O prapraprzodku galerii handlowej

• Dziś zaczyna się w Lublinie czterodniowa impreza - Jarmark Jagielloński. Ma być "połączeniem tradycji historycznych jarmarków ze współczesną wymianą kulturalną”. Po co naszym przodkom były jarmarki?

- Jarmark był dla miasta bardzo ważnym wydarzeniem. Po pierwsze, przyjeżdżali do Lublina kupcy z Europy i części Azji. Przywozili towary, które tu sprzedawali - przede wszystkim hurtowo kupcom lubelskim. Później zdarzało się, że lublinianie mogli je nabywać detalicznie. Mamy na to dowody: XIV- i XV- wieczne dokumenty królewskie (prawo składu i zwolnienia od ceł dla kupców lubelskich). Jest oczywiste, że jarmarki były źródłem bogactwa dla kupców i dla miasta. Dla miasta, bo pobierano różnego rodzaju opłaty, które zasilały kasę miejską. Była to część dochodu, z którego miasto realizowało różnego rodzaju inwestycje. Poza tym, przyjezdni kupcy nieśli ze sobą tak zwany powiew innej cywilizacji, kultury. To w pewien sposób zmieniało standard życia miejskiego. Oczywiście, nie we wszystkich grupach społeczeństwa miejskiego.

- Zarabiało miasto. Ale nie tylko miasto jako gmina miejska ściągająca wspominane wcześniej opłaty, ale zyski osiągali kupcy lubelscy, wiozący dalej nabyte towary. Na pewno również przekupnie, kramarze, czeladź, pomagająca w realizacji transakcji.

• Dlaczego lubelskiemu jarmarkowi patronują Jagiellonowie? Król był zamieszany w ich organizację, czy to taka medialnie ładna nazwa miejskiej imprezy?

- Patronują Jagiellonowie, ponieważ powstanie i rozwój lubelskich zjazdów handlowych był przez nich zapoczątkowany i przedstawiciele tej dynastii są dla naszych jarmarków szczególnie zasłużeni. Jagiełło, jeszcze jako wielki książę litewski, w 1383 roku nadał "naszym kochanym mieszczanom lubelskim” prawo prowadzenia handlu z Wielkim Księstwem Litewskim i zapewniał kupcom lubelskim opiekę i bezpieczeństwo. Już od króla polskiego Władysława Jagiełły otrzymał Lublin w 1392 roku przywileje na jarmark zielonoświątkowy i prawo składu. W 1405 roku król ten zwolnił kupców lubelskich z cła. Przywileje te były potwierdzane przez jego następców. Syn Jagiełły, Kazimierz Jagiellończyk, w 1448 roku pozwolił na organizację czterech jarmarków w ciągu roku: na święto Oczyszczenia NMP, czyli "na gromnice” (2 lutego), na Zielone Świątki, na Wniebowzięcie NMP (15 sierpnia) i na Szymona i Judy (28 października). Dwa pierwsze trwały 16 dni i obowiązywało na nich zwolnienie od ceł. Dwa kolejne były jarmarkami ośmiodniowymi. Monarcha ten zezwolił na urządzenie w Lublinie kramnicy czyli szmatruza, co można określić jako powstanie hali targowej.

- W Rynku, najważniejszym placu miasta.

- Wprowadził też dla kupców podążających ze Wschodu na Zachód obowiązkowy przejazd przez Lublin. Miasto otrzymało od tego monarchy jeszcze inne ważne przywileje ale nie były one bezpośrednio związane z jarmarkami. Następni panujący z dynastii Jagiellonowie pozwolili na pobieranie opłat za wagę i tragarstwo. Za panowania Jagiellonów Lublin przeżywał okres świetności. Dlatego właśnie ta dynastia patronuje współczesnemu lubelskiemu jarmarkowi.

- Handlowano przede wszystkim na Rynku, najważniejszym placu miasta. Jednak rozwój Lublina spowodował, że handel towarami wielkogabarytowymi, np. suknem, przywożonym w postawach, musiał wyjść z terenu miasta w murach. Przeniesiono więc wagi - większą i mniejszą, służącą do ważenia takich towarów jak pieprz, szafran, imbir, goździki, migdały, rodzynki czy kminek - na plac w pobliżu Bramy Krakowskiej. Dziś są to okolice placu Łokietka i ul. Królewskiej czyli dawne Korce. Z dokumentów dotyczących Lublina wynika również, że handlowano poza Rynkiem i na przedmieściach - Krakowskim i Lwowskim czyli dzisiejszej Kalinowszczyźnie. Poza czasem jarmarków także handlowano, ale towarami tzw. pierwszej potrzeby: żywnością, odzieżą i innymi artykułami potrzebnymi w domach: kałamarzami, zwierciadełkami, paciorkami, obrazkami no i oczywiście lekarstwami. Handel mięsem miał swoją lokalizację w pobliżu kościoła oo. Dominikanów. Przed kamienicą Sebastiana Klonowica znajdowały się kramy wynajmowane przez tego rajcę bibliopolom czyli księgarzom krakowskim. Ponadto można było kupić towar w zakładzie rzemieślniczym: buty, sakiewki, pasamony czyli galony i różnego rodzaju wstążki i tasiemki.... Stragany nie miały wielkiej powierzchni. W połowie XVII wieku na Rynku w pobliżu Ratusza stały 33 takie kramy.

- Na pewno było kolorowe. Ulica, pełna kupców z terenu Rzeczypospolitej, tureckich, ormiańskich, węgierskich, włoskich, z krajów niemieckojęzycznych, Szkotów i kupców z Wilna musiała wyglądach barwnie. Wszędzie było widać charakterystyczne ubrania przyjezdnych, słychać było obcą mowę. Jak finalizowano kontrakty, były na pewno uczty, ale i sprawy umów zawieranych przed sądem radzieckim (sąd rady Miasta). Jarmarki to była dodatkowo okazja do występów różnego rodzaju aktorów i sztukmistrzów czyli kwitło też życie kulturalne miasta.

• Kiedy jarmarki się skończyły i dlaczego? Jakaś ówczesna konkurencja je wykończyła?

- W początku wieku XVII można zauważyć spadek znaczenia lubelskich jarmarków. Wpływ na to miały wydarzenia w Europie, wojny, ale i ustanowienie Trybunału Koronnego. Wyrosła nam również konkurencja, handel przeniósł się do Jarosławia, Lwowa, Zamościa i Warszawy.

• Czy we współczesnym mieście można odnaleźć ślad po dawnym handlowaniu?

- Nie zmienił się kształt Rynku Starego Miasta. Do dziś są Korce czyli plac Łokietka i ul. Królewska. Na Kalinowszczyźnie utrzymała się nazwa Słomiany Rynek.