System kaucyjny tuż-tuż. Co się zmieni?

Już od najbliższej środy duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 m kw., będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać klientom kaucję. Natomiast mniejsze sklepy będą pobierać kaucję, ale przystąpienie do systemu odbioru opakowań w ich przypadku będzie dobrowolne.

Podstawą wprowadzenia systemu kaucyjnego jest zmiana ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. System kaucyjny został zdefiniowany jako system, w którym przy sprzedaży produktów w opakowaniach na napoje jednorazowego albo wielokrotnego użytku (butelki jednorazowego użytku do 3 litrów, puszki metalowe, o pojemności do litra, butelki szklane do 1,5 litra), pobierana jest kaucja. Jest ona zwracana konsumentowi w momencie zwrotu opakowania objętego systemem kaucyjnym albo odpadu opakowaniowego powstałego z opakowania objętego systemem kaucyjnym. Kaucja ma ona być pobierana w momencie sprzedaży i zwracana w momencie zwrotu.

Co istotne, systemem kaucyjnym nie będą objęte szklane butelki jednorazowego użytku i nie będzie za nie pobierana kaucja. To, czy dana butelka jest jednorazowego, czy wielorazowego użytku, ustala sam producent napoju.

Podstawowe informacje

Opakowania w systemie kaucyjnym są zwracane z etykietą (zawierającą kod kreskowy i znak kaucji, po którym jest ono identyfikowane) oraz nakrętką. Opakowania nie mogą być zgniecione, a nakrętka powinna być razem z opakowaniem. Nie trzeba jednak specjalnie myć takiej butelki czy puszki.

Warto pamiętać, że na etykiecie opakowania objętego system kaucyjnym jest umieszczony znak kaucji z wysokością pobranej i należnej kwoty za konkretne opakowanie. Przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu napoje w opakowaniach będą zobowiązani osiągnąć określone poziomy selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu (77% od 2025 r. i 90% od 2029 r.).

Dodatkowo, dla butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będą zobowiązani do zapewnienia, aby opakowania te, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami, zawierały udział wagowy wynoszący co najmniej: od 2025 r. - 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu i od 2030 r. - 30% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.

Okres przejściowy dla opakowań

W pierwszym kwartale funkcjonowania systemu kaucyjnego będzie obowiązywał okres przejściowy – w sklepach będą zarówno napoje w starych, jak i nowych butelkach – powiedziała w czwartek w Sejmie minister klimatu, Paulina Hennig-Kloska. Dodała, że nie wyklucza rozszerzenia systemu o opakowania po mleku. Szefowa resortu klimatu zaznaczyła, że Polska wprowadzając system dołączy do kilkunastu krajów europejskich, w których takie rozwiązanie już funkcjonuje. Zwróciła uwagę, że wejście w życie systemu to „duża logistyczna zmiana”, a pierwsze tygodnie funkcjonowania systemu kaucyjnego w Polsce będą poświęcone przede wszystkim na jego organizację.

– Przez ten pierwszy kwartał funkcjonowania systemu, a więc ostatni kwartał tego roku, możemy mieć sytuację taką, że na półkach w sklepie będą znajdować się te same napoje, tych samych producentów w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym z oznaczeniem systemu kaucyjnego i bez. Z wiadomych względów nie chcemy producentów narażać na dodatkowe koszty. Chcemy, żeby wyczerpali zapasy i ten okres przejściowy będzie obowiązywał do końca tego roku – powiedziała Hennig-Kloska.

Czym jest bon kaucyjny?
Ustawa o systemie kaucyjnym określa, ile pieniędzy otrzymamy za oddanie w punkcie zwrotu opakowania objętego systemem. To 50 groszy za butelki plastikowe do 3 litrów pojemności i puszki metalowe do pojemności 1 litra, oraz 1 złotówkę za butelkę szklaną wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra. Oczywiście dotyczy to tylko opakowań ze znakiem kaucji.

Jak pokazują przykłady z innych krajów, w niektórych automatach, przy zwrocie opakowań drukowany jest bon lub kupon, z kwotą kaucji. To rozwiązanie nie jest niezgodne z polskimi przepisami, jeśli taki druk da się łatwo spieniężyć.

To oznacza, że z bonem kaucyjnym klient ma prawo udać się do kasy sklepu, do którego należy automat i zażądać wypłaty pieniędzy. Sklep musi zapewnić możliwość realizacji bonu w formie pieniężnej i nie może uzależniać wypłaty od dokonania w nim zakupów. Takie rozwiązania pojawiły się w wielu krajach, bo sprawiają, że automat przyjmujący butelki czy puszki nie musi być tak często zaopatrywany w monety, a więc może działać dłużej.

Warto nadmienić, że ustawa o systemie kaucyjnym nie odnosi się wprost do instytucji bonów i nie określa minimalnego ani maksymalnego terminu jego ważności. Jednak w ocenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska bon powinien być ważny co najmniej miesiąc. Taki termin znajduje uzasadnienie w przepisach dot. rozliczeń pomiędzy jednostką handlową a podmiotem reprezentującym.

Kaucje również w restauracjach i automatach

– Kaucja będzie doliczana do ceny przez wszystkie punkty sprzedaży z napojami objętymi system kaucyjnym. Także automaty czy restauracje oferujące produkty na wynos, które będą sprzedawać napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, będą pobierać kaucję – poinformowało Ministerstwo Klimatu i Środowiska w niedawnym komunikacie.

Kaucja to oddzielna pozycja na paragonie
– Kwota kaucji nie będzie wliczona w cenę napoju na półce czy w automacie. Wysokość kaucji jest częścią znaku kaucji – zaznaczył resort. Dodał, że kwota kaucji pojawi się na paragonie jako oddzielna pozycja, a nie część ceny napoju.

Ministerstwo dodało też, że system kaucyjny – przynajmniej na razie – nie obejmie opakowań po mleku, jogurtach i innych pitnych produktach mlecznych. Nie będzie też dotyczył opakowań wielomateriałowych – kartoników po mleku i sokach. Takie opakowania trzeba wyrzucić do odpowiedniego pojemnika na odpady. Dla plastikowych i metalowych oraz wielomateriałowych opakowań jak kartoniki po sokach czy mleku, będzie to tak jak dotychczas żółty pojemnik.

Po co system kaucyjny?
W ocenie MKiŚ wprowadzenie systemu kaucyjnego zmniejszy zapotrzebowanie na surowce pierwotne potrzebne do produkcji opakowań i jednocześnie zredukuje ilość odpadów w żółtych pojemnikach. Zwiększyć ma się poziom odzysku i ponownego wykorzystania materiałów z opakowań. System ma mieć również wymiar edukacyjny – ma zachęcić obywateli do segregowania odpadów i dbania o ich odpowiedzialne zagospodarowanie.

Koszty systemu kaucyjnego w najbliższych 10 latach przekroczą 40 mld zł – wynika z opublikowanego w poniedziałek raportu firmy doradczej Deloitte.