Jak założyć gospodarstwo ekologiczne? Porady specjalisty

Podstawowym hamulcem rozwoju gospodarstw ekologicznych są duże nakłady pracy ręcznej, wynikającej z zakazu stosowania chemicznych środków ochrony roślin. Dodatkowo brakuje specjalistycznych maszyn. Dlatego jednym z najistotniejszych czynników, które należy wziąć pod uwagę, decydując się na ten system gospodarowania, jest dobór odpowiednich gatunków i odmian. Jest to jedna z najskuteczniejszych i najłatwiejszych do zastosowania metod ograniczenia porażenia upraw przez choroby i szkodniki, a także zahamowania rozwoju chwastów.

Zalecane gatunki i odmiany

• Grupa roślin, która sprawdza się w ekologii, to dyniowate.
Rośliny te wytwarzają dużą masę liści zakrywających międzyrzędzia i hamujących wzrost chwastów. Badania prowadzone na fasoli wykazały, że do uprawy ekologicznej bardzo dobrze nadają się odmiany: Toffi, Igołomska oraz Wawelska, gdyż charakteryzują się bardzo dużym procentem kiełkujących nasion. Dodatkowo odmiana Toffi jest odporna na porażenia przez agrofagi.

• Spośród dyniowatych do uprawy ekologicznej polecana jest również cukinia. Odmianami bardzo dobrze plonującymi są: zielonoowocowa Soraya, żółtoowocowa Atena F1 oraz Lajkonik o owocach paskowanych. Ponadto odmiana Lajkonik jest rzadziej porażana przez mączniaka właściwego.
Obserwacje wykazały również dużą przydatność do uprawy ekologicznej dyni olbrzymiej. Wysokim plonem oraz dobrą jakością miąższu, charakteryzują się jej polskie odmiany Karowita i Justynka.

• W przypadku ogórka dobrze plonującymi odmianami w ekologicznych warunkach uprawy są: Odys F1, Rodos F1 oraz Kronos F1.

• Badania potwierdzają znacznie słabsze plonowanie marchwi uprawianej w warunkach ekologicznych, w porównaniu do uprawy konwencjonalnej. Dostępne na rynku odmiany, dające wysoki plon dobrej jakości w warunkach ekologicznych, to holenderskie odmiany Komarno F1 oraz Joba. Komarno F1 wykazuje dużą odporność na porażenie przez bawełnicę topolowo-marchwiową oraz połyśnicę marchwiankę.

• Do uprawy ekologicznej selera korzeniowego polecana jest odmiana Diamant, która charakteryzuje się wysokim plonem ogólnym i handlowym oraz małą jamistością korzeni. Przez konsumentów poszukiwanymi warzywami są buraki ćwikłowe, cebula i pory, które wykazują dużą odporność na choroby grzybowe.

• W ekologii sprawdzają się odmiany: buraka - Opolski i Czerwona Kula, cebuli - Sochaczewska i Wolska, pora - Baca, Juhas.

Płodozmian i potrzeby nawozowe roślin

W uprawie warzyw bardzo ważne jest stosowanie odpowiednio zaplanowanego płodozmianu, który nie powinien być krótszy niż 4 lata. W zmianowaniu należy uwzględnić rośliny bobowate. Dobrym przedplonem pod uprawę warzyw są zboża, mogące później posłużyć jako nawóz zielony lub roślina okrywowa. Planując płodozmian, należy unikać uprawy po sobie roślin spokrewnionych, gdyż może to prowadzić do wzmożonego porażania roślin przez patogeny chorobotwórcze lub szkodniki.

Kolejnym czynnikiem, na który należy zwrócić uwagę, są potrzeby nawozowe roślin. Po warzywach o bardzo dużych wymaganiach nawozowych należy uprawiać rośliny o wymaganiach średnich, natomiast po nich rośliny motylkowe i strączkowe. W tej roli najlepiej sprawdzają się gatunki wzbogacające glebę w azot: koniczyna, lucerna, łubiny, wyka, peluszka, bobik i seradela.

Do uprawy współrzędnej

Decydując się na uprawę warzyw, bardzo często wykorzystuje się uprawę współrzędną, która opiera się na siewie lub sadzeniu w tym samym rzędzie lub w rzędach położonych naprzemiennie dwóch lub więcej gatunków roślin w jednym sezonie. Na przykład: kapusta głowiasta, brukselka i kalafior bardzo dobrze plonują w sąsiedztwie fasoli, grochu, ogórka, marchwi, buraka ćwikłowego i selera, natomiast niekorzystne dla nich jest sąsiedztwo czosnku, pora i cebuli.

Na czym opiera się ochrona

Ochrona roślin przed szkodnikami i chorobami w gospodarstwach ekologicznych opiera się głównie na doborze odpornych odmian, a także na stworzeniu roślinom takich warunków, w których będą one prawidłowo rosły i rozwijały się, przez co będą mniej narażone na uszkodzenia oraz infekcje.
W pierwszej kolejności należy pamiętać o prawidłowym zmianowaniu oraz o doborze odpowiedniego terminu siewu. Przyspieszony wysiew marchwi redukuje porażenia powodowane przez połyśnicę marchwiankę, natomiast opóźniony siew fasoli ogranicza żerowanie śmietek. Jeżeli zapewnimy roślinom warunki, w których wschody przebiegną szybko, będą one silniejsze i zyskają większe szanse w konkurencji z chwastami o wodę, składniki pokarmowe i światło, a także będą mniej narażone na porażenia chorobami, np. zgorzelą siewek.

Uprawa roli, szczególnie podorywka, orka, bronowanie i kultywatorowanie, wpływa na obniżenie populacji takich szkodników, jak: np. rolnice, drutowce, pędraki, śmietki, pchełki. Można również uprawiać różne gatunków roślin równocześnie na jednym polu, przy czym jeden z nich powinien mieć właściwości odstraszające (np. czosnek i szczypiorek odstraszają mszyce, mrówki, mączniki i miodówki; cebula - pędraki, chrzan pospolity - stonkę ziemniaczaną, a mięta pieprzowa i pomidor - piętnówkę kapustnicę, oraz pchełki na krzyżowych).

* Autor jest pracownikiem Powiatowego Zespołu Doradztwa Rolniczego w Końskowoli