz wiodący do ślepego pomieszczenia.
Tylman z Gameren opracował również koncepcję wielkiego dziedzińca wjazdowego, ujętego przez trzy skrzydła oficyn i mur łączący je z budynkiem głównym. Oficyny prawdopodobnie były przeznaczone na gościnne apartamenty mieszkalne. Zawierają po cztery apartamenty w skrzydle, a każdy z nich miał się składać z małego przedpokoju, dwóch pokoi mieszkalnych i gabinetu. Skrzydło zamykające dziedziniec mieścić miało kuchnię z pomieszczeniami gospodarczymi oraz pokoje dla służby lub rezerwowane pokoje gościnne. Apartamenty ulokowane w oficynach łączyły się arkadowymi galeriami lub korytarzami, które prowadziły również w jedną stronę do pomieszczeń sanitarnych, a w drugą do salonu i kaplicy, flankujących główny korpus pałacu. Dodajmy, że kaplica miała posiadać trzy ołtarze.
Powyższa koncepcja wielkiego dziedzińca wjazdowego nie została zrealizowana zgodnie z sugestią Tylmana. Przyczyną było prawdopodobnie przeniesienie się Stanisława Herakliusza Lubomirskiego w 1674 r. do pobliskiego Warszawie Ujazdowa.
Prawdopodobnie wraz z budową pałacu został wytyczony istniejący do dziś odcinek głównej alei wjazdowej – czterorzędowej Alei Królewskiej, skierowanej na oś pałacu, łączącej rezydencję Lubomirskich z traktem lubelskim. Trakt ten, o kierunku wschód – zachód, skręcał do przeprawy na Wiśle. Podobne rozwiązanie znane jest z Góry Kalwarii – również autorstwa Tylmana z Gameren.
Za tydzień: Oto XVIII-wieczna wieś Puławy
Komentarze