Kiedy ZUS zawiesi Ci rentę lub emeryturę

Niestety, dla niektórych z tych osób osiągane zarobki mogą powodować zmniejszenie lub zawieszenie ich świadczenia.

Ograniczenia wysokości kwot nie dotyczą tylko emerytów, którzy ukończyli 65 lat (mężczyźni) i 60 lat (kobiety).

Czy nie lepiej się zwolnić?

Warto pamiętać, że zgodnie z art. 103 ust. 2 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym przez ZUS.

Przepis ten stosuje się również do emerytów, którzy ukończyli wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Osobie, która ma prawo do tzw. świadczeń zbiegowych (czyli jednocześnie prawo do emerytury oraz wypadkowej renty z tytułu niezdolności do pracy) ZUS wypłaca jedno świadczenie w całości, a drugie w połowie (rentę powiększoną o 1/2 emerytury lub emeryturę i 1/2 renty).

Jeśli teraz osoba ta zacznie pracować, to niezależnie od wysokości osiąganych przez nią przychodów ZUS wypłaci jej już tylko jedno świadczenie - wybrane przez tę osobę lub korzystniejsze.

W marcu 2007 roku ZUS przyznał prawo do emerytury 55-letniej pracownicy, uprawnionej od 2006 r. do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy. ZUS na wniosek zainteresowanej wypłaca rentę z tytułu wypadku przy pracy w połowie ustalonej wysokości i pełną emeryturę. Po przyznaniu emerytury uprawniona do świadczeń podjęła zatrudnienie na
1/4 etatu i osiąga przychód w wysokości 1200 zł miesięcznie. Przychód ten nie ma wpływu na zmniejszenie świadczenia, jednak osiąganie przychodu ma taki skutek, że zainteresowanej - w miejsce pełnej emerytury i połowy renty - będzie przysługiwało wyłącznie jedno wybrane świadczenie. Niezależnie bowiem od wysokości uzyskiwanego przychodu, nie przysługuje prawo do pobierania świadczeń zbiegowych.

Ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1773 z późniejszymi zmianami), zwana ustawą wypadkową, wyklucza bowiem możliwość wypłacania świadczeń zbiegowych w przypadku, gdy osoba uprawniona do emerytury i renty wypadkowej osiąga przychód w rozumieniu przepisów o zawieszalności - niezależnie od wysokości tego przychodu (art. 26 ust. 3 ustawy wypadkowej).

Na tym nie koniec. Renta lub emerytura w zależności od tego, w jakiej wysokości osiągany jest dochód - zostaje zawieszona lub zmniejszona.

Emeryt lub rencista oraz płatnik składek, przedkładając w ZUS informację o uzyskanym przychodzie, ma obowiązek poinformować także o kwotach pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a także kwotach świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wychowawczego i dodatku wyrównawczego, mimo że od przychodów tych nie jest opłacana składka na ubezpieczenie społeczne.

Dla ustalenia, czy osiągany przychód wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia, nie ma znaczenia, czy emeryt lub rencista opłaca składki na ubezpieczenie społeczne, czy też jest zwolniony z tego obowiązku z uwagi na posiadanie ustalonego prawa do świadczenia lub z uwagi na podleganie obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z innego tytułu.

ZUS przyznał pani Marii prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową od 17 czerwca 2007 r. Pani Maria nie rozwiązała stosunku pracy w swoim macierzystym zakładzie pracy, a jedynie od 1 lipca 2007 r. zmieniła wymiar czasu pracy na 3/4 etatu. Następnie podjęła zatrudnienie w ramach umowy- zlecenia, zawartej z osobą niebędącą jej pracodawcą. Rencistka nie przystąpiła do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych, a więc tym samym nie opłaciła składek na te ubezpieczenia. Z tytułu wykonywanej umowy o pracę objęta jest obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Pani Maria powinna wskazać do rozliczenia renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, zarówno przychód z tytułu umowy o pracę, jak i umowy- zlecenia. Dla celów zawieszalności nie ma tu znaczenia, że z tytułu wykonywania umowy-zlecenia nie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i nie przystąpiła dobrowolnie
do ubezpieczeń.

W przypadku, gdy emeryt lub rencista osiąga przychód za granicą, przy rozliczaniu emerytury lub renty przychód ten przyjmuje się w wysokości faktycznie osiągniętej, udokumentowanej zaświadczeniem pracodawcy lub innego podmiotu właściwego w myśl ustawodawstwa państwa, w którym osiągany jest ten przychód.

Te szczególne regulacje dotyczą przychodu uzyskanego z tytułu pracy wykonywanej przed przyznaniem prawa do świadczenia lub po ustaniu prawa do emerytury lub renty. Przychód ten pozostaje bez wpływu na rozliczanie świadczeń. Czytaj przykład nr 3.

58-letniej Zofii przyznano emeryturę od 1 stycznia 2007 roku, tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku. Pani Zofia rozwiązała stosunek pracy 15 stycznia 2007 r. ZUS podjął wypłatę emerytury od 1 stycznia 2007 r. Emerytka podjęła ponownie zatrudnienie 1 lutego 2007 r. W styczniu 2007 r. poprzedni pracodawca wypłacił pani Zofii wynagrodzenie za grudzień 2006 r. Kwota tego wynagrodzenia, jakkolwiek wypłacona w styczniu 2007 r., i "oskładkowana” w 2007 r., nie stanowi przychodu w 2007 r. Jest to bowiem wynagrodzenie z tytułu pracy wykonywanej przed przyznaniem świadczenia.

Te regulacje dotyczą także przychodu uzyskanego przez emeryta po osiągnięciu wieku emerytalnego (60 lat dla kobiety, 65 - dla mężczyzny). W tym przypadku do rozliczenia świadczenia w danym roku kalendarzowym przyjmuje się przychód uzyskany przez świadczeniobiorcę od 1 stycznia (lub od dnia przyznania emerytury) do miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym emeryt ukończył wskazany wiek.

W kwietniu 2006 roku przyznano 59-letniej Annie wcześniejszą emeryturę. Pani Anna rozwiązała stosunek pracy w swoim macierzystym zakładzie pracy i podjęła zatrudnienie na umowę- zlecenie od grudnia 2006 r. W czerwcu 2007 r. emerytka ukończyła 60 lat. Przychód mający wpływ na rozliczenie emerytury za 2007 r. to przychód uzyskany od

1 stycznia do 31 maja 2007 r., tj. do miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym emerytka ukończyła powszechny wiek emerytalny.

Natomiast zasada ta nie dotyczy przypadków, kiedy rozliczenie na ogólnych zasadach, tj. w skali całego roku (okresu) - jest dla emeryta korzystniejsze. Nie wpływa na wysokość emerytury przychód ze źródeł, które nie rodzą obowiązku ubezpieczenia.

Rencista Emil wynajmuje studentowi pokój za 300 zł miesięcznie. Kwota tego przychodu nie ma wpływu na pobierane świadczenie, ponieważ wynajmowanie pokoju nie rodzi obowiązku ubezpieczenia emerytalno-rentowego.

Jeśli do renty rodzinnej uprawnione są co najmniej dwie osoby, to w przypadku osiągania przychodów zmniejsza się ją proporcjonalnie do liczby uprawnionych osób.

Do renty rodzinnej uprawnionych jest dwoje dzieci. 18-letnia Kinga uczy się w liceum, a 22-letni Arek studiuje. Łączna wysokość renty wynosi 1800 zł, a wiec na każdego uprawnionego przypada po 900 zł. Arek zatrudnił się od 1 kwietnia 2008 r. i osiąga przychód w wysokości powodującej zmniejszenie świadczenia. W decyzji o zmniejszeniu renty rodzinnej oddział ZUS stwierdza, że zmniejszeniu podlega część przysługująca Arkowi. Kwota tego zmniejszenia równa jest 1/2 kwoty maksymalnego zmniejszenia przewidzianego dla renty rodzinnej. Arkowi wypłacana jest renta rodzinna w kwocie 900 zł pomniejszonej o 187,11 zł, tj. 1/2 kwoty 374,22 zł. Kinga, ucząca się w szkole, otrzymuje swoją część renty rodzinnej w wysokości
900 zł, a wiec bez zmniejszeń.

Rozliczenie przychodu może nastąpić w skali całego roku (okresu) lub miesięcznie. Aby można było dokonać rozliczenia miesięcznego, należy przedłożyć zaświadczenie z kwotami przychodu osiągniętego w poszczególnych miesiącach. UWAGA: Jest to korzystne dla osób osiągających wysokie przychody w krótkim okresie lub różniące się w poszczególnych miesiącach.

Pan Jerzy, który jest emerytem, osiągnął w 2007 r. przychody od maja do sierpnia po 10 tys. zł miesięcznie, we wrześniu 5 tys. zł. Łącznie zarobił 45 tys. zł. Ponieważ kwota ta przekracza 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia, to świadczenie przy rozliczeniu rocznym nie przysługuje za cały rok. Natomiast przy rozliczeniu miesięcznym emerytura nie będzie mu przysługiwała tylko w tych miesiącach, w których osiągnął przychód.

Józef Lonczak

• Świadczenia pobierane przez emerytów, którzy osiągnęli wiek wynoszący 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn, niezależnie od wysokości osiąganego przychodu, wypłacane są w pełnej wysokości. Należy zaznaczyć,
że zasada ta dotyczy wyłącznie emerytów.
• Na zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości wpływa przychód osiągany z tytułu wykonywania działalności podlegającej obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Są to m.in.:
- praca wykonywana w ramach stosunku pracy,
- praca nakładcza,
- praca wykonywana na podstawie umowy-zlecenia, umowy agencyjnej, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu,
- prowadzenie pozarolniczej działalności oraz współpraca przy jej wykonywaniu,
- praca wykonywana w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
- świadczenie pracy w czasie pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- pobieranie stypendium sportowego.
Ponadto ZUS należy informować o kwotach przychodu uzyskanych z tytułu pełnienia służby w tzw. służbach mundurowych (policja, straż pożarna itp.).
• Przy ustalaniu, czy przychód wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia, obowiązuje generalna zasada: przychód uważa się za osiągnięty w miesiącu (roku), w którym został wypłacony lub przedstawiony do wypłaty.
• Przeciętne wynagrodzenie
w II kwartale 2008 roku wyniosło 2951,36 zł, w związku z czym od 1 września 2008 r.:
- kwota przychodu równa
70 proc. przeciętnego wynagrodzenia wynosi 2066 zł brutto; przekroczenie tej kwoty spowoduje zmniejszenie emerytury,
- kwota przychodu równa
130 proc. przeciętnego wynagrodzenia wynosi 3836,80 zł; przekroczenie tej kwoty spowoduje zawieszenie emerytury.