Chełm na starych fotografiach

Nazwa miasta pochodzi od "cholm/chelm" - góra (jest wiele wersji co do etymologii, w tym także z celtyckiego) - centralnego wzniesienia Góra Chełmska, będącego być może miejscem kultu pogańskiego, a od średniowiecza (XII-XVI w.) miejsce kultu chrześcijańskiego. Według legendy w 981 r. Włodzimierz Wielki przyłączył Chełm do Rusi Kijowskiej i postawił w Chełmie pierwszy zamek (miało to być w 1001 roku). Ok. 1235 roku książę halicki Daniel Halicki uczynił stolicą Rusi Halicko-Wołyńskiej a następnie księstwa Chełmsko-Bełzkiego. Na Górze Chełmskiej zbudował zamek, a ok. 1240 przeniósł do Chełma biskupstwo prawosławne z Uhruska. W latach 1349-1387 trwały z przerwami walki o Chełm pomiędzy Polakami, Litwinami i Węgrami, zakończone przyłączeniem przez królową Jadwigę Chełma do Polski. W 1375 erygowano w Chełmie biskupstwo rzymskokatolickie. 14 stycznia 1392 roku Chełm otrzymał prawa miejskie.
Najlepsze lata miasta przypadały na XV i XVI wiek. W 1490 siedzibę chełmskiego biskupstwa rzymskokatolickiego przeniesiono do Krasnegostawu. W 1596 chełmski biskup prawosławny Dionizy Zbirujski przystąpił do unii brzeskiej, tym samym powstało biskupstwo unickie. Konflikty z prawosławnymi mieszczanami chełmskimi trwają do 1678 r. W XVII wieku miasto było wielokrotnie niszczone, dlatego do dzisiaj przetrwało niewiele zabytków z dawniejszych czasów. W XVIII wieku sytuacja uległa stabilizacji. Umożliwiało to powolny, lecz spokojny rozwój miasta. Od czasu przyłączenia miasta na stałe do Polski, Chełm stanowił stolicę ziemi chełmskiej (obejmowała ona m.in. Krasnystaw, Hrubieszów, Rejowiec, Zamość i inne). W 1794 ustanowiono województwo chełmskie. Również w tym roku miała miejsce "Burza Chełmska", ponieważ ziemia chełmska jako jedna z pierwszych przystąpiła do Insurekcji kościuszkowskiej, epizod został zakończony bitwą pod Chełmem 8 czerwca 1794 r. pod dowództwem gen. Józefa Zajączka.
W 1795 Chełm znalazł się w zaborze austriackim, w 1809 został przyłączony do Księstwa Warszawskiego, a 6 lat później znalazł się w zaborze rosyjskim. Początek XIX wieku to znaczny upadek miasta. Chełm po raz pierwszy w swojej historii został administracyjnie "podpięty" do Lublina. W 1805 zostało zlikwidowane chełmskie biskupstwo rzymskokatolickie (na rzecz diecezji lubelskiej). Wkrótce miasto upadło na tyle, że przestało być nawet miastem powiatowym (ponownie stało się powiatem w II połowie XIX w.). W połowie XIX wieku w Chełmie wybudowano koszary, co spowodowało napływ Rosjan do miasta. W 1866 wybudowano prowadzącą do Chełma linię kolejową, co przyczyniło się do rozwoju przemysłu. W 1905 utworzono prawosławną diecezję chełmską. W 1912 utworzono gubernię chełmską, obejmującą swym zasięgiem część dawnej ziemi chełmskiej.
W 1918 Chełm znalazł się w niepodległej Polsce. W okresie międzywojennym planowano do Chełma przenieść siedzibę dyrekcji kolejowej (Chełm wygrał konkurencyjną walkę z pobliskim Lublinem). Zaowocowało to rozwojem miasta i budową dzielnicy "Dyrekcji", której inwestycja uważana jest za drugą największą inwestycję II RP. Wojna dotarła tu 8 września 1939 roku, kiedy niemieckie lotnictwo przeprowadziło naloty na miasto. Straty z ludziach i budynkach nie okazały się zbyt duże. Podczas wojny istniało w Chełmie getto (krwawo zlikwidowane w październiku 1942 r.) oraz jeden z największych obozów jenieckich na ziemiach polskich - Stalag 319 (około 200.000 jeńców, z tego zginęło w różny sposób ponad 90.000 ofiar). 22 lipca 1944 r.  poinformowano, że w Chełmie powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) oraz że ogłoszono Manifest Lipcowy. W okresie powojennym miasto było miejscem wielu inwestycji. Powstało wiele zakładów przemysłowych. W 1975 Chełm stał się ponownie stolicą województwa (wcześniej w 1794 r.) i był nią do 1999.
korzystałem ze strony chelm.info.pl