Mniej wiernych, mniej powołań? Jak wygląda sytuacja w Kościele?

Mniej ludzi chodziło do kościoła, choć więcej przystąpiło do Komunii Świętej. Nadal spada liczba małżeństw sakramentalnych i powołań. To wszystko wiemy z Rocznika Statystycznego Kościoła Katolickiego, który co roku prezentuje najnowsze dane dotyczące m.in. naszej religijności.

Dominicantes i communicantes

Wynika z nich, że w 2023 roku wskaźnik dominicantes (osób chodzących w niedzielę do kościoła) wynosił 29,2 proc. (2022 – 29,5 proc., 2021 – 28,3 proc.), a wskaźnik communicantes (przyjmujących komunię): 14,2 proc. (2022 – 13,9 proc., 2021 r. – 12,9 proc.). Najwięcej osób chodziło na msze święte w diecezji rzeszowskiej, tarnowskiej i przemyskiej. Najmniej praktykujących było z kolei w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej i sosnowieckiej. Jak na tym tle wypada Lubelszczyzna?

* w diecezji lubelskiej: wskaźnik dominicantes – 27,35 proc., wskaźnik communicantes – 15,9 proc.

* w diecezji zamojsko-lubaczowskiej: dominicantes – 37,96 proc., wskaźnik communicantes – 21,05 proc.

* w diecezji sandomierskiej: wskaźnik dominicantes – 32,38 proc., wskaźnik communicantes – 14,41 proc.

* w diecezji siedleckiej: wskaźnik dominicantes – 38,63 proc., wskaźnik communicantes – 19,24 proc.

Jeszcze w roku 1980 na msze chodziła ponad połowa Polaków. Dane pokazują również, że mniej z nas korzysta z sakramentów. W porównaniu do ubiegłych lat na Lubelszczyźnie widać wyraźny spadek udzielanych chrztów świętych.

* w diecezji lubelskiej w 2023 roku było ich 7856, czyli o 939 mniej niż w 2022 r. (zaś w porównaniu z 2019 r. to spadek o ponad 3 tys.)

* w diecezji zamojsko-lubaczowskiej udzielono 3154 chrztów, czyli o niemal 700 mniej niż w 2022 r. i o 1,4 tys. mniej niż pięć lat temu

* w diecezji sandomierskiej odnotowano 5891 chrztów, czyli o 285 więcej niż w 2021 r., ale o 421 mniej niż pięć lat temu

* w diecezji siedleckiej ochrzczonych zostało 6180 osób, czyli o 870 mniej niż w 2022 r. i o blisko 2 tys. mniej niż w 2019 r.

Podobna sytuacja dotyczy bierzmowań i ślubów. Dla przykładu, w diecezji lubelskiej zawarto ich o ponad 400 mniej, a w porównaniu do 2019 roku aż o 1,5 tysiąca mniej.

Kryzysy i problemy

Spadki w sakramentach są związane nie tylko z procesami kulturowymi, ale także demograficznymi. Polskie społeczeństwo „zwija się” z powodów demograficznych. Ponadto jesteśmy w trakcie wielkiej przemiany cywilizacyjnej – komentują twórcy raportu.

Lubelscy księża zauważają jednak wyraźny kryzys wiary i praktyk religijnych.

– Zmniejsza się liczba osób uczestniczących w liturgii, a także liczba powołań kapłańskich i zakonnych – komentuje ksiądz dr Tomasz Adamczyk z Instytutu Nauk Socjologicznych KUL. – Samo zjawisko to jednak złożona sprawa.

Jednym z powodów jest dynamiczna zmiana kulturowa i społeczna. W dobie sekularyzacji i globalizacji coraz większy wpływ na życie młodych ludzi mają wartości konsumpcyjne oraz indywidualizm.

Religia, która wymaga zaangażowania, poświęcenia i wspólnotowości, bywa postrzegana jako trudna do pogodzenia z nowoczesnym stylem życia. Innym czynnikiem są wyzwania wewnątrz samego Kościoła. Trudne tematy, takie jak kryzysy moralne, skandale, czy brak adekwatnej komunikacji ze współczesnym światem, powodują, że część osób dystansuje się od Kościoła – mówi ks. Adamczyk.

Obojętni lub krytyczni

Niepokojące dla instytucji Kościoła tendencje zauważa również ojciec dr Adam Juchnowicz, który na co dzień opiekuje się Duszpasterstwem Akademickim.

– Widać, że młodzi ludzie często są obojętni lub krytyczni wobec chrześcijańskiego przesłania. Ich dystans może być wynikiem zarówno globalnych przemian kulturowych, jak i osobistych doświadczeń – mówi. – Taka sytuacja wymaga od duszpasterzy szczególnej cierpliwości, elastyczności i kreatywności.Zależy nam, aby proponowane formy zaangażowania dawały przestrzeń do zadawania trudnych pytań, swobodnego wyrażania wątpliwości, przełamywania uprzedzeń, a przede wszystkim: tworzyły warunki do autentycznego spotkania zarówno z Bogiem, jak i z innymi ludźmi. Obserwujemy, że dziś wiele osób zmaga się z trudnościami w budowaniu głębokich więzi. Rezultatem jest częste poczucie izolacji i samotności. Staramy się odpowiadać na te potrzeby w różnorodny sposób – mówi o. Adam Juchnowicz.

Lekcje religii i studia teologiczne

Problem ludzi młodych z wiarą najlepiej pokazują lekcje religii. Lublin co prawda nie zbiera statystyk na ten temat. Dane gromadzi jednak Instytut Statystki Kościelnej. Jak się okazuje, w diecezji lubelskiej na lekcje religii w ubiegłym roku uczęszczało łącznie 84,4% uczniów.

W stosunku do sytuacji sprzed 5 lat to niemal 10-procentowy spadek. Zaangażowanie w ten przedmiot zależy również od wieku ucznia. Dla przykładu, w Zamościu na lekcje religii w ubiegłym roku szkolnym uczęszczało 92 proc, dzieci z podstawówek, ale już tylko 68 proc. nastolatków ze szkół ponadpodstawowych.

Z innej perspektywy patrzy na sprawę Katolicki Uniwersytet Lubelski na którym od lat działają studia teologiczne; zarówno dla duchownych, jak i osób świeckich.

– Rekrutacja na studia teologiczne dla świeckich utrzymuje się od kilku lat na podobnym poziomie pod względem liczby kandydatów: to zwykle ponad 20 osób w grupie. Warto podkreślić, że z uwagi na wysoki poziom kształcenia (1,2 miejsce w rankingu Perspektyw) maturzyści-kandydaci na studia teologiczne w KUL pochodzą z całej Polski – mówi Monika Stojowska, rzeczniczka uczelni.

W ciągu 5-letniego kształcenia studenci mogą realizować dwie specjalizacje do wyboru: pedagogiczną i biblijną. Studia przygotowują absolwentów do wykonywania zawodu nauczyciela religii, prowadzenia spotkań i duszpasterstw biblijnych, pracy w mediach, czy bycia liderem ruchów i stowarzyszeń katolickich. – Mamy także obsadzony maksymalnie Kurs Biblijny, który organizuje Instytut Nauk Biblijnych KUL – dodaje Stojowska.

Ewangelizacja na Facebooku?

Teologia na KUL jak widać ma się dobrze, statystyka kościelna mówi jednak za siebie. Ksiądz Tomasz Adamczyk zastanawiając się nad działaniami naprawczymi, które Kościół powinien podjąć, wskazuje przede wszystkim wsparcie rodzin, świadectwo wiary, reformę duszpasterstwa, a także dialog z młodzieżą.

Jego zdaniem młodzi ludzie potrzebują przestrzeni, gdzie mogą wyrazić swoje pytania i wątpliwości. Pomóc mogą w tym nowoczesne formy ewangelizacji, a w tym m.in. media społecznościowe. Do nowych potrzeb ewangelizacyjnych próbuje się dopasować Duszpasterstwo Akademickie. Propozycją duchownych są m.in. sesje Q&A (pytania i odpowiedzi) na temat spowiedzi.

– Odpowiadamy na pytania, jak się do niej przygotować, jak robić rachunek sumienia, co uznawać za grzech, a co nie. Zachęcamy również do refleksji nad tym, jak sprawić, by sakrament pojednania był wyzwalającym spotkaniem z miłosiernym Ojcem. Chętni mogą anonimowo przekazywać swoje pytania na kartkach, a my udzielamy odpowiedzi na bieżąco – mówi ojciec Adam Juchnowicz. I jak z nadzieją zauważa: – Niejednokrotnie spotykamy osoby, które po latach nieobecności wracają do Kościoła. Często proszą wtedy o indywidualną rozmowę i spowiedź. Takie chwile, gdy ktoś, mimo trudnych doświadczeń czy zniechęcających sytuacji, ostatecznie odnajduje łaskę wiary i staje się otwarty na sakramenty, są dla mnie wielkim znakiem nadziei.