Ojcowie Polski odrodzonej. Od Piłsudskiego do Witosa

Józef Piłsudski wysiadł na stacji Niepodległość

Józef Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 w Zułowie na Wileńszczyźnie. Ojciec, Józef Wincenty (1833–1902), był podczas powstania w 1863 komisarzem Rządu Narodowego na powiat rosieński. Matka – Maria z Bilewiczów (1842–1884) – pochodziła ze znanego rodu szlacheckiego herbu Mogiła. Rodzice zawarli związek małżeński po wybuchu powstania styczniowego, 23 kwietnia 1863. Powstanie odcisnęło głębokie piętno na życiu rodziny.

Piłsudski pojawia się w ważnym momencie dziejowym, pod koniec lat 90. XIX wieku. Trwa rewolucja przemysłowa. Świat zaczyna się zmieniać. Kreuje się nowa kategoria społeczna– robotnicy, mieszkańcy miast. Początkowo bezlitośnie wyzyskiwani, zaczynają się upominać o swoje prawa. Powstają ruchy polityczne i związkowe, których idee socjalne zataczają coraz szersze kręgi.
W tym czasie powstaje Polska Partia Socjalistyczna, która akcentuje kwestie socjalne, ale i sprawę polską. Która z nich ma być dominująca – to będzie stała linia sporu aż do 1906 roku pomiędzy grupą warszawską a wileńską z Piłsudskim na czele. Rewolucja 1905 roku uzmysłowiła Piłsudskiemu, że ruch rewolucyjny nie przekształci się w powstanie antyrosyjskie. W listopadzie 1906 w Wiedniu dochodzi do rozłamu w PPS. Piłsudski stanął na czele PPS – Frakcji Rewolucyjnej. Marszałek wysiada z pociągu socjalizm, na przystanku niepodległość.

W tym samym czasie Marszałek rozpoczyna romans z Austriakami. Powstaje Związek Walki Czynnej, potem tworzą się towarzystwa strzeleckie, podwaliny I Kompanii Kadrowej. Józef Piłsudski tworzy kadrowe zalążki polskiej armii.
Jednocześnie prowadzi sprytną grę z politykami i wojskowymi z CiK oraz Cesarstwa Niemieckiego. Sławetne wejście do Kielc, kryzys przysięgowy, uwięzienie w Magdeburgu i triumfalny powrót do Warszawy 10 listopada 1918 roku. I w końcu 11 listopada, Polska po 123 latach niewoli odzyskuje niepodległość.

Młode państwo musi jednak walczyć. Ze Wschodu nacierają bolszewicy, a na Zachodzie socjaliści z Francji protestują przeciwko burżuazyjnej wojnie Polaków. Polska rodził się w bólach. Za dwadzieścia lat ci sami Francuzi znowu wyjdą na ulice krzycząc, że nie będą umierać za Gdańsk. My ponownie zostaniemy rozdarci przez sowietów i Niemców, przy współudziale Słowaków.
W życiu Marszałek miał dwie wielkie miłości – Polską i swoją matkę: Marię z Bilewiczów.

Ignacy Ewaryst Daszyński (1866–1936)

Polityk socjalistyczny, poseł do Izby Posłów Reichsratu Przedlitawii, premier rządu lubelskiego w 1918 r., publicysta, współzałożyciel PPSD (Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej), później PPS, w 1929 jeden z założycieli Centrolewu. W czasie przewrotu majowego w 1926 poparł Józefa Piłsudskiego, później jednak przeszedł do opozycji. Marszałek Sejmu w latach 1928–1930.

W działalności konspiracyjnej i twórczości publicystycznej używał pseudonimów: Daszek, Żegota i Ignis.

Roman Stanisław Dmowski (1864–1939)

Polityk, mąż stanu, publicysta polityczny, minister spraw zagranicznych, poseł na Sejm Ustawodawczy RP oraz II i III Dumy. Współzałożyciel Narodowej Demokracji (endecji, ruchu narodowego), główny ideolog polskiego nacjonalizmu. Polski działacz niepodległościowy, postulujący w pierwszym etapie zjednoczenia wszystkich ziem polskich i uzyskanie autonomii w ramach Imperium Rosyjskiego, a później odzyskanie niepodległości w oparciu o sojusz z Rosją i ententą, zaś w opozycji do państw centralnych (w szczególności Niemiec).

Związany z ruchem neoslawistycznym. Delegat Polski na konferencję paryską w 1919 i sygnatariusz traktatu pokojowego w Wersalu. Zagorzały przeciwnik polityczny Józefa Piłsudskiego i jego planów rozszerzenia granic II RP zbyt daleko na wschód od linii Curzona, twórca inkorporacyjnej koncepcji państwa narodowego, zakładającej polonizację ludności niepolskiej za tą linią.

Wojciech Korfanty (1873–1939)

Przywódca narodowy Górnego Śląska, związany z chrześcijańską demokracją, redaktor i publicysta, wydawca górnośląskiego „Polaka”, poseł do Reichstagu, polski komisarz plebiscytowy na Górnym Śląsku, faktyczny dyktator III powstania śląskiego, poseł na Sejm RP oraz do Sejmu Śląskiego, sądzony i skazany w procesie brzeskim, od 1935 roku na emigracji w Czechosłowacji, współtwórca opozycyjnego wobec sanacji tzw. Frontu Morges. Do kraju wrócił tuż przed śmiercią w 1939 roku.

Ignacy Jan Paderewski (1860–1941)

Pianista, kompozytor, działacz niepodległościowy, mąż stanu i polityk. Pod jego bezpośrednim wpływem prezydent Woodrow Wilson umieścił w swoim ultimatum uzależniającym podpisanie przez Stany Zjednoczone Traktatu Wersalskiego 13 punkt domagający się zgody stron traktatu na rezurekcję Polski – dzięki któremu w traktacie zapisano utworzenie niepodległego państwa polskiego. Wkrótce po jego utworzeniu, od 1919 roku sprawował funkcje premiera i ministra spraw zagranicznych RP.

Paderewski był absolwentem Instytutu Muzycznego (późniejszego Konserwatorium Warszawskiego). Otrzymał m.in. Order Orła Białego, francuski Krzyż Wielki Legii Honorowej oraz tytuł Rycerza Wielkiego Krzyża Orderu Imperium Brytyjskiego.

Wincenty Witos (1874–1945)

Polityk, działacz ruchu ludowego, trzykrotny premier Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1895 w Stronnictwie Ludowym, w latach 1908–1914 poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego, od 1909 do 1931 wójt Wierzchosławic. Poseł do austriackiej Rady Państwa (1911–1918), od 1914 w PSL „Piast” (prezes ugrupowania w latach 1918–1931) i w Naczelnym Komitecie Narodowym, później w Lidze Narodowej (1917–1918), prezes Polskiej Komisji Likwidacyjnej. Od 1919 poseł na polski Sejm. Trzykrotnie sprawował funkcję premiera (od 24 lipca 1920 do 13 września 1921, od 28 maja 1923 do 14 grudnia 1923 i od 10 maja 1926 do 14 maja 1926), jego rząd został obalony w wyniku przewrotu majowego.

W latach 1929–1930 jeden z przywódców Centrolewu. W 1930 aresztowany przez władze sanacyjne, osadzony w twierdzy brzeskiej, oskarżony w tzw. procesie brzeskim o przygotowywanie zamachu stanu, skazany na 1,5 roku więzienia, udał się na emigrację do Czechosłowacji. Do kraju powrócił tuż przed wybuchem II wojny światowej, po jej rozpoczęciu internowany przez Niemców, odrzucił propozycję utworzenia rządu kolaboracyjnego. Po wojnie powołany na wiceprzewodniczącego Krajowej Rady Narodowej (nie podjął obowiązków), w 1945 prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego.