Pytania bez odpowiedzi

Nie jestem specjalistką od spraw międzynarodowych, ale przyglądam się rozwojowi sytuacji na Ukrainie i konfliktowi z Rosją z zainteresowaniem i niepokojem. I wciąż zadaję sobie nowe pytania, na które nikt dzisiaj nie zna odpowiedzi. Według szacunków, tegoroczna recesja na Ukrainie może sięgnąć nawet 20 proc. PKB, dług publiczny pod koniec roku osiągnie 70 proc. PKB, a potrzeby pożyczkowe do końca 2015 roku ocenia się na 60 mld dolarów. Hrywna tylko w tym roku straciła 22 proc. swojej wartości. Przy 1/3 kredytów denominowanych w walutach obcych oznacza to między innymi ogromne problemy z ich obsługą. Deficyt budżetu państwa to 10 proc. PKB. Czy Ukraińcy zdają sobie sprawę z zapaści gospodarczej, w jakiej znajduje się ich kraj? Międzynarodowe instytucje finansowe uzależniają możliwość uzyskania pomocy finansowej od wprowadzania bolesnych reform. Załóżmy, że 25 maja Ukraina wybierze w swoim kraju rząd proreformatorski. Przy tej skali niezbędnych zmian: jak długo ten rząd się utrzyma? Czy na kolejną kadencję Ukraińcy ponownie wybiorą reformatorów czy populistów? Jak długo uda się utrzymanie spokoju w kraju, którego mieszkańcy oczekują cudu gospodarczego? To, niestety, najmniej wyszukane pytania. Wydarzenia na Majdanie doprowadziły do zmiany relacji między Ukrainą i Rosją, między Rosją i Unią Europejską oraz Stanami Zjednoczonymi, a pośrednio również między dwoma ostatnimi podmiotami. Tu liczba scenariuszy i zagadek jest znacznie większa! Obroty towarowe między Rosją a UE sięgają 340 mld euro, a wymiana tylko między Rosją a Niemcami wynosi 80 mld dolarów. 70 proc. eksportu Rosji to nośniki energii, a połowa budżetu finansowana jest z wpływów z eksportu. Ale jednocześnie 30 proc. niemieckiego gazu pochodzi z Rosji, a 300 tys. miejsc pracy w tym kraju jest zależne od wymiany z Rosją. Europejskie banki uzyskują wysokie zyski na operacjach w Rosji, jednocześnie Rosja jest w dużym stopniu zależna od zewnętrznego finansowania. Francja jest dostawcą wyposażenia armii dla Rosji, Węgry podpisały niedawno umowę na budowę elektrowni atomowej przez Rosję. Znajdując się w tej rozbudowanej i skomplikowanej sieci wzajemnych zależności: jakie motywacje mają obie strony dla zmiany status quo? Relacje między Rosją i Stanami Zjednoczonymi są wyraźnie luźniejsze. Wymiana między tymi dwoma państwami to „tylko” 19 mld dolarów. Amerykanie z większą łatwością wychodzą też z rosyjskiego rynku: tylko w pierwszym kwartale tego roku z rosyjskiego rynku odpłynęło 55 mld dolarów. Scenariusz kreślony w ostatnich tygodniach zakłada stopniowe uniezależnianie Europy od rosyjskiego gazu i „przestawienie się” na gaz ze Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie Rosja zapowiada, że rozpocznie sprzedaż tego surowca do Chin. Taki rozwój sytuacji rodzi wiele kolejnych pytań. Ile czasu zajmie Amerykanom i Europejczykom budowa niezbędnej infrastruktury? Czy amerykański gaz po włączeniu kosztów transportu będzie konkurencyjny cenowo? Jeśli USA ma eksportować gaz, to albo doprowadzi do wzrostu cen na własnym rynku, albo zwiększy produkcję. W pierwszym przypadku prowadzi to do zmniejszenia konkurencyjności własnych branż zależnych od gazu. W drugim – do konfliktu m.in. z organizacjami prośrodowiskowymi. Czy Barack Obama może pozwolić sobie na którekolwiek z tych ryzyk? Jakie szanse na realizacje ma ten scenariusz w kontekście relacji Stanów z krajami Zatoki Perskiej? W jakim czasie Rosja jest w stanie wybudować infrastrukturę niezbędną do eksportu gazu do Chin? W jaki sposób ten scenariusz zmieni potencjał rozwojowy Kraju Środka? Jaki wpływ będzie miało zacieśnianie relacji między Rosją i Chinami na nowy rozkład sił na świecie? Co stanie się, jeśli eksport rosyjskiego gazu – nawet tylko przejściowo – załamie się? W jaki sposób Rosja udźwignie utrzymanie państwa? Gdzie zrealizuje swoje potrzeby pożyczkowe? Znowu: w Chinach? Pytania multiplikują się każdego kolejnego dnia, a zadane w tym tekście dotyczą tylko części zagadnień. Jedno jest pewne: wydarzenia na ukraińskim Majdanie już doprowadziły do zmiany układu sił na świecie. Ten proces dopiero się rozpoczął i będzie trwał wiele lat. A rezultat jest niemożliwy do przewidzenia. Fukuyama się mylił, historia się nie skończyła.