Czy fotografując sowę trzeba być etycznym? Jest odpowiedź

Obserwatorów i fotografów przyrody wciąż przybywa, więc warto zwracać uwagę na nieetyczne zachowania, edukować siebie i innych - zwracają uwagę naukowcy.

Okazją do przypomnienia zasad fotografowania przyrody stała się wizyta sóweczki przy budynku Instytutu.

- Obserwacje były o tyle przyjemne, że mogliśmy ją oglądać z okna Instytutu, nie płosząc i nie przeszkadzając jej w odpoczynku. Niestety, informacje o obecności sóweczki obiegły kilka grup na Facebooku i przez dwa dni obserwowaliśmy fotografa, który godzinami stał z głośnikiem i poprzez puszczanie głosu samca sóweczki, próbował zmusić sóweczkę do zlecenia niżej, tak aby mógł wykonać idealne zdjęcie - relacjonuje Instytut Biologii Ssaków PAN.

Nie oszukuj i nie narażaj

Dlaczego nie powinno się tak postępować? Naukowcy podają argumenty: ptak w tym czasie może paść z głodu, bo zamiast polować, przysłuchuje się głosowi rywala; staje się nieostrożny i może zostać zaatakowany przez drapieżnika, np. krogulca; w sezonie lęgowym może przestać karmić młode; puszczany głos naraża sóweczkę na wysoki stres spowodowany imitacją głośnego rywala; głos sóweczki skupia uwagę ptaków wróblowych, które mogą zacząć ją nękać.

Instytut przypomina przy tej okazji zasady etyczne fotografii przyrody zawarte w kodeksie etycznym Związku Polskich Fotografików Przyrody.

Głównym przesłaniem kodeksu jest to, że dobro fotografowanego obiektu i jego środowiska jest "znacznie ważniejsze" od wykonania zdjęcia. W trakcie fotografowania w terenie autor zdjęć powinien na pierwszym miejscu stawiać bezpieczeństwo zwierząt i niezakłócanie ich życia - "zwłaszcza w okresie rozrodczym".

Sprzątaj po sobie

Wśród zaleceń zapisano między innymi, że fotograf nie powinien zostawiać na miejscu wyraźnych śladów swojej obecności, a także nie powinien celowo odwiedzać stanowisk gatunków wrażliwych na płoszenie. Używanie urządzeń odtwarzających głosy jest możliwe tylko pod warunkiem prowadzenia badań, na które otrzymało się zezwolenie. Nie należy zakłócać spokoju zwierząt w miejscach snu - bezwarunkowo trzeba uszanować zimową hibernację.

Jeśli chodzi o dokarmianie lub stosowanie pojników w celu przywabienie zwierząt, fotografujący muszą pamiętać, że w większości przypadków sztuczne dokarmianie zwierząt przynosi im więcej szkody niż pożytku. Dlatego metody te dla celów fotografii przyrodniczej należy stosować z dużym umiarem.

Jeśli się na nie zdecydujemy, musimy dokładnie zapoznać się z zasadami bezpiecznego dokarmiania danej grupy zwierząt i następnie rygorystycznie ich przestrzegać.

Należy dbać, aby fotografowanie nie zakłócało żerowania zwierząt ani transportu pokarmu do gniazda. Dotyczy to zwłaszcza gatunków wkładających w zdobywanie pokarmu dużo trudu (np. drapieżników), a także okresów wychowu młodych.

Ze względu na poważne ryzyko zmiany zachowania i wystąpienia konfliktu na linii człowiek-zwierzę zakazane jest dokarmianie dużych ssaków drapieżnych (wilk, niedźwiedź, ryś) w celu wykonania zdjęcia.

Uwaga! Niedopuszczalne jest stosowanie żywych przynęt (np. myszy) do zwabiania dzikich zwierząt. Fotografia przyrodnicza nie może zostać okupiona życiem innych zwierząt.

W kodeksie zwraca się uwagę, że fotografowanie w strefach ochrony stanowisk zagrożonych gatunków roślin, grzybów lub zwierząt może się odbywać wyłącznie po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia.

Idzie wiosna, skryj się

Jest rzeczą wielkiej wagi, by zdjęcia ptaków na gniazdach, zwłaszcza gatunków nietolerujących bliskiej obecności człowieka, były wykonywane tylko przez tych, którzy mają dużą wiedzę o zachowaniach ptaków w okresie godowym i właściwe zezwolenia. Samo doświadczenie i wiedza fotograficzna nie uprawniają automatycznie do podejmowania takiej fotografii, zwłaszcza w przypadku gatunków chronionych.

Ukrycie powinno być stosowane wszędzie, gdzie pojawia się wątpliwość, czy fotografowanie bez niego nie spowoduje niepokojenia zwierząt. Nie należy stawiać go jednak tam, gdzie może przyciągnąć uwagę ludzi lub drapieżników.

Ścieżki do gniazda nie powinny rzucać się w oczy. W czasie między sesjami należy miejsce przywracać do jak najbardziej naturalnego stanu. Kolejne etapy przesuwania lub stawiania kryjówki, ustawiania sprzętu fotograficznego lub oświetleniowego itp. powinien oddzielać maksymalnie długi czas. Jest wiele gatunków, które potrzebują przynajmniej tygodniowego przygotowania i oswojenia z nowym elementem otoczenia. Każdy etap przygotowań musi być w pełni akceptowany przez uwieczniane osobniki, zanim zostanie zainicjowany następny. Jeśli to nie następuje, należy cofnąć się do wcześniejszego etapu, a gdy i to nie pomaga, zrezygnować.

Dzieci są najważniejsze

Zasady odnoszące się do ptaków przy gniazdach dotyczą również fotografowania piskląt.

Nieodpowiedzialne zachowanie niedoświadczonego lub zbyt wścibskiego fotografa może spowodować porzucenie lęgu lub atak drapieżnika. Nie wolno piskląt wyjmować z gniazda w celu wykonania aranżowanej fotografii!

Nie oszukuj i nie krępuj

W przypadku zwierząt zimnokrwistych i bezkręgowców chwilowe przeniesienie do studia lub wiwarium w celach fotograficznych jest szeroko akceptowaną praktyką, ale wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, powinna być preferowana fotografia w terenie. Jeśli obiekt jest przenoszony ze swobody, powinien być uwolniony najszybciej jak to możliwe, i to w środowisku, z którego został pobrany.

Mrożenie lub usypianie bezkręgowców w celu ich uspokojenia oraz łapanie ptaków do fotografowania w warunkach kontrolowanych nie są akceptowanymi praktykami. Żaden gatunek objęty ochroną gatunkową nie może być chwytany bez zezwolenia, przy czym chwytanie oznacza wszelkie formy niewoli, w tym łapanie w siatkę.

Zwierzęta kręgowe nie mogą być podczas fotografowania w jakikolwiek sposób unieruchamiane (np. za pomocą kleju czy krępowania).

Pełny tekst kodeksu etycznego jest dostępny na stronie internetowej Związku Polskich Fotografów Przyrody.