Już w pierwszych miesiącach po wybuchu wojny zaczęły powstawać na terenie Królestwa Polskiego terenowe oddziały Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej, udzielające tej pomocy wszystkim ofiarom wojny, przede wszystkim żołnierzom walczących stron, i to bez względu na ich narodowość. Miejscem udzielania pomocy, także ludności cywilnej, były tworzone – głównie w miastach – posterunki żywnościowo-opatrunkowe i szpitale.
W grudniu 1914 r. powołano do życia Polskie Towarzystwo Niesienia Pomocy Ofiarom Wojny, które udzieliło pomocy przede wszystkim Polakom – poddanym niemieckim i austriackim – wysiedlonym do Rosji oraz ich rodzinom pozostałym w Królestwie.
11 września 1914 r. władze rosyjskie wydały zgodę na funkcjonowanie Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Warszawie. Struktura tej organizacji była prosta. Komitetem Gubernialnym, których członkiem był z urzędu gubernator, podlegały komitety powiatowe, a tym komitety gminne i miejskie. W miarę upływu czasu liczba komitetów i ich członków wyraźnie rosła. I tak do stycznia 1915 r. powstało ich 241, do 10 kwietnia 1915 r. liczba ta wzrosła do 507, by na początku czerwca 1915 r. osiągnąć stan 554 komitetów (w tym było 9 komitetów gubernialnych, 48 powiatowych, 6 okręgowych, 400 gminnych i 91 miejskich). Komitety powiatowe składały się najczęściej od 10 do 15 członków, wybranych przez zebranie obywateli. Wybrani wyłaniali prezydium w składzie: prezes, jego zastępcy, sekretarz, skarbnik i jeden członek. Skład komitetu gminnego w ilości najczęściej 5-6 osób, wybierany był przez zebranie przedstawicieli wszystkich warstw ludności i wszystkich instytucji w gminie, zwołanym przez delegata komitetu powiatowego. Na swym pierwszym posiedzeniu konstytuował się zarząd komitetu gminnego w składzie: prezes, sekretarz i skarbnik.
Do głównych zadań Komitetów Obywatelskich należało niesienie pomocy i zaspokajanie potrzeb materialnych ludności w trudnej sytuacji życiowej, dążenie do unormowania życia gospodarczego na terenie swego działania oraz pomoc żywnościowa i sanitarna organizowana samodzielnie lub we współpracy z władzami rosyjskimi. Chodziło u uruchamianie przytułków, schronisk, ochronek, jadłodajni, piekarni, punktów żywnościowych, sklepów i hurtowni. Organizowano akcje rozdawnictwa żywności, odzieży, skromnych zapomóg, a także opieki lekarskiej i walki z zagrożeniami epidemicznymi.
Puławy były siedzibą komitetu obywatelskiego powiatowego i miejskiego. W skład lubelskiego komitetu miejskiego wchodziły trzy podkomitety sprawujące nadzór nad komitetami gminnymi. Podkomitet nadzorujący pracę komitetu gminnego w Puławach obejmował swym zasięgiem także gminy: Gołąb, Żyrzyn, Wolę Czołnowską. W jego skład wchodzili: ks. Antoni Ferencewicz, Jan Albrycht, dr Władysław Woliński, dr Wacław Broniewicz, dr Apolinary Bolesław Horodyski, Stanisław Pereszyński, Józef Toczek, Wacław Kudelski, Stanisław Seroczyński, Stanisław Rybka, Antoni Koksa, Piotr Kubala i Jan Tarnowski.
Jesienią 1915 r. okupacyjne władze austro-węgierskie przemianowały Komitety Obywatelskie na Komitety Ratunkowe, jednocześnie ograniczając ich działalność do czynności opiekuńczych.
15 listopada 1915 r. utworzono Główny Komitet Ratunkowy w Generalnym Gubernatorstwie Lubelskim, któremu podlegały Komitety Ziemi, tworzone na terenie byłych guberni, oraz komitety powiatowe, gminne i miejskie. W swych założeniach gminne komitety ratunkowe miały składać się z przedstawicieli różnych grup społecznych i zawodowych, reprezentantów duchowieństwa, większej własności, przemysłu, mniejszej własności, nauczycieli. W praktyce ich skład był niejednolity. Zadania postawione przez komitetami ratunkowymi nie odbiegały od tych, jakie były wypełnione przez komitety obywatelskie. Chodziło o zapewnienie aprowizacji ludności danego terenu, zaopatrzenie ubogich w odzież i obuwie, pośredniczenie w umieszczeniu na wsi podczas miesięcy letnich dzieci z większych miast, zbieranie danych o stanie sanitarnym gminy w celu zapobiegania chorobom zakaźnym na obszarach zagrożonych epidemiami (w tym celu wysyłano specjalne kolumny sanitarne), odbudowę zniszczonych terenów, organizowanie imprez kulturalnych w celu uzyskania funduszy na działalność ratunkową, zakładanie i utrzymywanie tanich (lub bezpłatnych) kuchni.
28 maja 1916 r. na terenie powiatu puławskiego zorganizowano kwestę dobroczynną pod hasłem „Ratujmy dzieci”. Przyniosła ona łącznie 2.844 korony i 95 halerzy, 655 rubli i 38 kopiejek oraz 7 marek i 89 fenigów. Wynik akcji na terenie gminy Puławy należał do najgorszych w powiecie (26 halerzy). Za to miasto Puławy uzyskało drugi w powiecie (po wsi Wąwolnica) wynik, wyrażający się kwotą 519 koron i 22 halerzy.
W maju 1916 r. założono w Puławach ochronkę – placówkę wychowawczą dla kilkuletnich dzieci, o charakterze instytucji filantropijnej.
Na 6 sierpnia 1916 r. zaplanowano w pałacowym parku w Puławach wielki festyn z udziałem orkiestry 58 pułku piechoty. Dochód z imprezy przeznaczono na rzecz miejscowej taniej kuchni.
W lutym 1917 r. Komenda Obwodowa w Puławach, w ramach akcji zapomogowej, przekazała Powiatowemu Komitetowi Ratunkowemu kwotę 11.600 koron do podziału między 19 miejscowości i gmin powiatu. W Puławach otrzymały: dwie ochronki po 100 k, Komitet Ratunkowy gminy Puławy 300 k, ochronka w Puławach 100 k, Macierz Szkolna 500 k, tania kuchnia 500 k, herbaciarnia 200 k, Komitet Ratunkowy Miejski 200 k, oraz – poza wyższym limitem – „c. i k. Dyrekcji szkoły realnej w Puławach wyasygnowałem kwotę 400 Koron na zakupno ciepłej odzierzy (tak! – A.T.) dla biednych uczniów”.
W cztery miesiące później w Dzienniku Urzędowym C. i k. Komendy Obwodowej w Nowej Aleksandryi ukazała się następująca informacja: „W miesiącu czerwcu b.r. wyasygnowałem 5.500 K na cele wszystkich istniejących w powiecie „Tanich kuchni”, 5000 K dla pogorzelców wsi Żdżary, 2000 K na cele Straży ochotniczej w Puławach i 1000 K dla Towarzystwa dobroczynności publicznej w Puławach”.
Należy zadać pytanie: skąd brały się tak ogromne fundusze na działalność charytatywną? Głównym źródłem byli darczyńcy prywatni. Dodajmy do nich np.: Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, Księżo – Biskupi Komitet w Krakowie, dotacje władz okupacyjnych. W okresie władania terenami Królestwa Polskiego przez władze carskie wpłat dokonywały również instytucje i towarzystwa katolickie, na przykład: Fundusz Wielkiej Księżnej Tatiany, Moskiewski Zarząd Miejski, towarzystwa katolickie działające w Rosji, Rosyjski Czerwony Krzyż, Związek Miast Rosyjskich, Oddział Giełdy Moskiewskiej, rząd rosyjski.
W kwietniu 1917 r. Komitet Ratunkowy w Puławach przekształcił się w Towarzystwo Dobroczynności. Oto wyjątki zamieszczonego w prasie lubelskiej artykułu poświęconego działalności w Puławach tego nowego Towarzystwa:
„Przytułek utrzymuje 18-ro dzieci; koszta mieszkania, żywienia, opalu, usługi wynoszą miesięcznie minimum 2000 kor. Pozatem jednak trzeba dzieci ubrać i dbać, co przy dzisiejszej drożyźnie jest rzeczą b. poważną; w zeszłym miesiącu np. wydano na najniezbędniejsze potrzeby z bielizny i obuwia 2530 kor.
Herbaciarnia rozwija się doskonale; miesięcznie wydaje przeciętnie po 5000 szklanek herbaty, 1000 f. chleba i bezpłatnie zupełnie udziela przeciętnie 140 szklanek herbaty i 75 f. chleba. Na tanią kuchnię (…) wydaje się obecnie koło 100 obiadów dziennie po 60 hal i kilkanaście bezpłatnie”.
We wrześniu 1917 r. „ze względu na panujący w mieście Puławy wielki brak mieszkań, urządzono przy barakach Puławskich na razie dwa baraki” mieszczą ce 42 mieszkania przeznaczone dla rodzin bezdomnych. Przydziału dokonywał komendant powiatu w oparciu o opublikowaną instrukcję.
Na zakończenie podajemy przykład wyjątkowej darowizny. „Z okazji zmiany roku przeznaczył J.E. Pan Jenerał – Gubernator w Cmieniu Najjaśniejszego Pana Cesarza Austryi i Króla Węgier 200.000K na dobroczynne i kulturalne cele w obrębie c. i k. Jenerał Gubernatorstwa wojskowego”. Adresatem tej darowizny w powiecie puławskim było 11 tanich kuchni (w tym w Puławach tania kuchnia chrześcijańska 1.000 k i tania kuchnia izraelicka 500 k.), szpital cywilny w Puławach (800 k) i Opolu (500 k) oraz 9 ochronek (w tym w Puławach 300 k i we Włostowicach 200k).
W zaistniałych wojennych warunkach każdy mógł pokazać swą ludzką twarz.
Już w pierwszych miesiącach po wybuchu wojny zaczęły powstawać na terenie Królestwa Polskiego terenowe oddziały Polskiego Komitetu Pomocy Sanitarnej, udzielające tej pomocy wszystkim ofiarom wojny, przede wszystkim żołnierzom walczących stron, i to bez względu na ich narodowość. Miejscem udzielania pomocy, także ludności cywilnej, były tworzone – głównie w miastach – posterunki żywnościowo-opatrunkowe i szpitale.
W grudniu 1914 r. powołano do życia Polskie Towarzystwo Niesienia Pomocy Ofiarom Wojny, które udzieliło pomocy przede wszystkim Polakom – poddanym niemieckim i austriackim – wysiedlonym do Rosji oraz ich rodzinom pozostałym w Królestwie.
11 września 1914 r. władze rosyjskie wydały zgodę na funkcjonowanie Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Warszawie. Struktura tej organizacji była prosta. Komitetem Gubernialnym, których członkiem był z urzędu gubernator, podlegały komitety powiatowe, a tym komitety gminne i miejskie. W miarę upływu czasu liczba komitetów i ich członków wyraźnie rosła. I tak do stycznia 1915 r. powstało ich 241, do 10 kwietnia 1915 r. liczba ta wzrosła do 507, by na początku czerwca 1915 r. osiągnąć stan 554 komitetów (w tym było 9 komitetów gubernialnych, 48 powiatowych, 6 okręgowych, 400 gminnych i 91 miejskich). Komitety powiatowe składały się najczęściej od 10 do 15 członków, wybranych przez zebranie obywateli. Wybrani wyłaniali prezydium w składzie: prezes, jego zastępcy, sekretarz, skarbnik i jeden członek. Skład komitetu gminnego w ilości najczęściej 5-6 osób, wybierany był przez zebranie przedstawicieli wszystkich warstw ludności i wszystkich instytucji w gminie, zwołanym przez delegata komitetu powiatowego. Na swym pierwszym posiedzeniu konstytuował się zarząd komitetu gminnego w składzie: prezes, sekretarz i skarbnik.
Komentarze