Gęś na talerzu: pięć przepisów na św. Marcina

W podlubelskich Zemborzycach znajduje się kościół pod wezwaniem św. Marcina z Tours. W ołtarzu głównym znajduje się obraz ze św. Marcinem z Tours. W roli głównej gęsi. Kim był Marcin?

Żołnierzem, który został świętym. Najpierw był pustelnikiem. Kiedy zmarł biskup Tours, Marcin został wybrany jego następcą. Nie chciał przyjąć urzędu i schował się przed wysłannikami do klasztornej szopy, gdzie mieszkały gęsi, które donośnym gęganiem zdradziły jego kryjówkę.

– Piękna legenda, ależ macie obraz ją przedstawiający, to jestem zaskoczony – mówi Jacek Szklarek, szef Slow Food Polska i pomysłodawca akcji „Gęsina na św.Marcina”.

Dlaczego warto podać świąteczną gęsinę w domu?
– Jedzenie jest naszą codziennością, a to, co codzienne, często ucieka naszej uwadze i staje się przyzwyczajeniem. Nie bez przyczyny już Rzymianie mówili, że przyzwyczajenie jest drugą naturą człowieka. I dlatego właśnie jedzenie, ze wszystkich naszych codziennych czynności, najwięcej mówi nam, jak wygląda nasze życie: czy jesteśmy trochę podobni do samochodu i jedzenie traktujemy jak podjazd pod dystrybutor paliwa, czy też jedzenie, to poza czystą koniecznością fizjologiczną, moment na radość, przyjemność, spotkanie, otwartość na nowe doznania – tłumaczy Jacek Szklarek.

A my zaczynamy od przepisu na regionalny czulent, często sporządzany na gęsinie.

Czulent po gorajsku

SKŁADNIKI: 1 kg kaszy pęczak, 1 kg gęsiny, cała główka czosnku, 0,5 kg cebuli, 1 kg fasoli czerwonej, 4 jajka, sól, pieprz, czerwona papryka, gęsi lub kaczy tłuszcz.
WYKONANIE: pokrojoną cebulę podsmażyć w gęsim tłuszczu i odstawić na bok. Pokroić mięso w kostkę i oddzielnie obsmażyć. Na spodzie żaroodpornego naczynia ułożyć namoczoną wcześniej fasolę. Na fasoli mięso, na mięsie cebulę. Na samej górze główkę czosnku w całości.
Potrawę posypać namoczonym pęczakiem i posolić.
Na wierzchu ułożyć cztery surowe jaja w całości i podlać niewielką ilością wody. Przykryć i włożyć do piekarnika. Piec w niedużej temperaturze. Kilka godzin.

Kazimierska Gęś marynowana a la Cytryn

SKŁADNIKI: średnia gęś (tuszka ok. 2,5-3 kg), 3-4 cebule pokrojone w kostkę, 1,5 kg ziemniaków, 6 jajek, 2 główki czosnku pokrojone w kostkę, 20 dag suszonych grzybów, 25 dag żołądków drobiowych, majeranek, sól, pieprz. Na marynatę: 250 ml białego wytrawnego wina, 1 cebula, 3 ząbki czosnku, ziele angielskie, liść laurowy, sok z cytryny, 3 goździki.
WYKONANIE: gęś wyluzować (pozbawić kości) uważając przy tym by nie uszkodzić skóry. Składniki marynaty gotować 30-40 minut, ostudzić. Gęś zalać i odstawić w chłodne miejsce na 6-8 godzin. Wyjąć – niech trochę obcieknie z marynaty, natrzeć solą, pieprzem, czosnkiem. Skropić sokiem z cytryny. Wycięty z gęsi tłuszczyk stopić, podsmażyć na nim żołądki pokrojone w kostkę, dodać ziemniaki przepuszczone przez maszynkę i odsączone z wody.
Grzybki namoczyć, potem drobno pokroić, połączyć z wcześniej usmażoną cebulką i czosnkiem, dodać do pozostałych składników farszu. Ubić pianę z białek, dodać żółtka, wymieszać z farszem, doprawić solą, pieprzem i majerankiem. Skórę częściowo zaszyć nicią. Nafaszerować gęś (niezbyt ściśle, aby nie pękła), zaszyć do końca i piec 3-3,5 godziny podlewając od czasu do czasu. (Przepis Sylwia Cygan)

Marynowana pierś z gęsi

SKŁADNIKI: 250 g piersi gęsiej ze skórą, łyżka soli, 2 łyżki cukru, 3 łyżki suszonych płatków róży, 100 g suszonych moreli, ½ gwiazdki anyżu, 2 goździki, 1 cm kłącza imbiru, 200 ml białego wina, świeże płatki róży jadalnej, trybuła, natka pietruszki.
WYKONANIE: sól, cukier i suszone płatki róży zblenderuj i natrzyj tym pierś gęsi. Zawiń w folię spożywczą i odstaw na 7 dni do lodówki. Pierś osącz i wysmaż skórę, wytapiając z niej tłuszcz, następnie zamroź.
Zagotuj wino z korzeniami i dodaj morele. Gotuj na wolnym ogniu 10 minut i odstaw do ostygnięcia. Osącz morele a kompot przecedź. Morele pokrój w julienne i wymieszaj z listkami trybuły i natki pietruszki. W głębokim talerzu ułóż kopczyk moreli, na tym płatki pokrojonej cienko piersi, a przed podaniem polej niewielką ilością kompotu. (Przepis Adam Chrząstowski)

Pieczone pierogi z gęsiną i suszoną żurawiną

SKŁADNIKI: na ciasto: 1 kg mąki, 2 łyżeczki soli, 6 łyżeczek cukru – wymieszać. 3,5 kostki masła startego na tarce posiekać z mąką. Dodać 800 g naturalnego serka homogenizowanego. Wymieszać wszystko szybko na „marmurkowo”, schować do lodówki na 1h
WYKONANIE: przyprawioną majerankiem, czosnkiem, solą pieprzem, gęś upiec do miękkości z jabłkiem. Obrać i porwać na drobne kawałki przyprawić do smaku jeśli potrzeba dodać suszoną żurawinę i upieczone razem z gęsią jabłko, jeśli potrzeba podlać sokiem/tłuszczem z upieczonej gęsi.
Lepić pierogi trochę mniejsze od pięści. Przed pieczeniem posmarować rozmąconym jajkiem. Podawać jako samodzielne danie, przystawka lub jako pasztecik np. do barszczu. (Przepis Agata Falkiewicz).

Zupa z brukwi na gęsinie

SKŁADNIKI: 1 kg gęsiny, 1 kg ziemniaków, 1 kg brukwi, 2 marchewki, pietruszka, ziele, listek laurowy, pieprz, majeranek.
WYKONANIE: Wykonanie: brukiew obrać, pokroić w kostkę i sparzyć pod wrzątkiem. Odcedzić. Mięso i brukiew ugotować w 3 litrach wody, dodając warzywami i przyprawy. Wyjąć mięso, dodać ziemniaki. Gotować do miękkości. Obrane mięso pokroić w małe kawałki. Dodać do zupy. Doprawić do smaku solą i pieprzem. Na koniec dodać roztarty majeranek. Podawać z podpłomykami, fajercarzami, domowych chlebem.