Działacze opozycji niepodległościowej otrzymają Krzyże Wolności i Solidarności (sylwetki nagrodzonych)

Przedstawiamy listę odznaczonych, którym Krzyże Wolności i Solidarności wręczy dr Łukasz Kamiński, prezes Instytutu Pamięci Narodowej.

Jerzy Adamczuk

Uczestniczył w opozycji niepodległościowej od 1978 roku. W czasie studiów na UMCS w Lublinie zaangażowany był w działalność Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a następnie związany ze strukturami KPN i NSZZ „Solidarność”. Internowany 13 grudnia z uzasadnieniem, że był organizatorem „Klubu Służby Niepodległości” i tajnych ogniw Konfederacji Polski Niepodległej na terenie woj. chełmskiego oraz lektorem wszechnicy robotniczej, gdzie wykładał „w sposób tendencyjny występując z pozycji antypartyjnych, antysocjalistycznych i antyradzieckich”.
Po zwolnieniu z internowania w grudniu 1982 roku był inwigilowany i rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa. Kontrola operacyjna J. Adamczuka została zakończona dopiero we wrześniu 1989 r.

Jerzy Bieńczak

W latach 1980–1981 był działaczem NSZZ „S” w Fabryce Łożysk Tocznych w Kraśniku. Po wprowadzeniu stanu wojennego nie zaprzestał działalności związkowej – prowadził druk i kolportaż wydawnictw bezdebitowych na terenie Kraśnika. Zaangażowany był w akcje rozpowszechniania plakatów i ulotek. Zatrzymany w czasie rozklejania plakatów nawołujących do bojkotu obchodów 1 Maja w Kraśniku został tymczasowo aresztowany. W związku z kontynuowaniem działalności związkowej i uczestnictwem w druku i kolportażu wydawnictw bezdebitowych przeciwko Jerzemu Bieńczakowi prowadzone były postępowania prokuratorskie. Aresztowany od 28 czerwca 1986 r. do 26 lipca1986 r. Zwolniony na podstawie amnestii.

Tomasz Ciastek

W latach 1980–1981 aktywnie zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność” Fabryki Łożysk Tocznych w Kraśniku. Po ogłoszeniu stanu wojennego brał udział w dniach 14–18 grudnia w strajku okupacyjnym na terenie FŁT. Został za to internowany i represjonowany w specjalnym obozie wojskowym w Czerwonym Borze – od 5 listopada 1982 do 3 lutego 1983 r. Warunki zamieszkania i pracy w Czerwonym Borze, w połączeniu z ciągłą inwigilacją, rewizjami w barakach i przesłuchaniami przez esbeków, były wybitnie represyjne.

Krzysztof Choina

W latach 1980–1981 aktywnie zaangażował się w działalność NSZZ „S” na terenie Spółdzielni Pracy Drzewno-Chemicznej Inwalidów w Lublinie. Po ogłoszeniu stanu wojennego organizował i kierował strajkiem okupacyjnym w dniach 14–16 grudnia na terenie spółdzielni. W wyniku represji po pacyfikacji strajku Krzysztof Choina został zwolniony z pracy. Mimo to nie zaniechał prowadzenia działalności związkowej i politycznej. Włączył się w odbudowę struktur związkowych i aktywnie uczestniczył w pracach podziemnej Komisji Zakładowej w Przedsiębiorstwie Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego „PZZ” w Lublinie, gdzie podjął pracę. Wchodził w skład działającej przy Tymczasowym Zarządzie Regionu grupy zajmującej się organizowaniem kolportażu prasy sygnowanej przez „Solidarność” i niezależnej literatury na terenie Lublina oraz współtworzył nielegalną bazę poligraficzną „Solidarności”. Internowany pod koniec sierpnia 1982, zwolniony w grudniu 1982. Nie zaprzestał działalności opozycyjnej, nadal też zajmował się kolportażem prasy związkowej.

Paweł Frąk

Od chwili powstania NSZZ „S” na terenie Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Świdniku aktywnie zaangażował się w działalność tego związku. Po wprowadzeniu stanu wojennego aktywnie uczestniczył w dniach 13–16 XII 1981 w strajku okupacyjnym w WSK Świdnik. Po pacyfikacji strajku włączył się w odbudowę struktur. Zaangażowany był w kolportaż wydawanego w Świdniku biuletynu „Grot” i innych wydawnictw. Z powodu działalności w nielegalnych strukturach NSZZ „Solidarność” w 1983 i 1984 toczyły się wobec Pawła Frąka postępowania prokuratorskie. Na mocy amnestii postępowania karne umorzono. 4 lipca 1983 r. podczas kolportażu ulotek z apelem o udział w manifestacji w rocznicę Lubelskiego Lipca, Paweł Frąk został zatrzymany i aresztowany.

W lipcu 1985 r. sąd skazał go na 1 rok pozbawienia wolności i 70.000 zł grzywny. Orzeczona kara została objęta amnestią.

Wojciech Guz

Jako student Akademii Rolniczej w Lublinie organizował w październiku 1980 r. struktury Niezależnego Zrzeszenia Studentów, był przewodniczącym Tymczasowego Komitetu Założycielskiego NZS AR, od marca1981 Komisji Uczelnianej NZS AR, członkiem Komitetu Porozumiewawczego NZS Uczelni Lubelskich, a od XI 1980 Ogólnopolskiego Komitetu Założycielskiego NZS.

Był współzałożycielem, redaktorem, autorem i drukarzem sygnowanego przez NZS „Całym Zdaniem. Pisma Studentów Akademii Rolniczej”. Zaangażowany był także w działalność uczelnianego Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania. Po 13 grudnia 1981 r. był m.in. członkiem Międzyuczelnianego Komitetu Oporu NZS Uczelni Lubelskich. W 1987 został kurierem Tymczasowego Zarządu Regionu do Biura Zagranicznego „S” w Brukseli.

Jan Huszcza

Aktywnie zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność” w Krasnymstawie. Jako przedstawiciel Regionu Chełmskiego został wybrany delegatem na Krajowy Zjazd NSZZ „Solidarność”. Internowany 13 grudnia 1981 r., zwolniony w kwietniu 1982. Nie zaniechał działalności związkowej. Aktywnie uczestniczył w akcjach protestacyjnych, rozklejał plakaty i ulotki, kierował akcjami propagandowymi i wydawaniem literatury niezależnej w Krasnymstawie.

Marian Jagusiewicz

W 1980 r. był założycielem NSZZ „Solidarność” w Przedsiębiorstwie Budowlano Drogowym w Biłgoraju. Odegrał wiodąca rolę w organizowaniu Komisji Zakładowej „S”. 13 grudnia1981 roku został internowany. Po zwolnieniu z internowania rozpoczął działalność w podziemnych strukturach „S” na terenie Biłgoraja. Zaangażowany był w druk i kolportaż wydawnictw bezdebitowych. W latach 1983–1989 był inwigilowany, kontrolowany operacyjnie przez SB, wzywany na rozmowy ostrzegawcze i przesłuchiwany z powodu prowadzenia działalności politycznej i kontakty z działaczami związkowymi z Biłgoraja, Lublina, Zamościa i terenu całego kraju. Zwolniony z pracy w ramach represji, zaczął prowadzić prywatny komis. W 1989 r. był założycielem i członkiem Komitetu Obywatelskiego.

Ryszard Antoni Jankowski

W latach 1980–1981 był aktywnym działaczem NSZZ „S” na terenie Chełma i woj. chełmskiego. Po wprowadzeniu stanu wojennego nie zaniechał prowadzenia działalności związkowej i politycznej. Zaangażowany był w zbieranie składek pieniężnych na kontynuowanie działalności oraz wydawanie podziemnych biuletynów, a także w zbiórki na pomoc rodzinom internowanych. Aktywnie uczestniczył także w kolportażu wydawnictw bezdebitowych. Za swoją działalność w podziemnej „Solidarność” był zatrzymywany na 48 godzin oraz tymczasowo aresztowany. W kwietniu 1984 roku trafił do Aresztu Śledczego w Warszawie-Mokotowie, wyszedł na mocy amnestii z 21 lipca1984 r.. Nadal był inwigilowany i kontrolowany operacyjnie przez SB.

Andrzej Klisowski

Aktywnie zaangażował się w działalność NSZZ „S” w Krasnymstawie. Organizował struktury związkowe w Rejonowym Związku Spółek Wodnych. Po wprowadzeniu stanu wojennego nie zaniechał prowadzenia działalności związkowej i politycznej.

Aresztowany w maju 1982 r. i osadzony w ZK w Chełmie, a następnie w Areszcie Śledczym w Lublinie. Z aresztu zwolniony został 19 czerwca1982 r. na mocy wyroku Sądu Warszawskiego Okręgu Wojskowego Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie. Sąd, rezygnując z trybu doraźnego, skazał Andrzeja Klisowskiego na 1 rok i 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 5 lat, oddanie pod dozór kuratora sądowego, grzywnę pieniężną oraz zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych przez 3 lata. Dopiero w październiku 1983 r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego wydał postanowienie „w przedmiocie zastosowania amnestii” i darowania wymierzonej Andrzejowi Klisowskiemu kary pozbawienia wolności i kar dodatkowych.

Dariusz Kocuń

Od 1985 r. związany był z niezależnym ruchem wydawniczym i kolportażem wydawnictw bezdebitowych. W latach 1986-1987 był drukarzem w Wydawnictwie Niezależnym CiS (nazwa od słów Czyn i Słowo), działającym w Nałęczowie i Lublinie. W maju 1986 roku został zatrzymany i osadzony w areszcie na okres 3 miesięcy. Zwolniony na mocy amnestii.
Autor i kolporter pisma „Żak. Pismo Niezależnego Zrzeszenia Studentów” wydawanego przez Międzyuczelnianą Komisję NZS w Lublinie. Był organizatorem działalności NZS na UMCS i druku biuletynów NZS UMCS. Organizował i aktywnie uczestniczył w manifestacjach i wiecach studenckich w rocznicę wydarzeń marcowych oraz za legalizacją NZS. Z powodu swojej działalności był inwigilowany przez SB.

Tomasz Kraszewski

Był aktywnym działaczem młodzieżowych organizacji niepodległościowych działających od 1979 roku w Puławach. Wraz z kilkoma innymi uczniami puławskich szkół średnich współtworzył Konfederację Ludzi Wolnych (od IX 1981 r. Suwerennościowe Porozumienie Młodzieży), w ramach których prowadzono samokształcenie oraz kolportaż literatury bezdebitowej. Po wprowadzeniu stanu wojennego Suwerennościowe Porozumienie Młodzieży działało w bardziej zakonspirowanych strukturach, tzw. piątkowych, wspierając puławskie podziemie solidarnościowe, głównie Komitet Obrony Narodowej „Solidarność”.

W lipcu 1982 r. podczas akcji plakatowej Tomasz Kraszewski został zatrzymany i przy próbie ucieczki pobity przez funkcjonariuszy. Trafił do aresztu, wyszedł na mocy amnestii. Mimo stałych represji, nie zaniechał działalności podziemnej kontynuując ją pod przykrywką Towarzystwa Przyjaciół Puław.

Piotr Kurzępa

W latach 1980–1981 był aktywnym działaczem NSZZ „Solidarność” na terenie PKP Zamość. Był także aktywnym działaczem MKZ Zamość. 13 grudnia internowany i osadzony w Zakładzie Karnym w Krasnymstawie, Włodawie i Ośrodku dla Internowanych w Kwidzynie. Internowanie uchylono 18.06.1982 r. Po zwolnieniu z internowania powrócił do Zamościa, gdzie rozpoczął działalność w podziemnych strukturach NSZZ „Solidarność”. Z powodu prowadzenia działalności politycznej i kontaktów z działaczami związkowymi z terenu woj. zamojskiego i terenu całego kraju był inwigilowany, kontrolowany operacyjnie przez SB, wzywany na rozmowy ostrzegawcze i przesłuchiwany.

Mieczysław Łaba

W latach 1980–1981 był działaczem NSZZ „S” na terenie Sokołowa Podlaskiego i woj. siedleckiego. Internowany od 17 grudnia 1981 r. do lipca1982 r. Po zwolnieniu z internowania nie zaniechał działalności związkowej. Aktywnie uczestniczył w akcjach protestacyjnych, utrzymywał kontakty z innymi działaczami z terenu Sokołowa Podlaskiego i województwa siedleckiego. Był uczestnikiem i współorganizatorem uroczystości i manifestacji patriotycznych, za co wymierzono mu karę grzywny. Był inwigilowany, kontrolowany operacyjnie przez SB i wzywany na rozmowy ostrzegawcze.

Bogusław Mikus

W latach 1980–1981 był aktywnym działaczem NSZZ „S” na terenie Chełma i woj. chełmskiego, pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” w Chełmie. 13 grudnia 1981 roku został internowany. Po zwolnieniu z internowania nie zaniechał prowadzenia działalności związkowej i politycznej. Zaangażowany był w tworzenie podziemnych struktur związkowych” pod nazwą Regionalna Komisja Koordynacyjna NSZZ „S” w Chełmie, gromadzenie funduszy na kontynuowanie działalności oraz wydawanie podziemnych biuletynów, a także w zbiórki na pomoc rodzinom internowanych.

Bogusław Mikus utrzymywał kontakty z innymi działaczami, był współorganizatorem i aktywnym uczestnikiem uroczystości i manifestacji religijno-patriotycznych w Chełmie. Inwigilowany, w jego mieszkaniu przeprowadzano przeszukania.

Janusz Olewiński

W latach 1980–1981 był działaczem NSZZ „S” na terenie Siedlec i województwa siedleckiego. Internowany w grudniu 1981 roku. Brał udział w buncie internowanych w Kwidzynie. W trakcie jego tłumienia przez pododdziały ZOMO i służby więziennej został dotkliwie pobity. Podjął głodówkę protestacyjną. Był wzywany w charakterze świadka w trakcie trwania procesu osób biorących udział w buncie, toczącego się przed Sądem Woj. w Elblągu (zeznawał na korzyść oskarżonego). Po zwolnieniu z internowania powrócił do Siedlec, gdzie rozpoczął działalność w podziemnych strukturach NSZZ „Solidarność”. Był inwigilowany, zatrzymywany i przesłuchiwany przez SB.

Jan Paszkiewicz

W 1977 r. założył na terenie Chełma nieformalną grupę pn. „Nurt Niezależny”, działającą w środowisku przewodników turystycznych PTTK. Jako student historii na KUL brał aktywny udział w działalności opozycyjnej na terenie Lublina. Pomagał w redagowaniu, powielaniu i kolportażu nielegalnej literatury. Zaangażowany był zwłaszcza w działalność Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

Jako nauczyciel historii i organizator rajdów turystycznych i wycieczek, mający duży wpływ na młodzież, realizował program „odkłamywania” historii. Został za to internowany. Po zwolnieniu nie zaprzestał działalności w strukturach podziemnych NSZZ „Solidarność”. Był zagrożony zwolnieniem z pracy – mimo to konsekwentnie realizował własny program nauczania prawdziwej historii.

Antoni Pyzik

Był członkiem NSZZ „Solidarność” przy Fabryce Łożysk Tocznych w Kraśniku. Po ogłoszeniu stanu wojennego brał udział w strajku okupacyjnym na terenie FŁT. Po 13 grudnia 1981 roku został internowany i represjonowany w specjalnym obozie wojskowym w Czerwonym Borze – od 5 listopada 1982 do 3 lutego 1983 r.

Stanisław Schodziński

Uczestniczył w opozycji niepodległościowej od 1977 roku. W czasie studiów na Politechnice Lubelskiej zaangażowany był w działalność Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Brał także udział w spotkaniach Duszpasterstwa Akademickiego u Dominikanów w Lublinie. Następnie związany zawodowo z Biłgorajem zaangażował się w działalność opozycyjną w tamtejszym środowisku działaczy NSZZ „Solidarność”. Zaangażowany był w kolportaż wydawnictw bezdebitowych. Z powodu prowadzenia działalności politycznej i kontakty z działaczami związkowymi z Biłgoraja, Zamościa i Lublina był inwigilowany, kontrolowany przez SB i zatrzymywany.

Marian Smalec

W latach 1980–1981 był aktywnym działaczem NSZZ „S” w Lublinie i województwie lubelskim. Odegrał wiodąca rolę w organizowaniu Komisji Zakładowej „S” w Rejonowym Związku Spółdzielczości Inwalidów. Był także członkiem Zarządu Regionu Środkowo-Wschodniego. 13 grudnia został internowany. W więzieniu we Włodawie znacznie pogorszył się stanu jego zdrowia. Formą represji w czasie internowania było utrudnianie kontaktu z rodziną poprzez rekwirowanie korespondencji. Zwolniony z internowania dzięki wstawiennictwu i prośbie arcybiskupa lubelskiego Bolesława Pylaka. Po zwolnieniu z internowania nie zaniechał prowadzenia działalności związkowej i politycznej. W 1983 roku zdecydował się na wyjazd emigracyjny – do Australii.

Teodozja Smalec

Była zaangażowana, wraz z mężem Marianem, w działalność opozycyjną, wspierała go i razem z nim była represjonowana. W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r., usiłując zapobiec aresztowaniu męża, została dotkliwie pobita przez funkcjonariuszy. Obrażenia były tak poważne, że komisja lekarska zakwalifikowała Teodozję Smalec do drugiej grupy inwalidzkiej.

Marek Suszek

Marek Suszek aktywnie działał w podziemnych strukturach NSZZ „S” w Zamościu i woj. zamojskim. W okresie stanu wojennego i po jego zawieszeniu zaangażowany był w kolportaż wydawnictw sygnowanych przez „Solidarność, a także w akcje plakatowania i ulotkowe. Zajmował się także redagowaniem, drukiem i kolportażem pisma bezdebitowego „Myśl niezależna”, sygnowanego jako pismo Polskiej Partii Niepodległościowej. Karany przez kolegium i zatrzymywany na 48 godzin. Inwigilowany i wzywany na rozmowy ostrzegawcze.

Barbara Szubert

Od 1980 r. działała aktywnie w strukturach NSSZ „Solidarność” w ówczesnym województwie chełmskim. Została internowana 13 grudnia 1981 r. Scharakteryzowano ją jako inspiratorkę „strajków i publicznych wystąpień antypaństwowych”. Zwolniona z internowania w lipcu 1982 roku, jednakże w związku z podjęciem przez nią nielegalnej działalności opozycyjnej, została ponownie internowana. Po zwolnieniu z internowania nie zaprzestała działalności niepodległościowej. Była stale inwigilowana, zatrzymywana, a w jej mieszkaniu przeprowadzano rewizje.

Tadeusz Urbanek

Prowadził działalność opozycyjną od lat 70. W 1978 r. kolportował wydawnictwa bezdebitowe KOR na terenie wiejskim w woj. siedleckim. W latach 1980–1981 był członkiem NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych. Internowany 13 grudnia 1981 roku. Po zwolnieniu z internowania kontynuował działalność polityczną w środowisku wiejskim, utrzymywał kontakty z działaczami „Solidarności” i prowadził kolportaż wydawnictw bezdebitowych. Z powodu swej działalności był inwigilowany, kontrolowany operacyjnie oraz wzywany na rozmowy ostrzegawcze.

Ryszard Wichorowski

Od 1980 r. działał aktywnie w NSSZ „Solidarność” w PPKS Zamość. Z powodu swej działalności internowany od 14 grudnia 1981 do 7 grudnia 1982. Po powrocie z internowania podjął działalność w podziemnych strukturach „Solidarności”. Był kolporterem prasy i niezależnych wydawnictw oraz organizatorem pomocy dla osób represjonowanych. Zaangażował się także w prace Komitetu Obywatelskiego „S”. Był współzałożycielem i członkiem Prezydium KO „S”, a w VI 1989 wiceprzewodniczącym Wojewódzkiej Komisji Wyborczej w Zamościu.

Jerzy Zacharow

W latach 1980–1981 był działaczem NSZZ „S” w Zamościu i woj. zamojskim. Internowany 13 grudnia 1981 roku. Brał udział w buncie internowanych w Kwidzyniu, gdzie został pobity przez funkcjonariuszy ZOMO i służby więziennej. Po zwolnieniu z internowania kontynuował działalność opozycyjną. Zaangażowany był też w pomoc żywnościową i medyczną (lekarstwa) na rzecz represjonowanych. W 1989 Jerzy Zacharow został przewodniczącym Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego „S” w Zamościu oraz przewodniczącym Rady Programowej KO. Z powodu swej działalności kilkakrotnie zatrzymywany, przesłuchiwany, karany grzywnami i mandatami.

Jerzy Zaprawa

Był aktywnym członkiem NSZZ „Solidarność” w Rejonowym Związku Spółek Wodnych w Krasnymstawie. Po wprowadzeniu stanu wojennego nie zaniechał działalności związkowej. Utrzymywał kontakty z innymi działaczami i współpracował przy sporządzaniu i kolportażu ulotek i plakatów. 20 maja 1982 r. zniszczył część czcionek w maszynie do pisania, na której były sporządzane ulotki oraz ukrył tę maszynę, by uniemożliwić badania identyfikacyjne. Został za to aresztowany i osadzony w Zakładzie Karnym w Krasnymstawie. Zwolniony po orzeczeniu przez sąd kary 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 5 lat i karę grzywny w wysokości 50 tys. zł.

Na podstawie informacji IPN