Wpływ witamin na proces gojenia się ran

Na czym polega gojenie się rany?

Gojenie się ran zachodzi dzięki wielu procesom przebiegającym w organizmie człowieka. Może odbywać się on zarówno wewnątrz ciała człowieka, jak i w jego powłokach, czyli na skórze, tkance podskórnej i powięzi. W prawidłowym gojeniu się ran proces ten przebiega względnie szybko. Na końcu zwykle powstaje linijna blizna [1].

Zdarza się, że niektóre rany trudno się goją. Poszczególne etapy przebiegają wolno lub nawet całkowicie nie zachodzą, co uniemożliwia gojenie się uszkodzonego miejsca. Takiej sytuacji może sprzyjać kilka czynników, w tym [1]:

• małe ukrwienie okolicy, w której powstała rana;
• zaburzenia metaboliczne całego organizmu, np. cukrzyca oraz wyniszczenie;
• zakażenie rany trudnymi do samodzielnego zwalczenia przez organizm drobnoustrojami (np. bakteriami lub grzybami).

Najczęściej trudności z gojeniem ran mają osoby, które chorują na cukrzycę typu I. która może powodować powstawanie tzw. Stopy cukrzycowej oraz pacjenci z przewlekłą niewydolnością żylną, u których mogą pojawiać się owrzodzenia podudzi [1].

Czy można przyspieszyć gojenie się ran?

Oprócz prawidłowej pielęgnacji rany zgodnie z zaleceniami lekarza oraz systematycznej kontroli rany [1], należy zadbać o wzmocnienie układu odpornościowego. Chodzi zwłaszcza o uzupełnienie niedoborów żywieniowych. Okazuje się, że nawet delikatne niedożywienie utrudnia gojenie się ran [1]. Niedobory składników odżywczych, takich jak witaminy mogą opóźniać ten proces. Wśród pacjentów z ranami odnotowuje się zwiększone zapotrzebowanie na witaminy A, C i E, a u osób z ciężkimi oparzeniami niedobór witaminy D [2].

Jakie witaminy odpowiadają za gojenie się ran?

Które witaminy warto dostarczać do organizmu, by przyspieszyć gojenie się ran? · Witamina C. To witamina, która w znacznym stopniu wpływa na gojenie się ran, ponieważ pobudza spoczynkowe fibroblasty (główny budulec skóry) do podziału, dzięki czemu migrują do uszkodzonego obszaru. W badaniach podkreślono rolę witaminy C w szybszym gojeniu się rozległych oparzeń u dzieci oraz łatwiejszą rekonwalescencję ran u osób, które palą tytoń [2].

• Witamina A. Znana z tego, że wpływa na wygładzenie i uelastycznienie skóry, ma również swoją rolę w procesie gojenia się ran. Przyspiesza go oraz sprzyja powstawaniu nowych naczynek krwionośnych w warstwie brodawkowatej skóry właściwej [3].
• Witamina D. Ma niezwykłe znaczenie dla osób z oparzeniami. Okazuje się, że wszyscy pacjenci po rozległych urazach oparzeniowych, a zwłaszcza ci poddawani intensywnej terapii, znajdują się w grupie wysokiego ryzyka niedoboru witaminy D [4]. Jej niedobór utrudnia gojenie ran i przedłuża proces zdrowienia. To dlatego, że witamina D wpływa m.in. na procesy rozwoju i wzrostu komórek skóry oraz ma korzystny wpływ na tworzenie się blizn [2].
• Witamina E. Ma potencjał antyoksydacyjny, spowalnia procesy starzenia się komórek. Dzięki temu, że łatwo przechodzi przez barierę lipidową skóry, poprawia stabilność błony komórkowej. Dodatkowo wspiera układ immunologiczny oraz utrudnia powstawanie zakrzepów [2].
• Witaminy z grupy B. Pewne połączenia witamin z grupy B wykazują pozytywny wpływ na fizjologiczny proces gojenia się ran [5].

Najważniejsze źródła witamin przyspieszających gojenie się ran

Gdzie szukać witamin, które przyspieszają gojenie się ran? Najlepiej w źródłach pokarmowych. Warto więc wiedzieć, co ma najwięcej witaminy C, A, D, E czy z grupy B.

• Witamina C: przede wszystkim warzywa i owoce, takie jak czerwona papryka, dzika róża, truskawki, czarna porzeczka, pomidory, ziemniaki, czarny bez, warzywa kapustne, cytrusy [6, 7].
• Witamina A: ryby morskie, tran, masło, wątroba wołowa, mleko, dynia, marchewka, pomidory, pietruszka [6].
• Witamina D: tłuste ryby morskie, oleje rybne, produkty mleczne i mięso [7]. Jednak jej najważniejszym źródłem jest synteza skórna pod wpływem promieniowania słonecznego.
• Witamina E: soja, kiełki zbóż, jaja, mleko, sałata, szparagi, pieczywo razowe, orzechy, migdały, masło roślinne [6].
• Witaminy z grupy B: główne źródła to pełnoziarniste produkty zbożowe oraz suche nasiona roślin strączkowych, orzechy i jaja.

W przypadku, gdy dieta nie jest odpowiednio zbilansowana, pacjent cierpi na nietolerancje pokarmowe lub inne choroby utrudniające wchłanianie witamin z pożywienia, uzasadnione jest stosowanie suplementacji. Ma ona również znaczenie przy zdiagnozowanych poważnych niedoborach witamin oraz rozległych oparzeniach (zwłaszcza przyjmowanie witaminy D) [4].

Na zlecenie Juvit.

Bibliografia:

[1] Komorowski A.L., Gojenie ran, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/165224,gojenie-ran (dostęp: 05.09.2023)).

[2] Rybkowska K., Jaką rolę w leczeniu ran odgrywają witaminy?, 2021 (witryna internetowa: https://forumleczeniaran.pl/jaka-role-w-leczeniu-ran-odgrywaja-witaminy/ (dostęp: 05.09.2023)).

[3] Bojarowicz H., Płowiec A., Wpływ witaminy A na kondycję skóry, Probl Hig Epidemiol 2010, 91(3): 352-356.

[4] Markowska M. i in., Suplementacja witaminy D u pacjentów po ciężkich oparzeniach, Chirurgia Plastyczna i Oparzenia 2016;4(3):99–102.

[5] Rembe J. i in., Effects of Vitamin B Complex and VitaminC on Human Skin Cells: Is the PerceivedEffect Measurable? : Advances in Skin &Wound Care, Advances in Skin & Wound Care 31(5):p 225-233, May 2018.

[6] Zbieranek K., Witaminy, Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna we Wrześni.

[7] Oklesińska K., Witaminy – w jakich produktach występują i jaką rolę pełnią w organizmie?, (witryna internetowa: https://www.spzozmm.pl/dla-pacjenta/ciekawostki-dietetyczne/witaminy-w-jakich-produktach-wystepuja-i-jaka-role-pelnia-w-organizmie/ (dostęp: 05.09.2023)).