Prawo spadkowe - kto dziedziczy spadek?

Zasady dziedziczenia ustawowego i testamentowego

Na samym początku warto zaznaczyć, że w naszym kraju wyróżnić można dwie formy dziedziczenia - testamentową i ustawową. Jeżeli zmarły spisał testament, jest on otwierany po śmierci spadkodawcy i może wskazywać na dowolne osoby, które odziedziczą zgromadzony za życia majątek, gdyż to spadkodawca samodzielnie ustala, komu dokładnie zostanie on przekazany. Przed dziedziczeniem ustawowym, dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo - procedura dziedziczenia ustawowego zastosowana zostanie jedynie w przypadku, gdy zmarły nie pozostawił po sobie testamentu. 

W związku z tym, że zmarły ma prawo do ustanowienia spadkobiercami dowolne osoby, może zdarzyć się sytuacja, w której zdecyduje się on nie przepisywać swojego majątku członkom rodziny. Prawo spadkowe funkcjonuje jednak w taki sposób, że przewidziany jest dla nich zachowek, który stanowi rodzaj ochrony interesów najbliższych osób spadkodawcy. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że spadkodawca może zdecydować się na wydziedziczenie niektórych osób ze swojej rodziny, co wiąże się z pozbawieniem jej praw również do otrzymania zachowku. 

Sprawy spadkowe nie zawsze jednak oznaczają, że dziedziczony jest wyłącznie majątek - mogą być to również długi spadkowe. Jeżeli w chwili otwarcia spadku okaże się, że zmarły posiadał nieuregulowane zadłużenia, zobowiązane do ich uregulowania zostaną jego najbliższe osoby z rodziny. Taki spadek może jednak odrzucić zarówno spadkobierca ustawowy, jak i testamentowy, składając przed notariuszem lub sądem stosowne oświadczenie w sprawie odrzucenia spadku w terminie do 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się o swoim powołaniu. Po upłynięciu tego terminu, spadkobierca, który nie zdecydował się na odrzucenie spadku, musi liczyć się z otrzymaniem go z dobrodziejstwem inwentarza. 

Prawo spadkowe - kto dziedziczy spadek?

Zgodnie z prawem spadkowym, jeżeli zmarły nie pozostawił po sobie testamentu, prawo do otrzymania spadku posiada pierwszy krąg spadkobierców. Należą do niego małżonek i dzieci osoby zmarłej, którzy otrzymują majątek w równych częściach, z założeniem, że małżonek nie może otrzymać części, która będzie mniejsza od 1/4 całości spadku. W przypadku, gdy dzieci spadkodawcy zmarły wcześniej, ich część spadku automatycznie przechodzi na jego dzieci bądź wnuki.

Drugi krąg spadkobierców dotyczy sytuacji, w której spadkodawca nie posiadał dzieci. W tym przypadku majątek dzielony zostaje pomiędzy małżonka oraz rodziców spadkodawcy. Jeżeli zaś zmarły nie posiadał małżonka, to jego rodzice otrzymują po połowie majątku. Jeśli jeden z rodziców nie dożył otwarcia spadku, 1/4 majątku przyznana zostaje każdemu z rodzeństwa zmarłego - gdy i ci nie żyją, majątek przyznawany zostaje bratankom i siostrzeńcom spadkodawcy.  

Trzeci krąg spadkobierców stanowią natomiast dziadkowie spadkodawcy, którzy mogą odziedziczyć majątek po swoim wnuku jedynie wtedy, gdy nie miał on małżonka, dzieci, rodziców i rodzeństwa. Majątek dzielony jest na dwie równe połowy, a jeżeli jeden z dziadków zmarłego nie żyje, połowa majątku przechodzi na zstępnych spadkodawcy, czyli jego ciotki i stryjów. W sytuacji, gdy członkowie rodziny spadkodawcy nie żyją, prawo do jego majątku posiadają dzieci małżonka z pierwszego małżeństwa. Jeżeli ich nie było, majątek zostaje przejęty przez gminę, w której mieszkał spadkodawca. 

Stwierdzenie nabycia spadku

Przepisy prawa spadkowego nie nakazują prowadzenia sprawy stwierdzającej nabycie spadku czy sprawy o dział spadku - uzyskanie potwierdzenia praw do spadku leży wyłącznie w interesie spadkobiercy. Jeżeli osoba trzecia nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa, które wynikają z dziedziczenia jedynie przy pomocy stwierdzenia nabycia spadku bądź zarejestrowanym aktem, który stanowi poświadczenie dziedziczenia. Nie posiadając żadnego z wymienionych dokumentów, spadkobierca nie będzie mógł wymagać od osób trzecich niektórych działań, w tym między innymi wezwać ich do spłaty należności. 

Podział majątku spadkowego

Jeżeli spadkobierców jest kilku, prawo spadkowe nakazuje podział majątku, którego można dokonać zarówno przed notariuszem, jak i przed sądem, jeżeli pomiędzy spadkobiercami dochodzi do sporów. Umowa o dział spadku może zostać zawarta, jeżeli sporu nie ma, zaś gdy spadek przewiduje nieruchomości, umowa musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Spadkobierca ma prawo do wszczęcia postępowania sądowego, jednak musi on zawierać żądanie działu spadku bądź wskazany przedmiot działu. W przypadku występowania sporu pomiędzy spadkobiercami, muszą oni zgłosić sądowi chęć zabezpieczenia oraz utworzenia spisu rzeczy, które wchodzą w skład masy spadkowej, której dokonuje komornik w obecności dwóch powołanych przez siebie świadków. Jeżeli pomiędzy spadkobiercami występuje niezgodność, sąd dokonuje podziału majątku, uwzględniając sposób rozporządzania nim przez spadkobierców oraz wpływ tych działań na podział spadku. 

Tekst został przygotowany na podstawie informacji z portalu: https://prawo-spadkowe-poznan.pl/