Księga życia Pana Boga (2)

Siedziałam w lesie pod drzewem i ślepo patrzyłam przed siebie. W jednej chwili straciłam wszystkich najbliższych. Wszystkich, których kochałam. I z tego żalu, z tego bólu, z tej przerażającej mnie samotności, odechciało mi się żyć. Wybiegłam z lasu i tak szłam środkiem drogi przez wieś. Niech i mnie zabiją, bo po co, sama, mam zostać na tym świecie? Musiałam wtedy wyglądać strasznie, z błędnym wzrokiem, z rozwichrzonymi włosami, bo mijający mnie Niemcy ustępowali z drogi.

A samej targnąć się na życie? To przecież grzech i kara boska.
No to i wróciłam do lasu po konia i krowę, a tam, na pniaku, siedzi... skulony Walduś! Jezu słodki!!! Mój braciszek najukochańszy!!! Moja perełka! Całowałam go i ściskałam na przemian. I tak dziękowałam Panu Bogu, że nie dał mnie zabić Niemcom. Bo mam dla kogo żyć! Tuliłam go do siebie i mówiłam: "Walduś! Walduś! Odezwij się!” A on siedział blady jak śmierć i tylko patrzył na mnie nieprzytomnym wzrokiem. Odjęło mu mowę...
Dopiero po kilku dniach z trudem wyjąkał, jak patrzył na śmierć mamy, jak ukryty w pokrzywach widział klęczącą i błagającą o darowanie życia Karolcię. A później już tylko strzały z karabinu. I zemdlał w tych pokrzywach. Dobrzy ludzie przynieśli go do lasu. Jeszcze później wujenka opowiadała, że najmłodszych braci zatłukli sztachetami. Jak się mogłam już modlić, to tak sobie myślałam: co ten najmłodszy Michaś im zawinił? Co ta drobina im zrobiła, że zabili go jak psiaka?
Po kilku dniach wróciliśmy z Waldusiem do domu, a właściwie do tego, co zostało z całego gospodarstwa. Wszystko było spalone. Stodoła, obora, dom. I tylko kikut komina z cegły sterczał osmalony, czarny jak nasza rozpacz. Siadłam pod tym kominem, a Walduś położył mi głowę na podołku i zasnął. Jak kiedyś na kolanach u mamusi. A teraz ja

Wszystkim, tak jak on dla mnie. Życiem, wiarą w Boga, nadzieją, że trzeba dźwignąć się z tej tragedii, zacząć myśleć o tym, co będzie jutro. Usnęłam w bezruchu, oparta o komin, żeby nie zbudzić brata.
Wieczorem przyszła ciotka - siostra mamy - i zabrała nas do siebie. Po kilku dniach młynarz Pochwała zbił z nieheblowanych desek trumny dla mamusi, Karolci, Józia, Michasia. Wszystkich pomordowanych tego dnia pochowaliśmy we wspólnej mogile.
Po pogrzebie trzeba było brać się do żniw. I tak szesnastoletnia dziewczyna z trzynastoletnim chłopakiem żniwowali. Raz on kosił, raz ja, a wieczorem sąsiedzi pomagali nam wiązać zboże w snopki.
Tego, co przeżyliśmy u ciotki, nie da się opowiedzieć. Traktowali nas gorzej jak bydlęta. Ciotka miała nas za parobków, wydzielała jedzenie i goniła do roboty od świtu do późnej nocy. To kiedyś chleba kawałek sąsiadce ukradłam, bo Walduś płakał z głodu. Wytrzymaliśmy tam do grudnia czterdziestego czwartego roku.
Przed świętami poszliśmy do siostry ojca, a ta zajęła się nami jak rodzonymi. Umyła, odwszawiła, dała jeść. Na święta znowu zaśpiewaliśmy "Lulajże Jezuniu”, tyle że bez wigilijnych uszek. I może bluźniłam, ale tak sobie wtedy myślałam, że i Jezuskowi w tej stajence betlejemskiej w czas narodzin było lepiej, jak nam teraz. Bo On, maluśki, miał rodziców, a my zostaliśmy sami, bez dachu nad głową.
Nasza tułaczka trwała jeszcze dwa lata. Głodowaliśmy, marzliśmy i to tak, że kiedyś na strychu u brata mamy obudziliśmy się przykryci szmatami, a na szmatach leżał śnieg wdzierający się na strych wszystkimi szparami. Żeby przeżyć, pędziłam bimber, który później sprzedawałam w Lublinie. Oboje chodziliśmy boso, myliśmy się tylko w zimnej wodzie bez mydła, tak że na rękach miałam bruzdy jak na polu po przejściu pługa. Wyglądaliśmy gorzej niż wsiowa nędza. Szczurze wystraszone twarze, wpatrzone we wszystko, co nadawało się do zjedzenia. Ale najbardziej bolało mnie to, że nie miałam w czym pójść do kościoła. Brudna, obdarta, podobna bardziej do straszydła niż do ludzi, wstydziłam się pokazać Panu Bogu.

jakoś tak w czerwcu czterdziestego piątego roku, siedzieliśmy z bratem u wujka. Aż któregoś dnia przychodzi sąsiad i pyta, czy u niego są dzieci Jaworskiego, bo u sołtysa jest list, i że Jaworski żyje, i jest we Włoszech. Jak ja to usłyszałam, to myślałam, że zwariuję. Jezusie Nazarejski! Panie Boże Wszechmogący! Tata! Tatuś! Tatuleńko! Mój jedyny! Najdroższy! Żyje! I jak nie wypadnę z chałupy, i boso prosto do sołtysa przez wieś. A przez drogę cały czas krzyczałam jak opętana: "Ludzie! Mój tatuś żyje! Jezu słodki! Mój tatuś żyje!”. Złapałam ten list i jak zaczęłam czytać, to litery skakały mi przed oczami. Zrozumiałam jedynie, że żyje, zdrowy i jest we Włoszech z wojskiem Andersa. Kiedy się uspokoiłam, wyczytałam, że tata prosił w liście sąsiada, aby się nami zaopiekował. Odpisaliśmy tacie, co się stało z mamą, Karolcią, Józiem i Michasiem, jak żyjemy, i że bardzo tęsknimy za nim. Od tego czasu zaczęły przychodzić od tatusia paczki z żywnością i odzieżą. Pierwsza moja sukienka od taty była granatowa z białym kołnierzykiem i szklanymi guziczkami, a Walduś dostał takie jasne beżowe ubranko. Tak ubrani poszliśmy nareszcie do kościoła podziękować Panu Bogu za cudowne odnalezienie tatusia. Już nikt się od nas nie odsuwał, jak kiedyś od wsiowych dziadoków, a niejeden i dzień dobry odpowiedział.
Jeszcze w czterdziestym piątym roku tata napisał z Anglii, że

Ale sąsiad, który wrócił niedawno z Anglii odpisał tacie, żeby nie przyjeżdżał, bo tu nędza, i że zamykają tych, co wracają z Zachodu. I tata został. Ale teraz, nawet bez niego w pobliżu, już nie byliśmy sami. Tatuś cały czas przysyłał paczki. A to kawę, a to kakao, pieprz, słodycze. Ja to wszystko sprzedawałam, a za te pieniądze kupowałam najpotrzebniejsze nam do życia rzeczy. Odziedziczona po mamie zaradność i oszczędność przydały się, bo jak rok później szłam za mąż za Kaźmierza, to już pierzyny i poduszki miałam własne, a i krowa uchowała się z wojny.
Kiedy stawałam przed ołtarzem, miałam osiemnaście lat, a wyglądałam jak piętnastoletnia dziewczynka. Ale jak najszybciej chciałam mieć to, co utraciłam - rodzinę. Zabrałam brata i oboje przenieśliśmy się na gospodarkę do Kaźmierza.
I tak w Polsce Ludowej zaczęły się rodzić moje dzieci. W czterdziestym ósmym na świat przyszedł Tadzio, w pięćdziesiątym - Michał, a dziewięć lat później - Karolcia. Tuż po jej urodzeniu tata napisał z Manchesteru, że czuje się samotny i czy my nie mamy nic przeciwko temu, żeby się ożenił, bo poznał Polkę, która w czasie wojny była na robotach w Niemczech. Popłakaliśmy nad grobem mamy, ale i ojca było nam żal, bo często pisał, że jak wraca z tej fabryki azbestu, to ma tylko cztery ściany i listy od nas z Polski.

tata nadal przysyłał listy i paczki, a w sześćdziesiątym czwartym przysłał zaproszenie dla brata i opłacił podróż do Anglii. Rok później pojechałam ja. Najpierw pociągiem z Warszawy do Niemiec i Holandii, a później statkiem z Harwich do Anglii i pociągiem do Manchesteru. Na dworcu czekała na mnie macocha, i mimo że nic mi złego nie zrobiła, nie mogłam jej od początku polubić. Całą drogę do domu nie odzywałam się do niej, bo mi przed oczami stała mama jak żywa.
Mieszkali z tatą w takim długim, szarym, odrapanym jednopiętrowym bloku, gdzie sporo było Murzynów, ale i polskie słowo było słychać. Tata był jeszcze w pracy. A ja, mimo gościnności macochy, wyszłam z domu i na schodach przesiedziałam kilka godzin, czekając na jego powrót. To był czerwiec, a mnie z tych nerwów, z wrażenia, tak telepało z zimna, że aż mi zęby dzwoniły. I wreszcie, po prawie dwudziestu pięciu latach, zobaczyłam tego najukochańszego, najdroższego na świecie - tatusia. Staliśmy na schodach i nic do siebie nie mówiliśmy. Tatuś tulił mnie i całował jak wtedy, kiedy w trzydziestym dziewiątym żegnał się ze mną i mamusią. I żeby nie macocha, to przestalibyśmy na tych schodach do wieczora. W nocy nie mogłam zasnąć, a następnego dnia tata znowu nic nie mówił. Siedział naprzeciwko, milczał i tak patrzył na mnie,

Dopiero trzeciego dnia zaczęliśmy opowiadać o sobie. Tata z trudem mówił o obozie na Syberii, o nieludzkich warunkach, jakie tam były. Pokazywał mi dołki za uszami, które zostały mu po gryzących go wszach. Wtedy stracił wszystkie zęby. Był bliski śmierci i, żeby nie Anders, zginąłby jak tysiące Polaków. Z armią Andersa walczył pod Monte Cassino i tam został ranny, a później po wojnie wyjechał do Anglii.
U tatusia byłam siedem tygodni i jak tak wieczorami wspominaliśmy nasz rodzinny dom, to tacie przypomniały się pierogi z serem i kaszą gryczaną, okraszone masłem, co mu je mamusia często robiła. To ja zawinęłam rękawy i kiedyś po przyjściu taty z pracy czekały na niego mamusine pierogi. Takie, jak lubił - okraszone masłem. Tatuś zjadł, oczy mu się zaczerwieniły, i powiedział, że czuje się tak swojsko, jak u nas w Chłaniowie. Miałam wtedy 37 lat, trójkę własnych dzieci, a rzuciłam się temu mojemu ojcu na kolana, jak przed wojną, jak mała Wikcia z umorusaną buzią.
Wróciłam do Polski i oboje z Kaźmierzem gospodarzyliśmy na tych naszych morgach, jak umieliśmy najlepiej. Dzieci dorastały, tata cały czas przysyłał paczki, a ja cieszyłam się, że już na żadnej Wigilii nie zabraknie nam uszek z kapustą i grzybami. W siedemdziesiątym drugim, za namową synów, przenieśliśmy się pod Lublin.
Nie była to chłaniowska ziemia, ale do dzieci mieszkających w Lublinie mieliśmy bliżej. A mnie zawsze nachodził taki lęk, jak ich długo nie widziałam. Nie mogłam pozbyć się tego strachu, że może już nie wrócą, że ich nie zobaczę. No to przyjeżdżały i przyjeżdżają jak najczęściej mogą z dziećmi, wnukami i prawnukami.
Jak się przeprowadziliśmy pod Lublin, to brat napisał do taty, że stawia nowy dom, a ojciec pytał w następnym liście, czy znajdzie się tu dla niego jakiś kąt, bo chce wrócić umierać do Polski.
I wrócił, razem z macochą. Po 36 latach tułaczki przyjechał na stare śmiecie. Tylko prosił, żeby, jak umrze,

Żył, po powrocie z Anglii, jeszcze rok i pięć dni. Umarł tam, gdzie się urodził, a że mama jest pochowana w zbiorowej mogile, to tatę położyliśmy po drugiej stronie alejki. Żeby chociaż po śmierci mogli patrzeć na siebie i mówić jak dawniej: Zosieńko!, Tadzieńku!
To jak tak teraz patrzę na te moje prawnuki, biegające po obejściu, to mi się wydaje, że już wszystko w życiu zrobiłam. Że tylko włożyć to wrzosowe ubranie, co wisi w szafie i czeka na ostatnią drogę. Do mamy, taty, Karolci, Józia i najmłodszego Michasia. Ale zaraz się besztam, że to przecież grzech zaglądać Panu Bogu w księgę życia, rozporządzać się tym, co dał i co Sam tylko może zabrać...



PS Imiona i nazwiska bohaterów zostały zmienione.