Lublin: Cukrownia oraz tereny Za Cukrownią. Tak wyglądały w przeszłości

Cukrownia Lublin powstała w 1895 r. Cukrownię ulokowano w pobliżu kluczowej wtedy linii kolejowej Warszawa – Kowel. Bliskość linii kolejowej była kluczowa ponieważ łatwiej i szybciej można było dostarczyć surowiec i inne materiały niezbędne do produkcji. Nie mniej istotne było położenie. Płynąca obok rzeka Bystrzyca dostarczała wodę, tak niezbędną do produkcji.

13 kwietnia 1894 roku zostało założone Towarzystwo Udziałowe Cukrowni „Lublin”. Inicjatorami przedsięwzięcia byli Władysław Graf – właściciel majątku Tatary, Edward Krausse – prezes Kasy Pożyczkowej Lubelskich Przemysłowców i Teofil Ciświcki – miejscowy adwokat. W jego skład weszli znani lubelscy przemysłowcy, m.in. August Vetter oraz Bohdan Broniewski. Zakład produkcyjny oddano do użytku wczesną jesienią 1895 r.

Już na samym początku Cukrownia przerabiała 5000 kwintali, w 1913 roku już około 6171 kwintali buraków na dobę, czyli ok. 617 ton. Zmiana rwała 12 godzin, a produkcja szła cały czas, 24 godziny na dobę. Cukrownia przynosiła spore zyski, które m.in. inwestowano w działalność społeczną: Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynności, Szkoły Handlowej, kolonii letnich oraz wielu innych akcji charytatywnych.

Kompleks budynków cukrowni zaprojektowali Ludmił Rossman i Bohdan Broniewski, natomiast plany architektoniczne sporządził Władysław Siennicki. W skład cukrowni wchodziły: główny budynek fabryczny wraz z kominem o wysokości 55 metrów, magazyny cukru, warsztaty, kantor, budynki gospodarcze, a także dwa domy dla dyrektorów oraz domy urzędnicze z mieszkaniami dla pracowników.

Do zespołu cukrowni należały budynki m.in. administracyjne zlokalizowane przy wjeździe do cukrowni, dwa budynki mieszkalne przy ul. Krochmalnej 7 i 9, nr 9 to dawna szkoła, ochronka i biblioteka z czytelnią dla dzieci pracowników cukrowni, a nr 7 to budynek mieszkalny urzędników cukrowni, przy ul. Włościańskiej, budynki produkcyjne i magazynowe oraz bunkry z czasów II wojny światowej.

Rozwój cukrowni „pociągał” za sobą rozwój budownictwa mieszkalnego w okolicach ul. Krochmalnej. Stąd robotnicze domy czynszowe z przełomu XIX i XX w. po parzystej stronie ulicy. Po jej bokach wytrasowano regularną sieć uliczek, z zabudową zwartą, przechodzącą dalej w zabudowę jednorodzinną na działkach z ogródkami. Wzdłuż tej ulicy powstało na początku XX w. kilka dużych zakładów przemysłowych - krochmalnia i syropiarnia Chuchrowskiego i Rudkiewicza, oraz rektyfikacja – zakłady spirytusowe przy ul. Spółdzielczej 6, a także betoniarnia na krańcach dzielnicy.

źródło: Teatr NN oraz Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Lublinie