Czy nawiewniki w oknach są konieczne?

Pojawienie się całkowicie szczelnych okien zastąpiło więc jeden problem innym - brakiem przepływu powietrza. Kwestię tę można rozwiązać przynajmniej na kilka sposobów, a jednym z popularniejszych jest montaż nawiewników okiennych. Czy jednak te urządzenia są rzeczywiście konieczne? Zbadajmy temat nieco głębiej.

Odpowiedź jest dość prosta - to nieskomplikowane urządzenie mechaniczne, które zapewnia stały, a zarazem kontrolowany dopływ powietrza zewnętrznego. Instalacja nawiewników eliminuje konieczność otwierania okien, co znacznie ogranicza potencjalne straty ciepła (zwłaszcza w sezonie grzewczym) związane z wymianą powietrza (choć oczywiście warto od czasu do czasu dobrze przewietrzyć budynek). Mogą być one sterowane ręcznie lub automatycznie. Wśród automatycznych wyróżnia się nawiewniki higrosterowane (sterowanie opiera się na wilgotności powietrza w pomieszczeniu), ciśnieniowe (regulowane na podstawie różnicy ciśnienia powietrza wewnątrz i na zewnątrz) i dwusystemowe (będące połączeniem dwóch poprzednich).

Można je montować na różnego typu oknach (aluminiowych, drewnianych i z PVC) lub drzwiach balkonowych. Powinny znaleźć się w górnej części okna, minimum 2 m nad podłogą - tak ulokowany nawiewnik powietrza nie powoduje dyskomfortu termicznego. Prawidłowy montaż nawiewników wyklucza również powstawanie przeciągów.

Dzięki niewielkim rozmiarom nie rzucają się w oczy, a nowoczesny design aktualnych modeli pozwala im wtopić się w wystrój wnętrza. Dotyczy to zwłaszcza nawiewników montowanych na ramie, które są niemal całkowicie niewidoczne.

Nawiewniki do okien mają zadziwiająco prostą budowę - składają się zasadniczo z dwóch części, którymi są wewnętrzny regulator i zewnętrzna czerpnia. Taka prostota w zasadzie gwarantuje niezwykle niską awaryjność i łatwość obsługi.

Urządzenia te są przeznaczone do budynków korzystających z wentylacji grawitacyjnej, wentylacji mechanicznej wywiewnej lub hybrydowej (stanowiącej połączenie dwóch poprzednich). Nie montuje się ich natomiast, gdy budynek wyposażono w wentylację mechaniczną nawiewną lub nawiewno-wywiewną, gdyż przepływ powietrza zapewniają już wentylatory nawiewające.

Przepisy i regulacje związane z wentylacją i nawiewnikami ujmuje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6.11.2008 roku W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Ustala ono m.in. że współczynnik infiltracji powietrza dla okien budynków mieszkalnych jednorodzinnych, budynków zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej (czyli ilość powietrza dopływającego w ciągu 1 godziny przez 1 metr szczeliny okna lub drzwi balkonowych przy różnicy ciśnień wynoszącej 1 daPa) nie może być niższy niż 0,3 m3.

Zapis ten jest więc równoznaczny z obowiązkiem wentylacji wszystkich pomieszczeń użytkowych, niezależnie od rodzaju budynku. Dotyczy więc wszystkich budynków, niezależnie czy są już gotowe, poddawane remontowi, nadbudowie, przebudowie, zmianie sposobu użytkowania (np. z mieszkalnego na usługowy), czy nowe, wliczając w to nawet te będące jeszcze w początkowej fazie projektu. Przepisy te mają również zastosowanie w przypadku małych domków jednorodzinnych.

Przytoczone rozporządzenie podaje także nawiewniki okienne (oraz inne urządzenia nawiewne umieszczane w innych częściach przegród zewnętrznych) jako jeden ze sposobów doprowadzenia świeżego powietrza zewnętrznego w ilości niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania systemu wentylacji grawitacyjnej lub mechanicznej wywiewnej w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej.

Zgodnie z treścią Polskiej Normy PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, ze zmianami Pr PN-B-03430/ Az3 z lutego 2000 r. każde pomieszczenie powinno mieć określoną intensywność wymiany powietrza. Sumaryczny strumień objętości powietrza wentylacyjnego danego mieszkania jest określany jako łączna wielkość strumieni powietrza usuwanych ze wszystkich wentylowanych pomieszczeń.

Minimalny strumień powietrza dla poszczególnych pomieszczeń (dla każdego rodzaju wentylacji) musi wynosić:

• 70 m3/h – dla kuchni z oknem zewnętrznym i kuchenką gazową lub węglową,
• 30 m3/h – dla kuchni z oknem zewnętrznym w mieszkaniu zamieszkałym przez 3 lokatorów, wyposażonej w kuchenkę elektryczną,
• 50 m3/h – dla kuchni z oknem zewnętrznym w mieszkaniu zamieszkałym przez więcej niż 3 lokatorów, wyposażonej w kuchenkę elektryczną,
• 50 m3/h – dla kuchni bez okna zewnętrznego lub dla wnęki kuchennej, wyposażonej w kuchenkę elektryczną,
• 50 m3/h – dla łazienki,
• 30 m3/h – dla oddzielnego ustępu,
• 15 m3/h – dla oddzielnego pomieszczenia bezokiennego,
• 30 m3/h – dla pokoi oddzielonych pomieszczeń bezokiennych przynajmniej dwojgiem drzwi/pokoi na wyższym poziomie w wielopoziomowych budynkach jednorodzinnych lub w wielopoziomowych budynkach wielorodzinnych.

Dla kuchni bez okien z kuchenką gazową zalecane jest stosowanie wentylacji mechanicznej wywiewnej działającej na poziomie 70 m3/h.

Na podstawie otrzymanej w ten sposób sumy łatwo można obliczyć ilość potrzebnych nawiewników - wystarczy podzielić ją przez wydajność pojedynczego urządzenia.

Wspomniane już Rozporządzenie Ministra Infrastruktury (a właściwie treść jego § 150 ust.1 i ust.2) nakazuje również, aby przepływ powietrza odbywał się z pomieszczeń o najmniejszym stopniu zanieczyszczenia powietrza do tych o większym stopniu zanieczyszczenia powietrza. W praktyce zatem powietrze ma przepływać z pokoi do aneksów kuchennych, kuchni i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Rozmieszczenie nawiewników powinno zatem umożliwiać spełnienie tego wymogu.

Obowiązek montażu nawiewników dotyczy lokatorów mieszkających w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego (bloki, domy wielorodzinne itp.) w sytuacjach gdy:

• organ administracji budowlanej wydał decyzję nakazującą jego przeprowadzenie po stwierdzeniu źle działającego systemu wentylacyjnego,
• projekt budowlany zakładał ich montaż w oknach lub drzwiach balkonowych,
• nakaże to właściciel lub zarządca danego obiektu.

Ten ostatni punkt wymaga pewnego rozwinięcia. Zgodnie z zapisami art.61 pkt.1 ustawy Prawo Budowlane (tekst jedn. Dz.U.2017.1332 z dnia 06.07.2017) właściciel/zarządca budynku ma prawo w dowolnym momencie nakazać mieszkańcom montaż nawiewników w oknach lub drzwiach balkonowych. Przykładem potwierdzającym wiążącą moc tego zapisu jest m.in. Wyrok II OSK 848/14 NSA w Warszawie z dnia 3 grudnia 2015 r.

Większość przepisów dotyczących nawiewników i ich parametrów technicznych znajduje się w dwóch dokumentach.

Pierwszym z nich jest Polska Norma PN-B-03430:1983. W jej treści znajdziemy minimalną dopuszczalną szerokość strumienia dostarczanego powietrza oraz poziom szczelności całkowicie zamkniętego nawiewnika.

Strumień objętości powietrza przepływającego przez całkowicie otwarty nawiewnik powinien mieć wielkość:

• 20-50 m3 powietrza/godz. - wentylacja grawitacyjna,
• 15-30 m3 powietrza/godz. - wentylacja mechaniczna wywiewna.

Jako że montaż nawiewników ma zaradzić problemowi zbyt szczelnych okien, żadne całkowicie zamknięte urządzenie nie może być w pełni szczelne - minimalny przepływ powietrza przez nawiewnik w pozycji zamkniętej nie może być niższy niż 20-30% wydajności przy pełnym otwarciu.

Drugim z tych dokumentów jest przyjęta u nas w dniu 25.06.2008 roku europejska norma EN 13141-9 (ze zmianą AZ3:2000), która nakazuje prowadzenie dodatkowych testów nawiewników higrosterowanych pod kątem wpływu wilgotności powietrza i temperatury na ich działanie. Wykorzystuje się przy tym dwie metody:

• Założenia pierwszej z nich (izotermicznej) opierają się na tym, że zmianie ulega wyłącznie poziom wilgotności względnej wewnętrznej, natomiast wilgotności zewnętrzna oraz temperatury (tak na zewnątrz, jak i wewnątrz) pozostają takie same.
• W drugiej natomiast przyjmuje się stałość względnej wilgotności zewnętrznej oraz temperatury wewnętrznej przy zmianie wilgotności względnej w pomieszczeniu i temperatury na zewnątrz. Właśnie takie warunki najlepiej odzwierciedlają rzeczywiste środowisko, w jakim będzie pracował nawiewnik.

Poza swoją główną funkcją nawiewniki okienne mogą przynieść jeszcze dwie ważne korzyści, które są szczególnie ważne dla mieszkańców miast.

Jako pierwszą z nich należy wymienić fakt, że nowoczesne nawiewniki można wyposażyć w dodatkowe filtry antyalergiczne i antysmogowe. Pozwoli to znacznie poprawić jakość napływającego powietrza, co znacznie przyspieszy pracę oczyszczaczy powietrza, które są często niezbędnym elementem wyposażenia mieszkań zlokalizowanych blisko terenów przemysłowych i w centrach miast. Najbardziej skuteczne z dostępnych filtrów są w stanie zatrzymać większość lotnych alergenów (takich jak pyłki kwiatowe i zarodniki grzybów) oraz do 99% pyłów zawieszonych PM10 i do 80% pyłów zawieszonych PM2.5. Dodatkową zaletą tych filtrów jest niezwykle łatwa wymiana - mają postać niewielkich kasetek, które wymienia się kilkoma ruchami bez użycia jakichkolwiek narzędzi.

Drugą jest możliwość wyposażenia nawiewników w tłumiki akustyczne. Prawidłowo zamontowany nawiewnik z takim dodatkiem może zredukować głośność dźwięków dochodzących z zewnątrz aż do 48 dB. Dzięki temu można zapewnić sobie napływ powietrza bez obaw o hałasy za oknem. Co ważne, tłumik akustyczny może być stosowany jednocześnie z filtrem powietrza - są one zlokalizowane w innych częściach urządzenia i nie wykluczają się wzajemnie.

System wentylacji grawitacyjnej, z którego korzysta większość polskich budynków, od zawsze opierał swoją pracę na nieszczelnościach w stolarce okiennej zapewniających ciągły dopływ powietrza zewnętrznego. W związku z tym, wraz z pojawieniem się całkowicie szczelnych okien, przepisy prawne nałożyły obowiązek zaspokojenia potrzeb wentylacyjnych budynków w inny sposób. Jednym z nich, w przypadku wentylacji grawitacyjnej lub mechanicznej wywiewnej, jest właśnie montaż nawiewników okiennych. Na ogół zabieg ten nie jest obowiązkowy, ale prawo budowlane przewiduje pewne sytuacje, w których lokatorzy są zmuszeni do ich instalacji.