Choć arabika i robusta nie są jedynymi odmianami kawy (istnieje na przykład mało znana odmiana liberica), zdecydowanie zdominowały one rynek. Dowolna kupowana przez ciebie w sklepie kawa ziarnista praktycznie ze stuprocentowym prawdopodobieństwem należy do którejś z nich. 

W tym tekście chcielibyśmy przyjrzeć się bliżej każdej z odmian, poznać ich najważniejsze cechy, sprawdzić, w jakiej metodzie parzenia sprawdzą się najlepiej, a także pokazać, że w przypadku kawy warto szukać niezwykłych połączeń, bo czasem „1+1=3”.

Arabika – subtelność i wybitny smak

To pierwsza kawa ziarnista, która została odkryta przez człowieka. Jest to odmiana zdecydowanie najpopularniejsza, według niektórych szacunków należy do niej ponad ⅔ kawy, produkowanej na świecie każdego roku. Na ten moment istnieje ponad 150 różnych „pododmian” arabiki, a dzięki hodowli laboratoryjnej w każdym roku przybywa nowych, nieoczywistych, ciekawych hybryd.

Jak już wspomnieliśmy we wstępie, to właśnie arabika jest odmianą, która w powszechnej opinii uznawana jest za szlachetniejszą i lepszą. Ziarna arabiki zawierają ponad dwukrotnie wyższe stężenie cukru i o 60% więcej lipidów (tłuszczy, odpowiadających również za przenoszenie się smaku). Jeśli chodzi o kofeinę, jej zawartość w standardowych ziarnach arabiki wynosi około 1-1,5%. To również niższa zawartość kofeiny czyni smak arabiki mniej gorzkim i bardziej subtelnym.

Arabika to odmiana droższa. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy są bardzo wymagające warunki uprawy. Kawa ziarnista odmiany arabika jest dużo bardziej podatna na choroby, gorzej znosi działania insektów, potrzebuje specjalnej uwagi niemalże przez cały proces hodowli.

Jednak to właśnie szczególna troska, z którą traktowane są krzaki arabiki, sprawia, że jest to odmiana niemalże jednogłośnie uważana za lepszą w społeczności miłośników kawy. Większe starania poświęcone jej uprawie przekładają się na bardziej subtelny, delikatny smak. Kawa ziarnista odmiany arabika jest złożona, o zróżnicowanych nutach smakowych, które mogą oscylować na spektrum od aromatów kwiatowych, owocowych aż po klasyczne, czekoladowo-orzechowe. 

To właśnie wyjątkowy profil smakowy kaw tej odmiany dyktuje najlepsze metody jej parzenia. Ze względu na charakter smaku, warto wybrać metody, które pozwolą poszczególnym nutom smakowym na wybrzmienie (z tego samego powodu kawy odmiany arabika są zazwyczaj palone nieco jaśniej). Sięgając po metody przelewowe, jak drip czy AeroPress, możesz mieć pewność, że napar będzie posiadał idealnie wyeksponowany profil smakowy. Nie oznacza to jednak, że nie warto próbować jej również w metodach ciśnieniowych, a nawet w połączeniu z mlekiem (w tym wypadku w szczególności polecana jest kawa ziarnista z Ameryki Południowej i Środkowej). Subtelny, wykwintny smak obroni się sam niemal w każdej metodzie parzenia.

Robusta – intensywne uderzenie smaku

Arabika i robusta są niczym yin yang – stanowią swoje całkowite przeciwieństwa. Robusta posiada łatkę „gorszego” rodzaju kawy głównie ze względu na swój profil smakowy. Kawa ziarnista odmiany robusta jest dużo bardziej „ostra” w smaku, intensywna, ziemista i gorzka – wynika to przede wszystkim z prawie dwukrotnie wyższej zawartości kofeiny względem opisanej wcześniej odmiany.

Ponieważ kofeina stanowi formę naturalnej ochrony dla roślin kawowca, robusta jest odmianą, której hodowli poświęcana jest zdecydowanie mniejsza uwaga. W związku z tym jest ona uprawiana na niższych wysokościach, bardziej narażona na działania szkodników, co czyni ją także tańszą w produkcji.

Warto zaznaczyć, że ze względu na intensywność smaku, rzadko kiedy jako mamy możliwość na zetknięcie się ze stuprocentową robustą. Zazwyczaj stanowi ona uzupełnienie smaku arabiki w kawowych mieszankach (więcej na ten temat w kolejnej części tekstu).

Co ciekawe, wzrost popularności kawy specialty przyczynił się również do wzrostu popularności… robusty. Choć stanowią promil kawowego rynku, eksperymentalne odmiany robusty hodowane z najwyższą starannością potrafią całkowicie przełamać kawowe stereotypy i pokazać, że nawet odmiana uznawana za gorszą jest w stanie posiadać subtelny, złożony smak – stuprocentowa kawa ziarnista odmiany robusta to póki co zazwyczaj ciekawostka dla koneserów, ale kto wie, czy w obliczu coraz trudniejszych warunków uprawnych powodowanych zmianami klimatu bardziej odporna na ekstremalne warunki robusta nie stanie się odmianą „domyślną”.

Gdy 1+1 daje 3, czyli mieszanki

Póki co jednak jest to co najwyżej sfera domysłów i przewidywań. Robusta stanowi w większości niewielkie uzupełnienie arabiki w kawowych mieszankach. Czym jednak są popularne kawowe blendy?

Kawowe mieszanki powstały jako efekt przekonania, że dwa połączone ze sobą elementy mogą dawać czasem efekt lepszy niż tylko suma swoich cech. Robuście brak subtelności i złożoności smaku, natomiast arabika potrafi być zbyt delikatna, bez przysłowiowego pazura. W połączeniu ze sobą dają idealnie zbalansowany napar, który łączy w sobie wytrawną goryczkę robusty z uzależniającą słodyczą arabiki.

Oczywiście istnieją także mieszanki łączące w sobie różne rodzaje arabiki, by dać spotęgowany efekt łącząc w sobie różne cechy wyjątkowych ziaren – na przykład: mieszanka ziaren z Etiopii i Brazylii, gdzie pierwsza kawa ziarnista nadaje owocowości, a druga dodaje od siebie klasyczne nuty czekoladowe.

Single Origin – ziarna z jednej plantacji

Przeciwieństwem blendów jest kawa ziarnista single origin. Termin ten oznacza kawę „jednorodną”, pochodzącą z jednego zbioru, z jednej uprawy – dzięki temu ma spójny smak i jest reprezentatywna dla swojego własnego, wyjątkowego mikroklimatu, a jej specyficzny aromat można przypisać konkretnej plantacji. Klimat, gleba i wysokość, na której rosną ziarna, nadają kawie unikalny profil aromatyczny, który różni się od innych kaw na całym świecie – kawa single origin pozwala nam to docenić w pełni.

Z tego względu jest ona polecana szczególnie do metod, które najlepiej uwydatnią wyjątkowe nuty smakowe – spróbuj jej w metodach przelewowych jak drip, Chemex czy AeroPress!

Podsumowanie

Odpowiadając na tytułowe pytanie – która kawa jest najlepsza – oczywiście taka, która smakuje nam najbardziej! Podchodzenie do kawy z otwartą głową, niezależnie od tego, czy jest to arabika, robusta, mieszanka, czy może wybitne ziarna speciality single origin. Próbując wszystkiego własnoręcznie możemy poznać swoje preferencje smakowe. Zapraszamy do fascynującej podróży po świecie smaków!