Lublin w 2030 roku: miasto zielone i zrównoważone urbanistyczne

–  Zieleń, spełniając różnorodne funkcje przyrodnicze, zdrowotne, rekreacyjne, społeczne i estetyczne, stanowi jeden z najważniejszych aspektów dobrego życia w mieście. Potwierdzają to przyjmowane przez Miasto Lublin dokumenty strategiczne. Uchwalona w styczniu tego roku Strategia Lublin 2030 zakłada tworzenie spójnego systemu powiązań terenów zieleni z jednoczesnym zwiększaniem ich udziału w całkowitej powierzchni miasta. Także realizowana przez Miasto polityka przestrzenna konsekwentnie chroni tereny zielone w kolejnych, uchwalanych dokumentach planistycznych. Innym dokumentem z tego obszaru są przyjęte w ostatnim czasie standardy w zakresie zieleni miejskiej, które mają usprawnić zarządzanie miejskimi terenami zielonymi, ujednolicić zasady zakładani i pielęgnacji nowych nasadzeń, jak też dbałości o nie w trakcie realizacji inwestycji – mówi Krzysztof  Żuk, Prezydent Miasta Lublin.

W opinii mieszkańców Lublina, tereny zielone stanowią kluczowy element przestrzeni miasta. Zieleń jest potrzebna zdrowiu, funkcjonuje jako miejsce spotkań i aktywności integrujących mieszkańców, kształtuje ogólną estetykę miasta. Jak ważną rolę odgrywa ten obszar, można było zaobserwować zwłaszcza w okresie pandemii. Po wprowadzeniu obostrzeń, odpoczynek pośród zieleni stał się najbardziej pożądaną formą spędzania czasu. Izolacje, kwarantanna, praca i nauka zdalna oraz konieczność przebywania przez większą część dnia w odizolowaniu, zintensyfikowały potrzebę kontaktu z naturą. Rola miejskich parków, skwerów i enklaw zieleni stała się nieoceniona.

Ważnym elementem zielonego Lublina są nowe i zrewitalizowane parki miejskie: Ogród Saski, Park Ludowy, Park Zawilcowa, Park Jana Pawła II, czy sukcesywnie tworzone nowe skwery i zieleńce w dzielnicach. Ogromną rolę odgrywają także realizacje projektów z Budżetu Obywatelskiego i Zielonego Budżetu, służące poprawie retencji wody, zwiększeniu liczby nasadzeń, a także poprawie ogólnego poziomu estetyki. Te działania zaowocowały m.in. przyznaniem Lublinowi w 2021 r. I miejsca w Rankingu Miast Zielonych, przygotowanym przez magazyn „Forbes”. Miasto zostało docenione m.in. za dbałość o zieleń miejską i tworzenie nowych terenów zielonych. Wyróżnikiem Lublina jest także ograniczenie koszenia miejskich terenów zielonych sprzyjające ochronie powietrza i zatrzymywaniu wody, realizowane w ramach corocznej akcji: „Tu kosimy rzadziej”, program zamiany trawników w pasach drogowych na łąki kwietne, czy programy ochrony dzikiej fauny. Wszystkie te działania wpisują się w strategiczną perspektywę Miejskiego Planu Adaptacji do Zmian Klimatu z 2018 roku.

System zieleni tworzony we współpracy z mieszkańcami

Założenia nowej Strategii doskonale odpowiadają idei Zielonego Budżetu, który Lublin wprowadził jako pierwsze miasto w Polsce. W ramach tego narzędzia mieszkańcy miasta oraz instytucje, organizacje pozarządowe, rady dzielnic, spółdzielnie, jak również wspólnoty mieszkaniowe, mogą zgłaszać swoje propozycje dotyczące zieleni miejskiej, a zwycięskie pomysły są sukcesywnie wdrażane. W trakcie czterech edycji udało się wdrożyć ponad 70 projektów.

Budowa spójnego systemu zieleni miejskiej, oprócz swoich oczywistych zalet, wykorzystywana jest również jako ważne narzędzie w procesie zapobiegania postępującej dewastacji przestrzeni. Z miejsc funkcjonujących niezgodnie z ich przeznaczeniem (np. jako dzikie parkingi, miejsca nielegalnego zawracania samochodów, przedepty) urządzane są mini skwery, w których pojawia się zaprojektowana zieleń, a dopełniające ją elementy małej architektury służą wypoczynkowi i jednocześnie stanowią barierę dla samochodów. Na rozjeżdżanych fragmentach trawnika sadzone są krzewy i drzewa, tworzone żywopłoty i skwery, co stanowi znaczącą ochronę terenu.

Tworzenie systemów terenów zieleni odbywa się także poprzez kreowanie nowych przestrzeni i zmianę ich wizerunku. Wprowadzenie zmian w krajobrazie poprzez zastosowanie indywidualnych, dopasowanych do miejsca rozwiązań podnoszących jego estetykę sprawia, że dotychczas nieużytkowane, zapomniane tereny stają się chętnie odwiedzanymi enklawami o rekreacyjnym i społecznym charakterze. Tegoroczna edycja Zielonego Budżetu organizowana pod hasłem „Miejsca dla Ciebie” zakłada stworzenie takich nowych ogrodów tematycznych. Jednym z warunków jest, aby w promieniu ok. 5–7 min. pieszo (ok. 300–500 m) nie znajdowały się inne tereny zieleni urządzonej.

Inwestycje bez uszczerbku dla zieleni

Równie istotnym założeniem Strategii jest wzmocnienie i ochrona terenów zieleni w procesach inwestycyjnych. Aby to osiągnąć miasto opracowało standardy dotyczące zakładania i pielęgnacji terenów zieleni w Lublinie. „Zieleń miejska – standardy” jest opracowaniem, które ma usprawnić zarządzanie terenami zieleni, ujednolicić zasady zakładania i pielęgnacji zieleni miejskiej, a co za tym idzie, podnieść jej jakość i trwałość. Wytyczne określone w publikacji mają zagwarantować harmonijny rozwój terenów zieleni, tj. realizację nowych przedsięwzięć z udziałem zieleni w sposób przemyślany i celowy, z zachowaniem wymagań technicznych dotyczących doboru materiału roślinnego oraz właściwego sposobu wykonania nasadzeń. Konkretne realizacje, określone w opracowaniu, przyczynią się do utrzymania dobrej kondycji zarówno istniejącej, jak i nowo zakładanej zieleni, co w ostatecznym rozrachunku wpłynie na poprawę jakości życia mieszkańców. Dzięki standardom miasto może wpływać na jakość nasadzeń zastępczych, natomiast dla inwestorów zewnętrznych opracowanie posłużyć ma jako punkt odniesienia.

Zieleni miejskiej nie sposób pominąć także w kontekście zmian klimatycznych. Jednym z najbardziej efektownych działań w tym temacie, cieszącym się ogromną aprobatą mieszkańców, są łąki kwietne (naturalne i wysiewane) i przestrzenie koszone rzadziej. Pierwsza łąka kwietna miała być tylko próbą wprowadzenia nowej formy zieleni w mieście. Pomysł został jednak entuzjastycznie przyjęty przez mieszkańców, dlatego kolejne łąki kwietne powstają w Lublinie już od pięciu lat. Oprócz aspektu wizualnego mają one ogromną wartość biologiczną. Różnorodne rośliny łąkowe ograniczają parowanie z powierzchni ziemi, wywierają pozytywny wpływ na mikroklimat, pomagają w oczyszczaniu powietrza z pyłów komunikacyjnych, redukując smog. Susza i wysokie temperatury panujące latem zmuszają do szukania alternatyw dla nisko skoszonego trawnika, który wysycha znacznie szybciej.

Tworzenie błękitno-zielonej infrastruktury to także zakładanie ogrodów deszczowych, czyli zielonych miejsc, których główną funkcją jest zbieranie i zatrzymywanie wód opadowych z okolicznych powierzchni. Dzięki ogrodom deszczowym zgromadzona woda zostaje filtrowana przez rośliny, zatrzymana a następnie stopniowo uwalniana do atmosfery. Obecnie w Lublinie powstaje 9 nowych ogrodów deszczowych, których projekty zostały wyłonione przez ekspertów ze zgłoszeń mieszkańców.

Aby zwiększyć retencję wodyi jednocześnie poprawić warunki życia drzew w mieście, realizowane są także inne działania, m.in.  polegają ce na rozszczelnianiu nawierzchni, czyli zdejmowaniu kostki brukowej i powiększaniu mis, w których rosną drzewa. Rezultatem takich działań jest zwiększenie powierzchni chłonnej dla korzeni drzew, co umożliwia im swobodny wzrost i rozwój. Zmiany wprowadzone zostały już m.in. na ulicach: Kołłątaja, Zamojskiej, Kapucyńskiej i Krakowskim Przedmieściu.

Potrzeba wprowadzania w mieście zmian niosących za sobą nie tylko korzyści wizerunkowe, ale również środowiskowe, społeczne, przyczyniające się do poprawy mikroklimatu obszaru zurbanizowanego, a przez to także jakości życia mieszkańców, jest bez wątpienia priorytetowa. Nieodłącznym czynnikiem takich działań, szczególnie w dobie zachodzących zmian klimatycznych, jest zieleń miejska, która stanowi istotny wskaźnik zrównoważonego rozwoju. Realizacja założeń Strategii Lublin 2030 bez wątpienia pozwoli na zachowanie równowagi pomiędzy procesami urbanizacyjnymi a miejską zielenią.