Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – co to za choroba, przyczyny, objawy, profilaktyka i leczenie

Jednym z najgroźniejszych skutków ich ukąszenia jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego, która może prowadzić do trwałych powikłań neurologicznych, a nawet śmierci. W Polsce liczba przypadków rośnie, a świadomość społeczna wciąż pozostaje niewystarczająca.

Czym jest KZM?

Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba wywoływana przez wirusa KZM, przenoszonego głównie przez ukąszenie zakażonego kleszcza. Wirus atakuje komórki nerwowe mózgu i rdzenia kręgowego. Do zakażenia może dojść również poprzez spożycie niepasteryzowanego mleka od zakażonych krów lub kóz.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu

KZM przebiega zazwyczaj w dwóch fazach:

• Faza I (wstępna): objawy grypopodobne – gorączka, bóle mięśni, zmęczenie. Często są one bagatelizowane.

• Faza II (neurologiczna): zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu lub rdzenia kręgowego. Objawy obejmują silne bóle głowy, sztywność karku, zaburzenia równowagi, napady padaczkowe, a w ciężkich przypadkach – porażenia i zaburzenia świadomości.

U około 1/3 zakażonych rozwija się faza neurologiczna. Kolejna 1/3 przechodzi chorobę z objawami grypopodobnymi, a reszta – bezobjawowo.

Długofalowe skutki kleszczowego zapalenia mózgu

Powikłania po KZM mogą być poważne i długotrwałe. Najczęściej występuje tzw. zespół postencefalityczny (PES), objawiający się m.in. przewlekłym zmęczeniem, bólami głowy, zaburzeniami pamięci i nastroju. U dzieci może dojść do pogorszenia koncentracji i wyników w nauce. Objawy te mogą utrzymywać się miesiącami, a nawet latami.

Leczenie KZM

Nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe KZM. Terapia ogranicza się do łagodzenia objawów – obniżania gorączki, uśmierzania bólu i wspomagania funkcji życiowych. W fazie neurologicznej konieczna jest hospitalizacja, a w ciężkich przypadkach – leczenie na oddziale intensywnej terapii.

Profilaktyka – jak się chronić przed kleszczowym zapaleniem mózgu?

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania KZM jest szczepienie ochronne. Zalecane jest szczególnie osobom:

• mieszkającym lub podróżującym do rejonów endemicznych,

• aktywnie spędzającym czas na świeżym powietrzu (np. biegaczom, grzybiarzom, rodzinom z dziećmi, właścicielom psów),

• pracującym w lesie, rolnikom, służbom mundurowym.

Dodatkowo warto przestrzegać zasad ochrony przed kleszczami:

• unikać wysokiej trawy i zarośli,

• nosić jasne, zakrywające ciało ubrania,

• stosować repelenty,

• dokładnie oglądać ciało po powrocie z terenów zielonych.

Kleszcze w miastach – zagrożenie bliżej niż myślisz

Wbrew powszechnemu przekonaniu, kleszcze nie występują wyłącznie w lasach. Badania wykazały ich obecność w miejskich parkach, np. w warszawskich Łazienkach Królewskich czy poznańskim Uroczysku Malta. Oznacza to, że ryzyko ukąszenia istnieje również podczas zwykłego spaceru po parku czy relaksu w ogrodzie.

Pamiętaj!

Kleszczowe zapalenie mózgu to poważna choroba, której nie należy lekceważyć. Choć nie ma na nią lekarstwa, możemy skutecznie się przed nią chronić – poprzez szczepienia i odpowiednie środki ostrożności. Warto pamiętać, że zagrożenie nie kończy się na granicy lasu – kleszcze są coraz bliżej nas. 

Partner publikacji w ramach kampanii Nie igraj z kleszczem