Odkrycia podczas prac konserwatorskich na zamku w Janowcu

- Wiele przeprowadzonych prac miało charakter ratunkowy. Niektóre detale, zachowane cenne powierzchnie oryginalnych tynków i fragmenty sztukaterii, ulegały już zniszczeniu - powiedział Filip Jaroszyński z Muzeum Nadwiślańskiego, którego odziałem jest Zamek w Janowcu.

Podczas prac odkryte zostały fragmenty oryginalnej kolorystyki elewacji zamku z XVIII w. Ściany były wtedy koloru różowego. - Pobrane zostały próbki tynków, w celu ustalenia składu użytych pigmentów - dodał.

Muzealnicy przypuszczają, że kolor ten osiągnięto poprzez zmieszanie startej cegły z wapnem.

Konserwacja objęła tynki, sztukaterie i gzymsy znajdujące się na fragmencie elewacji południowej zamku oraz w trzech pomieszczeniach na piętrze w amfiladzie południowej, tzw. "Pałacu Tarłów”. Zachowane rokokowe obramienia okien z dekoracją typu rocaille (motywy w postaci ornamentów) zostały "zinwentaryzowane" w technice 3D, która pozwala w razie potrzeby odtworzyć ich przestrzenną formę.

Zamek w Janowcu jako tzw. trwała ruina jest stale narażony na działanie czynników atmosferycznych, dlatego wymaga regularnych prac konserwatorskich i zabezpieczających.

Według Jaroszyńskiego utrzymanie i konserwacja zamku wymaga jeszcze wielu nakładów i pracy, Muzeum będzie się starało pozyskać na to środki z nowych programów unijnych. Planowane jest m.in. odtworzenie dawnej winnicy na zamkowej skarpie i odrestaurowanie skrzydła południowego zamku. - Całościowy projekt renowacji i funkcjonowania zamku dla turystów jest obecnie opracowywany - zaznaczył.

Trwają też starania o wpisanie janowieckiego zabytku na listę Pomników Historii.

Zamek w Janowcu, jako fortyfikację obronną wybudował na początku XVI w. hetman wielki koronny Mikołaj Firlej, przedstawiciel jednego z najpotężniejszych rodów magnackich Rzeczypospolitej. Był to wtedy najnowocześniejszy obiekt obronny na ziemiach polskich.

Firlejowie władali Janowcem przez 150 lat. Potem przeszedł on w ręce rodu Tarłów, a następnie Lubomirskich. Kilka razy przebudowywany zamek stracił charakter obronny, stając się coraz bardziej okazałą siedzibą wielkich magnackich rodów. Z jego budową związani są wybitni architekci i rzeźbiarze: Santi Guci Fiorentino, Giovanni Battista Falconi i Tylman van Gameren.

W XIX w. zmieniali się właściciele zamku, ale nie stać ich było na jego utrzymanie. Znacznie zniszczony już podczas wojen napoleońskich, popadał w ruinę, do czego przyczyniły się też obie wojny światowe.

W 1931 r. zamek w Janowcu kupił inżynier geodeta i nauczyciel ludowy Leon Kozłowski. Zafascynowany zamkiem Kozłowski miał ambicje częściowej odbudowy ruiny. Nie zdołał tego dokonać, ale powstrzymał degradację.

Po wojnie okazało się, że zamek i otaczający go park mają zbyt małą powierzchnię, by zostać przejęte przez władzę w ramach reformy rolnej. Kozłowski pozostał więc jego właścicielem, a Janowiec był jedynym prywatnym zamkiem w komunistycznej Polsce. Dopiero w 1975 r. zamek wraz z parkiem został zakupiony przez Skarb Państwa na rzecz Muzeum Nadwiślańskiego. Ruiny zabezpieczono, a część zamku, tzw. Dom Północny - swego rodzaju pałac, dobudowany w 1. poł. XVI wieku do wcześniej istniejącego muru obronnego - odbudowano.

Ruiny zamku w Janowcu wznoszą się na wysokiej, stromej skarpie nad Wisłą, naprzeciwko Kazimierza Dolnego, z którego można przepłynąć do Janowca promem. Zamek należał do największych w Polsce, ma wymiary 121 X 71 metrów. Zachowała się część budynku bramnego pomalowanego w charakterystyczne biało-czerwone pasy, nakryta kopułą wieża, wysokie mury okalające dziedziniec.

W odbudowanym fragmencie mieści się muzeum dokumentujące historię zamczyska. Do zamku wchodzi się po drewnianym pomoście nad fosą. Turystom do zwiedzania udostępniono też dziedziniec, krużganki i taras z widokiem na Małopolski Przełom Wisły. Rocznie zamek odwiedza ok. 60 tys. turystów.