Pracujesz za granicą? Sprawdź jaką będziesz miał emeryturę

Nie w każdym przypadku do wyliczenia wysokości emerytury zostaną doliczone lata pracy w kraju członkowskim Unii Europejskiej.

Miesiąc temu weszły w życie zmienione przepisy dotyczące koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych. Dotyczą one krajów Unii Europejskiej oraz Norwegii, Islandii, Lichtensteinu i Szwajcarii.

Zasadnicza zmiana to taka, że ZUS, wypłacając emerytury ze zreformowanego systemu, nie bierze pod uwagę lat pracy w krajach Unii. Policzy je tylko wtedy, go do ustalenia uprawnień znaczenie będzie miał staż ubezpieczeniowy.

Wynika to z tego, że od dnia 1 stycznia 2009 r. ZUS rozpoczął realizację przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dotyczących emerytur z systemu zreformowanego oraz postanowień nowego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które weszło w życie 1 maja 2010 r.

W państwach unijnych przy ustalaniu praw do emerytury i renty oraz jej wysokości obowiązuje zasada sumowania okresów ubezpieczenia (lub zamieszkiwania - w zależności od obowiązujących przepisów), o ile jest to konieczne do uzyskania uprawnień do świadczenia. Jeżeli do uzyskania prawa do emerytury w danym państwie członkowskim konieczne jest uwzględnienie zagranicznych okresów ubezpieczenia/zamieszkania to emeryturę oblicza się w wysokości proporcjonalnej do okresu ubezpieczenia w danym kraju.

Zgodnie nie ze zmianami, które weszły w życie 1 maja tego roku, państwa unijne posiadające systemy emerytalne przewidujące świadczenia, w odniesieniu do których wymiar okresów ubezpieczenia lub zamieszkania nie ma znaczenia dla ich ustalenia nie obliczają świadczeń w wysokości proporcjonalnej - o ile te systemy zostały wpisane w załączniku VIII do rozporządzenia nr 883/2004.

Polska zastrzegła sobie, że nie będzie obliczała świadczenia proporcjonalnego w odniesieniu do emerytur przysługujących z systemu zdefiniowanej składki tj. emerytur wypłacanych ze zreformowanego systemu, czyli zależnych od stanu konta w ZUS.

W pełni takie emerytury płacone będą od 2014 roku. Przejściowo, w latach 2009-2013 obliczane są emerytury mieszane: częściowo według starych, częściowo według nowych zasad. Z racji kalendarza dotyczy to kobiet urodzonych w latach 1949-1953, które przechodzą na emeryturę po osiągnięciu wieku 60 lat.


Niska emerytura może być wyższa

Dla kogo zmiany mają znaczenie? Przede wszystkim dla osób młodych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.

Pracownicy w średnim wieku, którzy mają kilkanaście lat ubezpieczenia w Polsce, a pozostałe w kraju unijnym, nie dostaną już w Polsce proporcjonalnej emerytury. Otrzymają tylko świadczenie wyliczone z sumy kapitału początkowego i składek zapisanych na indywidualnym koncie, podzielonej przez dalsze trwanie życia.

UWAGA!
W ich przypadku będą jednak sytuacje, gdy ZUS zsumuje okresy ubezpieczenia w krajach unijnych. Zrobi to wtedy, gdy wyliczona emerytura będzie niższa niż obowiązująca najniższa emerytura. Takie osoby otrzymają dopłatę do wysokości najniższego świadczenia, jeśli okres ubezpieczenia emerytalnego wyniesie w sumie 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni), a suma świadczeń polskich i zagranicznych nie przekracza kwoty najniższej polskiej emerytury. Pokazujemy to w przykładzie II.

Pracownicy urodzeni po 1968 roku będą mieli ustaloną emeryturę na podstawie kapitału początkowego oraz składek odprowadzonych do ZUS i OFE. W przypadku osób które były ubezpieczone w Polsce wyłącznie po 31.12.1998 r. emerytura z ZUS będzie ustalona w oparciu o składki na ubezpieczenie emerytalne zgromadzone na koncie ubezpieczonego. Jeśli przepracują w Polsce np. 7 lat, to tylko z opłaconych w tym czasie składek dostaną świadczenie.


Kiedy liczy się staż

Są jednak świadczenia, do których prawo daje odpowiedni staż.

To: emerytura dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r., emerytura dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., renta z tytułu niezdolności do pracy, renta rodzinna po osobach uprawnionych do świadczeń na "starych" zasadach i emerytura podwyższona do kwoty najniższej emerytury.

Polskie przepisy dotyczące prawa do renty i jej wysokości nie zostały zmienione. W tym przypadku - jeżeli jest to konieczne ustalając prawo do renty ZUS zsumuje wszystkie okresy podlegania ubezpieczeniu w poszczególnych krajach UE.

Podobnie lata pracy w państwach członkowskich sumuje się, gdy ustala się podwyższenie emerytury do kwoty najniższej emerytury.

Przepisy o koordynacji zabezpieczenia społecznego obejmują osoby wykonujące działalność zawodową (zatrudnienie na etacie, praca na własny rachunek, umowa agencyjna, na zlecenie, artystów, twórców, wykonujących wolny zawód), a także osoby, które nie są już aktywne zawodowo, ale podlegały ubezpieczeniu społecznemu na terenie jednego z tych państw.

Ustalanie uprawnień do polskich emerytur i rent z zastosowaniem przepisów o koordynacji obejmuje:
- osoby mieszkające w którymś z państw wyżej wymienionych, a posiadające polskie okresy ubezpieczenia społecznego
- osoby, które bez względu na miejsce zamieszkania posiadają i polskie, i inne (w krajach członkowskich) okresy ubezpieczenia
- członków rodzin tych osób
- osoby pozostałe przy życiu po wymienionych wyżej osobach (np. małżonek, dzieci).

O świadczenia emerytalno-rentowe można ubiegać się w każdym z państw, w których podlegało się ubezpieczeniom społecznym, choć z reguły dokumenty składa się w kraju, w którym się mieszka.

UWAGA!
Ten, kto pracował w różnych państwach UE może więc uzyskać emeryturę w każdym z tych państw, o ile spełni obowiązujące w nich warunki.



Gdzie składać wnioski

Wniosek o emeryturę można złożyć w dowolnym kraju członkowskim, w którym było się ubezpieczonym, ale zasadą jest, że składa się w kraju zamieszkania.

Dokumenty można dostarczyć do najbliższej jednostki ZUS, albo od razu do właściwego oddziału. Tylko kilka zajmuje się świadczeniami z systemu koordynacji.

I tak osoby posiadające wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia zamieszkałe w niżej wymienionych państwach lub posiadające polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia ostatnio przebyte:
- na Cyprze, Malcie, w Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Włoszech - wnioski składają w I oddziale ZUS w Łodzi
- w Czechach i na Słowacji - w oddziale ZUS w Nowym Sączu
- w Austrii, Liechtensteinie, Słowenii, na Węgrzech lub w Szwajcarii - w oddziale ZUS w Nowym Sączu z siedzibą w Tarnowie
- w Niemczech - w oddziale ZUS w Opolu
- w Danii, Estonii, Finlandii, Norwegii, Szwecji, na Islandii, Litwie, Łotwie - w oddziale ZUS w Szczecinie
- w Belgii, Bułgarii, Francji, Holandii, Irlandii, Luksemburgu, Rumunii, Wielkiej Brytanii - w I oddział ZUS w Warszawie.

Nowe rozporządzenia dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które weszły w życie 1 maja 2010 r. obowiązują w odniesieniu do państw członkowskich Unii Europejskiej.

W miejsce rozporządzeń 1408/71 i 574/72 obowiązują: rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (nowe rozporządzenie podstawowe, opublikowane w Dzienniku Urzędowym L 166 30.04.2004) oraz rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (nowe rozporządzenie wykonawcze) - Dziennik Urzędowy L 284/1, 30.10.2009.

Treści tych dokumentów można znaleźć na stronie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (www.mpips.gov.pl) w zakładce Koordynacja Systemów Zabezpieczenia Społecznego.

W odniesieniu do państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie będących członkami UE tj. Islandii, Liechtensteinu i Norwegii oraz w odniesieniu do Szwajcarii nadal obowiązują: Rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie i Rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/72 z 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie.

Szczegółowe informacje dotyczące zmian w przepisach o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zamieszczone są na stronie: www.zus.pl



Sprawdź, ile dostaniesz tam, gdzie pracowałeś

Pracując w którymś z krajów unijnych powinniśmy koniecznie dowiedzieć się, jakie obowiązują tam przepisy emerytalne, czy po kilku latach pracy nabędziemy prawo do emerytury w danym państwie.