Parafia Nawrócenia św. Pawła

Erygowana 3.05.1884 r. Otrzymała kościół i inne zabudowania po skasowanym klasztorze Bernardynów, działających w Lublinie od XV w. Ich dobrodziejami byli m. in. Sobiescy, Potoccy, Zamoyscy. Przy klasztorze istniała biblioteka, działały bractwa: św. Anny, św. Franciszka z Asyżu, św. Antoniego, Niepokalanego Poczęcia NMP, św. Tekli, Męki Pańskiej, św. Iwona. Zabudowania klasztorne były kilkakrotnie restaurowane. Po kasacie klasztoru pozostawiono 2 zakonników do obsługi świątyni, od 1873 r. - jednego. Po 6-letnich staraniach nowa parafia została wydzielona z katedralnej. Obejmowała południową część miasta i kilka wsi. Na plebanię zajęto budynek pobernardyński, pochodzący z II poł. XVI w. Tworzy on razem z kościołem zamknięty czworobok. Obok jest 1-piętrowa murowana oficyna poklasztorna. Parafia przejęła też ogród poklasztorny. Świątynia par. cieszy się popularnością m. in. dzięki rozwijającemu się kultowi św. Antoniego z Padwy, który zaprowadzili jeszcze Bernardyni. W wielkim ołtarzu znajduje sie jego obraz z licznymi wotami. Nie zachował się księgozbiór po dawnej bibliotece klasztornej. Obecnie istnieje nowa biblioteka parafialna. W archiwum obok akt dotyczących ponad 100-letniego okresu funkcjonowania parafii., przechowuje się ciekawe kroniki, najstarsza pochodzi jeszcze z czasów działalności Bernardynów: 1440-1859.

Pierwszą świątynię w miejscu obecnego kościoła wznieśli Ojcowie Bernardyni z drzewa dębowego w 1459 r. Obecna murowana z cegły i wapienia, wybudowana w latach 1473-1497, pw. Nawrócenia św. Pawła. Styl był gotycki. Uległa znacznemu zniszczeniu podczas pożarów w 1557 i 1602 r., po którym kościół przebudowano. Obiekt stracił swój pierwotny charakter gotycki a otrzymał renesansowe wnętrze i bryłę zblizoną do dzisiejszej (gotyckie mury zachowały się częściowo w ścianach prezbiterium i naw bocznych). Przedłużono prezbiterim i o 1 przęsło korpus naw bocznych. W następnych wiekach kościół remontowano kilkakrotnie: 1755, na przełomie XVIII/XIX w. rozebrano 5 kaplic, w 1827 zmodernizowano fasadę, ostatnio całość pokryto blachą miedzianą. W prezbiterium jest ołtarz główny drewniany, wykonany w 1739 r. w stylu barokowym przechodzącym w rokoko, jest w nim cudowny obraz św. Antoniego, namalowany w XVII w. W nawach bocznych 8 innych ołtarzy, pochodzących z XVIII w. W prawej nawie: Niepokalanego Poczęcia NMP - drewniany, barokowy (obraz MB sprowadzony w XVIII w. ze Lwowa); św. Iwona - drewniany, barokowy; Najśw. Serca Jezusa - drewniany barokowy (obraz z XX w.); św. Walentego, rokokowy. W nawie lewej: św. Franciszka z Asyżu, św. Jana z Dukli, św. Anny, św. Tekli. Z lewą nawą połączona jest kaplica wybud. w stylu renesansowym z XVII w., dawniej przeznaczona dla bractwa św. Tekli, a pocz. XIX w. zamieniona na dzwonnicę. Po renowacji w latach 1956-60 przywrócono jej dawny charakter i ustawiono 2 ołtarze barokowe: w jednym jest obraz MB Częstochowskiej i stąd pochodzi nazwa obecna kaplicy. W prezbiterium są rzeźbione stalle renesansowe, ambona drewniana z rzeźbami sw. Franciszka i Ewangelistów. W nawie głównej ławki i konfesjonały w stylu renesansowym. Chór muzyczny poszerzony w 1908-10 r. z organami firmy Rieger z 1907 r., renowacja w 1971. Przy świątyni razem z klasztorem wybudowanym zakrystię w stylu gotycko-renesansowym, a w 1607 r. przy prezbiterium - dzwonnicę, 2 dzwony firmy Felczyńskich. Oprócz świątyni parafialnej i kościołów rektoralnych na terenie parafii znajduje się kilka obiektów zabytkowych związanych z życiem Kościoła. Są to m. in. figura MB Niepokalnej przy kościele parafialnym-1905 r., przebudowany w 1845 r. na browar kościół i zamieniony na budynek mieszkalny klasztor reformatów przy ul. Bernardyńskiej; były klasztor pijarów przy ul. Narutowicza 4, po którym zabudowania w poł. XIX w. zaadaptowano na szpital, a obecnie pzrystosowano do potrzeb Biblioteki Publicznej im H. Łopacińskiego.