Czy zrzeczenie się dziedziczenia jest jednoznaczne z rezygnacją ze spadku?

Co to jest zrzeczenie się dziedziczenia?

Zrzeczenie się dziedziczenia to tak naprawdę rezygnacja ze spadku, który przypadłby danej osobie w przyszłości. Ustawodawca wyraźnie wskazuje, że zrzeczenie jest możliwe tylko względem dziedziczenia ustawowego, a więc wtedy, gdy dana osoba jest powołana do spadku na mocy odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego. W praktyce dotyczy to członków najbliższej rodziny przyszłego spadkodawcy.

Zrzeczenie się dziedziczenia może nastąpić wyłącznie na podstawie umowy zawartej pomiędzy zrzekającym się a przyszłym spadkobiercą. Taka umowa stanowi wyjątek od ogólnej zasady, zgodnie z którą zakazane są w polskim prawie umowy obejmujące przyszłą masę spadkową (tj. za życia przyszłego spadkodawcy). Umowa ta musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego, w przeciwnym wypadku będzie w całości nieważna i bezskuteczna.

„Osoba, która zwarła umowę zrzeczenia się dziedziczenia traktowana jest w świetle prawa tak, jakby nie dożyła chwili otwarcia spadku (tzn. Zmarła przed osobą pozostawiającą spadek). Jednakże, sytuacja ta dotyczy jedynie dziedziczenia ustawowego. Dlatego też jeśli spadkodawca uwzględni w testamencie osobę, z którą zawarł umowę zrzeczenia się dziedziczenia, to ma ona prawo do spadku jako spadkobierca testamentowy (spadkodawca może bowiem powołać tę osobę w testamencie lub uczynić na jej rzecz zapis zwykły lub windykacyjny a także polecenie)." – Katarzyna Bakuła, prawniczka, partnerka zarządzająca w kancelarii Andrzej Jakubowski Kancelarie Radców Prawnych Bydgoszcz.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia może być odwołana w każdej chwili, pod warunkiem, że zgodzi się na to przyszły spadkodawca i nastąpi to jeszcze za jego życia. Odwołanie następuje także poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego.

Zrzeczenie się dziedziczenia wywołuje skutki nie tylko względem masy spadkowej, ale także i prawa do zachowku. Po skutecznym zrzeczeniu dana osoba traci prawo do żądania zapłaty zachowku bez względu na jego wysokość. Co do zasady zrzeczenie wywołuje skutki także względem potomków zrzekającego się, a więc jego dzieci, wnuków, prawnuków itd. Jeśli zrzekający się spadku, chce aby jego zstępni doszli jednak do dziedziczenia musi pamiętać o tym, aby w umowie zawrzeć stosowną wzmiankę w tym zakresie. Zgodnie z obowiązującymi przepisami zrzekający się jest uznawany jako osoba, która nie dożyła otwarcia spadku, a więc w jego miejsce wchodzą przy dziedziczeniu ustawowym jego zstępni.

Zrzeczenie się dziedziczenia nie jest obowiązkowe. Przyszły spadkodawca nie może również zmusić członków swojej najbliższej rodziny do tego, aby zrzekli się oni spadku. Jeśli spadkodawca nie chce, aby całość jego majątku lub oznacza część przypadła najbliższej rodzinie, zawsze może pozostawić po sobie testament, w którym dokona wydziedziczenia albo przeznaczy masę majątkową osobom spoza rodziny lub tylko wyznaczonym krewnym. Dla tych, którzy chcieliby zgłębić temat zrzeczenia się dziedziczenia i jego konsekwencji, w tym kwestii zachowku, polecamy szczegółowy artykuł dostępny na stronie kancelarii prawniczej https://jczkancelaria.pl/zrzeczenie-sie-dziedziczenia-a-zachowek/.

Czy zrzeczenie się dziedziczenia jest jednoznaczne z rezygnacją ze spadku?

Zrzeczenie się dziedziczenia jest uważane za rezygnację z przyszłego spadku. Motywacja zrzekającego się nie ma przy tym znaczenia, w umowie zawieranej z przyszłym spadkodawcą nie trzeba nawet podawać uzasadnienia podjętej decyzji.

Zrzeczenie się dziedziczenia skutkuje całkowitym pozbawieniem praw do spadku w przyszłości. Pamiętajmy jednak, że przyszły spadkodawca może pozostawić po sobie testament, w którym powoła do dziedziczenia osobę, która zrzekła się spadku przypadającego jej z mocy ustawy. Innymi słowy, zrzeczenie się dziedziczenia nie powoduje rezygnacji ze spadku, który przypadnie danej osobie na mocy pozostawionego testamentu. W tym zakresie konieczne stanie się odrzucenie spadku, jeśli potencjalny spadkobierca nie będzie chciał nabyć oznaczonej masy spadkowej.

Przyjmuje się, że zrzeczenie się dziedziczenia stanowi alternatywę dla odrzucenia spadku. Zrzeczenie jest rezygnacją ze spadku w chwili, gdy tak naprawdę on jeszcze nie istnieje i nie został otwarty – przyszły spadkodawca pozostaje przy życiu w chwili zrzekania się spadku. W przypadku odrzucenia spadku czynność ta może nastąpić dopiero po otwarciu spadku, a więc gdy spadkodawca już nie żyje. Odrzucenie nie następuje na podstawie umowy, lecz oświadczenia składanego przed notariuszem lub sądem spadku.

Pamiętajmy, że zrzeczenie się dziedziczenia nie będzie możliwe, gdy strony umowy są do niej zmuszane lub nie mają pełnej swobody przy podjęciu tak ważnej decyzji jaką jest zrzeczenie się dziedziczenia. Podobnie będzie w przypadku osób, które nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych lub nie mają dostatecznej świadomości swoich czynów (np. z powodu choroby lub wieku) – w takim przypadku notariusz odmówi sporządzenia umowy dokumentującej zrzeczenie się dziedziczenia. Nie można także dokonać zrzeczenia w imieniu innego spadkobiercy – np. brat nie może zrzec się spadku, który przypadnie w przyszłości jego siostrze lub matce.

Zrzeczenie się dziedziczenia stanowi wyraz rezygnacji ze spadku, który przypadłby danej osobie w przyszłości na mocy przepisów ustawy. Aby zrzeczenie było wiążące i ważne musi nastąpić w umowie zawieranej przed notariuszem. Każda inna forma zrzeczenia jest nieskuteczna. Dokonane zrzeczenie może być cofnięte w każdej chwili, aczkolwiek wymaga sporządzenia nowej umowy notarialnej – tym razem odwołującej dokonane zrzeczenie.