Profesor z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie radzi, co jeść by wyzdrowieć po COVID-19

Energia i białko są potrzebne w celu wzmocnienia układu odpornościowego, naprawy uszkodzonych przez wirusy komórek i tkanek, a zwiększenie diurezy wspomaga usuwanie z organizmu nagromadzonych produktów reakcji zapalnej i fragmentów wirusów.

Podczas infekcji białka są pobierane z tkanki mięśniowej i katabolizowane do aminokwasów, które układ odpornościowy wykorzystuje do syntezy przeciwciał, limfocytów i innych komórek zwalczających infekcje i produkty stanu zapalnego. Dlatego podczas infekcji mięśnie słabną i pacjenci odczuwają znaczne osłabienie i nasiloną męczliwość.

Dieta wysokobiałkowa

W celu ułatwienia rekonwalescencji i powrotu do zdrowia, konieczne jest dostarczenie dodatkowej ilości energii i białka, które zostały utracone na skutek wzmożonych procesów obronnych organizmu. Dieta bogata w wysokowęglowodanowe produkty oraz produkty wysokobiałkowe i pełnotłuste jest pomocna w rekonwalescencji, zwłaszcza w przypadku osłabionego apetytu lub jego utraty.

Dla wielu osób po przebyciu COVID-19 czynności codzienne, w tym spożywanie posiłków mogą sprawiać trudność zwłaszcza w przypadku utraty apetytu, zaburzonego smaku i zapachu, nadmiernego osłabienia i męczliwości. Dotyczy to szczególnie osób po ciężkim przebiegu choroby.

Niebezpieczny spadek wagi

Wykazano, że przebieg kliniczny COVID-19 jest zwykle cięższy u osób starszych i osób z chorobami przewlekłymi, jak np. cukrzyca, nadciśnienie, choroby nowotworowe. W takich przypadkach priorytetem powinno być zminimalizowanie utraty wagi, odpowiednie nawodnienie i uzupełnienie energii oraz odzyskanie siły mięśniowej. W tym celu pomocna jest dieta wysokoenergetyczna i bogatobiałkowa.

Przebieg choroby jest także cięższy u osób otyłych, w tym przypadku utrata masy ciała w trakcie choroby może być korzystna, jednak uzupełnienia wymaga białko w celu odbudowy mięśni i wzmocnienia układu odpornościowego.

Oprócz energii i białka w diecie rekonwalescentów po przebytym COVID-19 niezbędne są witaminy i składniki mineralne biorące udział w metabolizmie energetycznym, funkcji odpornościowej, obronie antyoksydacyjnej i regulacji procesu zapalnego.

Witaminy i minerały

Szczególnie istotne we wspieraniu układu odpornościowego i rekonwalescencję po COVID-19, to:

• Witamina A, C, D, E, B6, B9 (kwas foliowy), B12;
• Cynk, selen, miedź, żelazo, wapń;
• Tłuszcze omega-3.

Wyżej wymienione składniki znajdują się przede wszystkim w produktach mlecznych, jajach, warzywach, owocach i rybach. Natomiast witamina B12 znajduje się wyłącznie w produktach zwierzęcych.

Jednym z najlepszych sposobów zapewnienia odpowiedniej ilości i profilu składników odżywczych wspomagających rekonwalescencję po COVID-19 jest dieta śródziemnomorska. Dieta ta zawiera wszystkie składniki odżywcze potrzebne do zwalczania infekcji.

Oznacza to, że dieta zawierająca warzywa, owoce, orzechy, nasiona i rośliny strączkowe, jajka, fermentowane produkty mleczne, morskie ryby i oliwę z oliwek jest najlepsza do regeneracji organizmu po COVID-19.

Dieta śródziemnomorska jest także bogata w błonnik pokarmowy, który wspomaga pracę jelit i namnażanie probiotycznej mikrobioty jelitowej, która m.in. odgrywa rolę w odporności organizmu.

Z kolei ryby morskie są dobrym źródłem długołańcuchowych kwasów omega-3, które wywierają korzystny wpływ modulujący proces zapalny w przebiegu infekcji.

Dlaczego dieta lekkostrawna

Ze względu na częste osłabienie, brak apetytu i awersję do potraw mocno aromatycznych dieta rekonwalescentów po COVID-19 powinna być łatwostrawna i smakowo obojętna. Przyswajalność składników odżywczych z diety lekkostrawnej jest wysoka, jak również nie obciąża ona nadmiernie układu pokarmowego.

Podczas rekonwalescencji pokarmy należy wprowadzać stopniowo zaczynając od niewielkich ilości aby nie obciążać żołądka i jelit. Może to potrwać kilka dni, zanim rekonwalescenci będą mogli przyjmować większe ilości pokarmów.

Jeśli pacjent nie jest niedożywiony lub jego masa ciała nie zmniejszyła się istotnie podczas choroby i jest w prawidłowym zakresie, można stosować zalecenia dietetyczny podane poniżej.

Gdy pacjent jest niedożywiony

Aby zoptymalizować powrót do zdrowia po COVID-19, zaleca się włączenie do codziennej diety:

• Białko: trzy porcje mięsa wielkości dłoni, ryby, jajka, fasola, rośliny strączkowe, orzechy, ciecierzyca i alternatywy dla mięsa, np. tofu. Ogólnie zalecane jest więcej fasoli i roślin strączkowych, mniej czerwonego i przetworzonego mięsa.
• Warzywa i owoce: 5 porcji po 80 g (około garści), w tym świeże, mrożone lub przetworzone, najlepiej o różnych kolorach.
• Produkty mleczne lub zamienniki produktów mlecznych: 3 porcje mleka, sera i jogurtu z bakteriami probiotycznymi lub bogate w białko zamienniki produktów mlecznych (np. mleko sojowe), które są wzbogacone wapniem.

Gdy Covid mija, a anosmia zostaje

Problemem dietetycznym u wielu chorych i części rekonwalescentów po COVID-19 jest utrata zmysłu powonienia i smaku (tzw. anosmia), a wraz z tym zdolności odczuwania smakowitości potraw. Może ona przybrać formę tymczasową lub trwałą. Zwykle powonienie i smak powraca po kilku tygodniach, ale u niektórych pacjentów może to trwać kilka miesięcy.

Utrata powonienia i smaku znaczne osłabiają apetyt co może powodować awersję do jedzenia i utrudnia realizację diety. Taka sytuacja może doprowadzić do nadmiernej utraty masy ciała i/lub niewystarczającej podaży ważnych składników odżywczych, co utrudnia rekonwalescencję po chorobie.

Dlatego pacjentom z osłabionym apetytem może być łatwiej stosować dietę w formie płynnej niż stałej. Napoje mleczne i koktajle zawierające mleko lub mleczne napoje fermentowane (np. jogurt) lub wzbogacane zamienniki mleka, utrzymają nawodnienie organizmu i dostarczają energię i składniki odżywcze.

Dodatkowo tryb żywienia w postaci większej ilości małych objętościowo posiłków (stałych lub płynnych) może być łatwiejszy do realizacji niż forma tradycyjna, np. trzy stałe posiłki dziennie. Ponadto, wykazano, że poprawa apetytu może nastąpić w efekcie zwiększenia w organizmie poziomu witaminy B12.

Parosmia czyli nieobecny przykry zapach

Dodatkowo, częstym następstwem COVID-19 są pojawiające po pewnym czasie po przebyciu choroby zaburzenia smaku i zapachu, które manifestują się odczuwaniem innego zapachu od tego, który jest rzeczywiście obecny (tzw. parosmia).

Pacjent dotknięty parosmią odczuwa nieprzyjemne zapachy i smaki potraw, które wcześniej były przez niego dobrze tolerowane czy wręcz lubiane. Zaburzenie jest prawdopodobnie powodowane w większości przypadków przemijającym uszkodzeniem nerwówwęchowych.

Parosmia pocovidowa może bardzo utrudniać realizację diety w czasie rekonwalescencji, zwłaszcza jeśli potrawy mają dla pacjenta odrażający smak i zapach. Potrawy, na które pacjenci reagują negatywnie, to najczęściej potrawy zawierające czosnek, cebulę, potrawy pieczone lub smażone oraz mocno przyprawione potrawy o silnym aromacie.

Dodatkowo wysoka temperatura potraw sprzyja silniejszemu uwalnianiu substancji zapachowych. Dlatego pacjenci ci zwykle lepiej tolerują posiłki obojętne smakowo oraz chłodne.

Prof. dr hab. n. o zdr. Wojciech Kolanowski pracuje w Zakładzie Interny i Pielęgniarstwa Internistycznego

Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.