Tajemnice podziemnej składnicy

200 ludzi non stop ryło w ziemi. W sierpniu 1939 roku wojsko odebrało największą w tej części Polski bazę paliwa lotniczego. Mieściło się w niej ponad tysiąc cystern

Adolf Kolasa dokładnie pamięta bazę. - Pilnowali jej ułani z 24 pułku w Kraśniku, na czapkach mieli białe otoki. Gdyby nie zasieki i wartownicy, to nikt by się nie domyślił, że tu coś wojskowego jest - wspomina Kolasa, rocznik 1933, historyk-kolekcjoner z Szastarki.

Historia bazy paliwowej w Szastarce jest równie tajemnicza, jak samo miejsce rzucone pomiędzy pagórkami Roztocza, z dala o ruchliwych tras. - Pamiętam jak dziś, dwie firmy budowlane z Wilna i Warszawy, na początku 1938 roku, zaczęły roboty ziemne. Pracowali jak szaleni, przez cały rok. Po stu ludzi w każdej firmie. Na początku 1939 r. przyjechały koleją ogromne zbiorniki. Taki zbiornik nie mieścił się na jednym wagonie. Miał z 18 metrów długości i ze 3 metry wysokości. W środku były białe, z zewnątrz czarne. Całą wiosnę je wozili i wkładali głęboko do ziemi, na specjalne betonowe łoża - opowiada Kolasa.

Baza paliwowa zaczęła działać tuż przed wojną, w sierpniu 1939 roku.

Baza paliwowa w Szastarce miała własną bocznicę kolejową, którą dojeżdżały transporty benzyny lotniczej. Stacja pomp tłoczyła paliwo do rozdzielni i dalej, do czterech baterii, każda po 10 zbiorników. Tak działała najnowocześniejsza, jak na owe czasy, składnica paliwa w Polsce, która miała obsługiwać lotnisko wojskowe w Zamościu i planowane w pobliskich Studziankach. Baza paliwa miała wymiary 400 na 600 metrów. Otoczona byłą specjalnym maskującym wałem ziemnym oraz dubeltowymi zasiekami.

- We wrześniu 1939 roku, jak Wojsko Polskie biło się z Niemcami o Janów Lubelski, dowódcy wydali rozkaz wysadzenia w powietrze magazynów - wspomina Kolasa. - Saperzy odmówili wykonania polecenia, bo eksplozja takiej ilości paliwa zdmuchnęłaby z powierzchni ziemi Szastarkę i kilka okolicznych wsi. Nasi się wycofali. Jak weszli Niemcy, to od razu podpalili magazyn ze smarami, który buchał ogniem i dymem ze dwa dni.

Po zakończeniu działań wojennych Niemcy przypomnieli sobie o milionach litrów paliwa w Szastarce. - Wynajęli tu takiego jednego, który przed wojną pracował w bazie. Pokazał im co, jak się obsługuje i baza znowu ruszyła - opowiada Kolasa.
Na polskim paliwie latali lotnicy Luftwaffe na lotnisku w Zamościu i prawdopodobnie na polowym lotnisku w Kraśniku. Niewykluczone, że paliwo z Szastarki służyło do ataków lotniczych na Związek Sowiecki.

Ten, co zdradził tajniki bazy, długo nie pożył. - Wszedł w podkutych butach do jednej z baterii. Iskra i wybuchło. Słup ognia wyrzucił tego człowieka na 20 metrów do góry. Spadł na ziemię nagi trup - opowiada Adolf Kolasa.

Niemcy próbowali wykopać zbiorniki z ziemi. Jeden odkopali i zaczęli wykuwać z łoża. - Nie dali rady, bo były porządnie wmurowane. Jak skończyło się paliwo, porzucili bazę, która od wojny stoi i niszczeje. Miesiąc temu gmina rozebrała budynki przepompowni. Dziś zostały tory bocznicy, budynku poszczególnych baterii, dwa domki koszar dla wartowników…
I 40 ogromnych zbiorników w ziemi.

Ludowe Wojsko nie zainteresowało się przedwojenną składnicą. Okoliczna ludność rozkradła elementy instalacji: ciśnieniomierze, zegary, metalowe zasuwy szybów. Reszty dopełnili ludzie, urządzając w bateriach składowiska śmieci.

Dziś w polach koło Szastarki samotnie stoją małe murowane szyby wentylacyjne i wejścia do podziemnych sterowni pomp poszczególnych baterii. - Pamiętam, jak po wojnie tam wchodziliśmy. Po ziemią są pomieszczenia, gdzie człowiek może chodzić na stojąco. Było tam sporo rur, zegary. Każdy jednak się bał tam zaglądać. Raz podłożyliśmy ogień w jednym z szybów. Tylko odeszliśmy, to jak nie gruchnie. Słup ognia wystrzelił w niebo na 25 metrów - opowiada Kolasa.

Dziś resztki instalacji kryje ziemia. I nikt nie wie, co robić dalej z tym zabytkiem techniki.

- To wielka szansa na stworzenie atrakcji turystycznej Szastarki - mówi Adam Sikorski z Telewizji Lublin, twórca popularnych programów o tematyce historycznej. - Impuls musi jednak wyjść od społeczności lokalnej. Takie rzeczy zawsze przyciągają turystów.