Przyjechałem traktorem, żeby zostać aktorem...

Przy kolei warszawsko-wiedeńskiej, pomiędzy Koluszkami a Piotrkowem Trybunalskim, w niedużej Moszczenicy, życie od lat toczyło się wokół zakładu włókienniczego, zbudowanego przez niemieckiego przemysłowca Endera. W 1948 r. przyszedł tu na świat w rodzinie cieśli Jerzy Rogalski. Był drugi z kolei, a wszystkich dzieci było sześcioro.
W pałacyku właściciela po wojnie umieszczono szkołę podstawową, do której zaczął uczęszczać Jurek. Malutki, bardzo ambitny, dawał ściągać lekcje i rwał się do wszystkiego.
- Cóż ja miałem? Metr sześćdziesiąt trzy, pięćdziesiąt kilo i byłem straszny niejadek. Choć podjadać zacząłem dopiero po trzydziestce, siłę miałem - wspomina Jurek.
Iskra i żywczyk, grał nawet w koszykówkę. Pierwszą dwójkę dostał z muzyki, bo nie umiał poprawnie zaśpiewać Międzynarodówki.
Pod pierzyną
Kiedy Jurek miał cztery lata, sypiał u dziadka Antoniego pod wielką pierzyną. W domu było zimno, więc za nic nie chciał wyjść spod pierzyny. Wtedy dziadek stawał przy okienku i wyprawiał przedstawienie. W wyobraźni rozmawiał z sąsiadem, później z sąsiadką i rozmawiał dopóty, dopóki wnuk nie wstał i nie wyjrzał za okno. Jak zwykle - nikogo tam nie było.
Od małego wierzył, że będzie aktorem. W pierwszej klasie podstawówki zobaczył "Balladynę” Słowackiego. Kiedy na scenie zjawił się duch Aliny, uciekł z sali. Ze starszą siostrą poszedł jeszcze raz. Na wszelki wypadek kupili bilety daleko od sceny.
Zapach świąt
Rodzinny dom długo kojarzył się Jurkowi ze świętami. Pamięta zapach choinki, świeżo zapastowanej podłogi. No i wiejskiej kiełbasy, którą wyrabiał razem z ojcem.
- Najlepsza była na świeżo, tuż po wyjęciu z wędzarki. Potem w pierwszym dniu świąt Bożego Narodzenia. Całe pęta wieszało się przy piecu. Podsuszona, twarda jak salami, długo zachowywała czosnkowy smak - wspomina Jerzy.
Od ojca nauczył się także przyrządzać królika. Najpierw podsmaża kawałki mięsa na słoninie, potem przekłada je do prodiża, obkłada ziołami i dużą ilością dobrze wymoczonych prawdziwków. Dusi, aż mięso będzie bardzo kruche.
- Taki królik jest dobry do ziemniaków, jeszcze lepszy do chleba. I takiego królika robię na święta - dodaje aktor.
Takim królikiem zajadają się do dziś dzieci Jurka: Dominik, który w tym roku skończył polonistykę na KUL i Ola, która chodzi do trzeciej klasy gimnazjum.
Do gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim
...dojeżdżał pociągiem, który odchodził ze stacji w Moszczenicy kwadrans przed siódmą.
- Profesor Badowski, historyk, był wielkoludem łysym jak kolano, chodził w długim paltocie i mycce. Nie rozbierał się nigdy w pokoju nauczycielskim. Kto się spóźnił, dostawał czapką przez głowę. Wieszał kapotę na oknie, wchodził na wysoką katedrę, siadał, patrzył po wszystkich i wyłapywał nieprzygotowanych. Miał nosa. Jak czegoś nie umiałeś, wielkimi literami pisał ci w zeszycie: "Aleksander Wielki”. "Znaczek” - gdy nie miałeś tarczy. "Fryzjer” - gdy nie byłeś ostrzyżony. I dopisywał: "Matura 1966 ???”. Te trzy znaki zapytania były najgorsze.
Józek
W klasie łacińskiej najlepszym uczniem był Józek. Czarny, nieduży jak Rogalski. Poza tym alfa i omega. Jak się coś nie wiedziało, to się szło do niego. Wtedy też w męskiej szkole odbył się eksperyment: wprowadzono dwie klasy z dziewczętami. Józek trafił do klasy mieszanej, Jurek do męskiej.
- Kiedyś kupiłem książkę, która mnie zainteresowała. Kupiłem drugą książkę tego autora. Biskup Życiński, też Józek... Ale to chyba nie ten, za młody. Biskup w tym wieku? Niemożliwe. Nazwisko popularne. Ale w pewnym momencie kupiłem następną. Z tyłu, na okładce, przeczytałem, że urodził się w 1948 roku w Nowej Wsi. To był Józio! Zawsze był poważny, skromny. Wiadomo było, że na księdza pójdzie...
Spotkali się po latach
Na uroczystej mszy, zamówionej przez "Solidarność”, Rogalski miał mówić wiersze.
- Podszedłem do niego przed mszą. Niewiele się zmienił. Nie poznał mnie. Podszedłem po mszy. "Ksiądz mnie nie poznaje?” "Nie”. "Przecież razem chodziliśmy do Liceum w Piotrkowie”. "Jak nazwisko?” "Rogalski”. "A, Jurek!”. Później dodał: "A mnie zawsze nasza chemiczka z tobą myliła. Do mnie mówiła Rogalski, do ciebie Życiński”. Dodał: "Widzisz, ja byłem w klasie z dziewczynami - i zostałem księdzem”.
Potem ksiądz arcybiskup zanucił piosenkę ze szkolnego kabaretu, do którego pisał piosenki.
- Ale ma pamięć! Każdą kwestię pamiętał. Każdą napisaną dla kolegów rolę - śmieje się Jurek.
Odciski na nogach
Na wszelki wypadek przygotował się do zdawania na dwie uczelnie. Do szkoły teatralnej i na politechnikę. Na egzaminie mówił fragment prozy Żeromskiego. Poszło nie najgorzej. Ale dwója z dykcji i rytmiki przesądziły, że został przyjęty warunkowo. Egzamin z rytmiki zdawał u Ryszarda Zarewicza.
- Miałem miękkie papucie, podkoszulkę, spodenki gimnastyczne i byłem bardzo spięty. A on do mnie: "Co się pan tak nienaturalnie rusza? Ma pan odciski?” Usiadłem na podłodze, zdjąłem kapcia, skarpetkę, i zajrzałem pod stopę. Założyłem i zacząłem ćwiczyć. Zarewicz bardzo się zdenerwował. Postawił dwóję. A komisja leżała ze śmiechu pod stołem...
Przyjechał traktorem
Jak trochę lepiej się poczuł i pewniej stanął na nogi, koledzy zaczęli mu dokuczać. Po dziadku miał starą walizeczkę, którą pomalowali na czerwono. Złościła ich autentyczność Jurka i jego niekłamana oryginalność. Poza tym temu chłopakowi ze wsi, który pewno w życiu nie był w teatrze, za bardzo się na studiach udawało. Na czwartym roku ukradli mu indeks i musiał podpisy zbierać od nowa.
W końcu koledzy ułożyli na niego fraszkę, którą musiał powtarzać jak pacierz: "Przyjechałem traktorem, żeby zostać aktorem”. W tym czasie Krzysztof Kieślowski Janusz Zaorski studiowali reżyserię. Z Maćkiem Wojtyszko, Tomkiem Zygadło, Jurkiem Szwiertnią, Andrzejem Titkowem i Wojciechem Wiszniewskim chodził na wojsko.
Ucho na sznurku
Przygoda z filmem zaczęła się jeszcze w szkole. Na drugim roku zagrał w "Jak rozpętałem drugą wojnę światową”. W "Pejzażu z bohaterem” grał z Holoubkiem. Będąc w Koszalinie zagrał u Janusza Zaorskiego w "Kaprysach Łazarza”. W "Chłopach” Reymonta zagrał brata Jagny. Później był film "Wiosna, panie sierżancie”. Kiedy zaprzyjaźnił się z Ryszardem Beerem, zagrał w filmie "Droga”, a później w kolejnych filmach tego reżysera: "Popielec”, "Cudzoziemka”, "Kanclerz”, "Z zimną krwią”, "Kamień na kamieniu”.
W "Kanclerzu”, gdzie zagrał z Jerzym Kryszakiem, za karę miał być rozebrany do naga, wysmarowany miodem, i podany na deser niedźwiedziowi. Miś okazał się zbyt złośliwy, skończyło się na tym, że był bity pejczami.
Wielką popularność przyniósł mu film "Lalka”, gdzie w popisowej roli studenta zabawiał widzów okiem z wprawionym przez okulistę bielmem i uchem, którym ruszał za pomocą sznurka umocowanego pod szalikiem. A następnie "007 zgłoś się”, do którego trafił za sprawą "Loży”, zastępując w roli porucznika Jaszczuka Zdzisława Kozienia. Osiem odcinków tego serialu przyniosło największą popularność.
I to właściwie był koniec pracy w filmie. Skończyły się chłopięce warunki i skończyły się role. Do momentu, gdy zaproponowano mu rolę Tośka w serialu "Plebania”.
Co składak to składak
Do Lublina przyszedł z Płocka, wcześniej grał w Szczecinie i Koszalinie. Zamieszkał w teatrze, w garderobie. Przy scenie, na pierwszym balkonie. W teatrze poznał Elżbietę, która była fryzjerką. Została jego żoną, przyszły na świat dzieci, osiadł w Lublinie na stałe. Kupił rower-składak i tak już jeździ po Lublinie do dziś. Codziennie, od wiosny do późnej zimy. Składaki się zmieniają, a Jurek nie. W ubiegłym roku dostał w prezencie od fanek swojego talentu prawdziwego górala. Ale w zimie i tak jeździ na składaku. Od lat z taką samą sympatią pozdrawiają go sąsiedzi i przechodnie. Przywiązał się do Lublina i Lublin do niego. W teatrze przeżył parę dyrekcji. Dziś, gdy wychodzi na scenę, na widowni słychać szmer. Do teatru chodzi się na Rogalskiego.
W Loży
Kiedy wracałem z teatru, przy krawężniku zatrzymał się samochód i facet w okularach powiedział: "Wsiadaj pan, nie bój się!” Pojechali na próbę. Nieznajomym był dr Irosław Szymański, szef słynnego kabaretu "Loża”.
- Wszedłem w najlepszy okres "Loży”. Zacząłem uprawiać swoją działkę, choć nie cierpiałem kabaretu. Wszedłem w "Spotkania z balladą”. Było wspaniale, niekonwencjonalnie i człowiek oderwał się od teatru. Michalec z Wijatkowskim oglądali mnie jak dinozaura. "Żywy aktor! - mówili. - Popatrz, on jest prawdziwy!”. Człowiek się odświeżył, zrobił siedemnaście programów w telewizji. A ludzie jeszcze bardziej mnie polubili - wspomina Jerzy Rogalski.
Spadł z pięciu metrów i ...się nie zabił
Za Rozhina zaczął próbować w "Strychu” Na próbie spadł z pięciu metrów na deski sceny. Cud, że się nie zabił. Już nie zagrał w "Farsie o śmierci”.
- Jak leciałem, w jednej chwili zobaczyłem swoje życie. Potem przez kilka miesięcy leżałem w gipsie. Nagle uświadomiłem sobie, że tak szybko płynie czas, że zmieniły się moje warunki, że wyłysiałem i się postarzałem - zamyśla się Jerzy.
W "Krzesłach” Ionesco, gdzie zagrał jedną z najlepszych ról, jest piękna scena, przesłanie:
- Gdzie jesteś?
- Tutaj, koło okna... Słyszysz mnie?
- Tak, słyszę twój głos.
- A ty, gdzie jesteś?
- Kochany, ja się tak boję, jest taki tłok...jesteśmy daleko od siebie... w naszym wieku powinniśmy uważać... można się zgubić. Powinniśmy się trzymać razem, nigdy nic nie wiadomo...
Jerzy Rogalski twierdzi, że warto zapamiętać to przesłanie.
Stygmaty
Interesuje się postacią ojca Pio, który przepowiadał przyszłość, był obecny i nieobecny, a mszę świętą odprawiał w rękawiczkach, bo na dłoniach otworzyły mu się stygmaty. Przeczytał jego książkę, trafił na święte obrazki, z nimi pomodli się czasem. Takie "hobby”, obok spacerów po lesie, jazdy na rowerze i gry w tenisa. Także gry w szachy z komputerem.
- Na warsztacie Andrzej Seweryn powiedział mi: "Musisz kochać. Trzeba się modlić o drugiego człowieka”. Zrozumiałem, że człowiek jest, jaki jest. Z bogactwem i wadami. Wtedy nie przeszkadza. Jest. Oby jak najdłużej - przekonuje Jerzy.
Pan Tosiek
W serialu "Plebania” miał zagrać epizod. Pojechał do Warszawy na dwa dni zdjęciowe, żeby zagrać Tośka, bezrobotnego faceta z popegeerowskiego osiedla. Nagle okazało się, że ludzie takiej postaci potrzebują. Tosiek spodobał się widowni, spodobał się scenarzystom. Rogalski zagrał już w stu odcinkach.
- Kiedyś Marysia Ciunelis, która grała moją żonę, przyszła na zdjęcia i mówi, że nie ma czasu i grać nie może. Wszyscy: "No, co ty!” A ona, że w końcu to plebania - są chrzty, są śluby, a nie ma pogrzebów. Więc ona umrze. I "umarła” - wspomina Jerzy.
Jak został w "Plebanii” wdowcem, akcja potoczyła się wartko i dramatycznie. Tosiek stracił wiarę, zaniedbał sklep, dom. Teraz Rogalski zewsząd słyszy: "Panie Tośku, tak nie można!” "Panie Tośku, trzeba się nawrócić” Panie Tośku, niech się pan poprawi.”
Tuż przed świętami dostał na ulicy od nieznajomej kobiety pluszowego Mikołaja. Powiedziała: "Panie Tośku, pamiętam pana jeszcze z Lalki. Niech się pan trzyma...”