Historia lubelskich cmentarzy. Tak wyglądały w przeszłości

Słowo cmentarz pochodzi od greckiego kojmeterjon, oznaczającego miejsce pochówku zmarłych. Nazwa ta została zapożyczona przez Rzymian, którzy zlatynizowali ją do formy coemeterium. Z czasem nowe słowo przyjęło obecnie używaną formę cmentarz.
Dawniej cmentarze lokowano przy kościołach parafialnych. Jedynie wyższe duchowieństwo, fundatorzy kościoła, właściciele ziemscy i bogaci mieszczanie byli chowani wewnątrz świątyni. Dla pozostałych osób miejscem pochówku był teren wokół kościoła. W Lublinie jednym z przykładów dawnego cmentarza przykościelnego jest plac Po Farze, w miejscu nieistniejącego już staromiejskiego kościoła parafialnego pw. św. Michała. Podczas prac archeologicznych, prowadzonych na terenie placu w latach 90. XX wieku, natrafiono na pozostałości wielu pochówków.

W XVIII w. w krajach europejskich wskazywano na niebezpieczeństwo epidemii, wynikające z obecności tysięcy pochówków, sąsiadujących z budynkami mieszkalnymi i studniami używanymi przez mieszkańców. Stopniowo wprowadzano w życie przepisy nakazujące przeniesienie cmentarzy poza granice miast. Po raz pierwszy takie przepisy wprowadzono we Francji, w 1763 roku.

W 1794 roku biskup lubelski Wojciech Skarszewski wydał pozwolenie na założenie cmentarza na gruntach należących do brygidek lubelskich. Początkowo teren nekropolii był niewielki i stanowił prostokąt o wymiarach 225 x 147 łokci (około 1,68 hektara). Z czasem, w latach 50, 70 i 90 XIX wieku, obszar ten znacznie powiększono, dzięki czemu w 1899 roku teren cmentarza rzymskokatolickiego wynosił 9,80 hektara. Ponowne rozszerzenie powierzchni cmentarza, o dodatkowe 2,90 hektara, nastąpiło w latach 20. XX wieku. W drugiej połowie XIX wieku obok nekropolii rzymskokatolickiej założono także część prawosławną i protestancką.

Podczas I wojny światowej, w 1915 r., okupacyjne władze austro-węgierskie zajęły część cmentarza na pochówki zmarłych i poległych żołnierzy. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości opiekę nad tą częścią cmentarza przejęły polskie władze wojskowe. Na terenie nekropolii i przy drodze prowadzącej do niej zasadzono drzewa. Były to lipy, dlatego dla cmentarza przyjęła się nazwa „Pod Lipkami”. W późniejszych latach ulicę prowadzącą na cmentarz od Krakowskiego Przedmieścia nazywano Cmentarną lub Cmentarzową. W XX wieku nazwę ulicy zmieniono na Lipową.

W pierwszej połowie XIX w., w związku z umocnieniem się administracji rosyjskiej na terenie Królestwa Kongresowego, liczba osób prawosławnych w Lublinie gwałtownie wzrosła. Wznoszono cerkwie, zakładano też cmentarze. W sąsiedztwie cmentarza rzymskokatolickiego przy ulicy Lipowej wytyczono część prawosławną. W początkach XX stulecia na cmentarzu prawosławnym wybudowano dwukondygnacyjną kaplicę cmentarną pw. Niewiast Niosących Wonności.

Nowy cmentarz rzymskokatolicki przy ulicy Unickiej utworzono w 1932 roku. Dwa lata później podjęto decyzję o budowie w tym miejscu kaplicy pogrzebowej. Wzniesiono ją w latach 1934–1935 według projektu lubelskiego architekta Aleksandra Gruchalskiego.
Stary cmentarz ewangelicki w Lublinie znajduje się w sąsiedztwie kościoła ewangelicko-augsburskiego przy Krakowskim Przedmieściu. Cmentarz usytuowany jest po południowej stronie świątyni, między kościołem i ulicą Krakowskie Przedmieście.

Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1787 roku. Większość nagrobków znajdujących się na terenie cmentarza przykościelnego reprezentuje styl klasycystyczny i empire. Niestety, wiele pomników nagrobnych na starym cmentarzu uległo dewastacji podczas II wojny światowej. W drugiej połowie XIX wieku założono nowy cmentarz ewangelicki w Lublinie. Usytuowano go w sąsiedztwie cmentarza rzymskokatolickiego przy ulicy Lipowej.

Cmentarz parafii św. Agnieszki znajduje się na Kalinowszczyźnie w Lublinie. Został założony w 1868 roku. W kolejnych latach był powiększany. Obecnie zajmuje 3 hektary i należy do obiektów zabytkowych.

Historia cmentarza na Majdanku sięga roku 1976. Jest to cmentarz komunalny, administrowany przez Lubelskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej. Do tej pory pochowano na nim ponad 55 tysięcy zmarłych.

Stary cmentarz żydowski w Lublinie znajduje się na lessowym wzgórzu nazywanym niegdyś „Grodziskiem” w dzielnicy Kalinowszczyzna. Najstarsza pisemna wzmianka o istnieniu cmentarza pochodzi z 1555 roku. Większość nagrobków na cmentarzu została całkowicie zniszczona podczas II wojny światowej. Zachował się natomiast w całości pierwotny teren cmentarza.

Święto Wszystkich Świętych zostało ustalone w 835 roku przez papieża Jana XI. W dawnej Polsce wierzono, że w noc poprzedzającą Dzień Zaduszny dusze zmarłych wychodzą z cmentarza i udają się do kościoła gdzie uczestniczą we mszy, którą celebruje zmarły proboszcz. Dusze zmarłych mogły również wtedy odwiedzać domostwa, dlatego wykładano dla nich poczęstunek i zostawiano na noc uchylone drzwi i furtki. Tego dnia również obdarowywano żebraków, którzy zbierali się na cmentarzu lub w jego pobliżu.