Ludzie nadal umierają na AIDS. Na tę chorobę leku jeszcze nie wynaleziono

• Jaka jest różnica między HIV a AIDS?

HIV to nazwa wirusa niedoboru odporności, a AIDS jest to zespół nabytego niedoboru odporności, który rozwija się w wyniku zainfekowania organizmu przez wirusa HIV.

• Kto choruje najczęściej?

Jeśli chodzi o statystyki, np. dotyczące Polski, to podaje się, że najczęściej chorują ludzie w wieku od 20 do 50 lat. Główną przyczyną zachorowań w Polsce są zakażenia, do których doszło wskutek kontaktów seksualnych, głównie homoseksualnych.
Nie możemy tego łączyć z wiekiem senioralnym w żaden sposób, natomiast musimy pamiętać, że okres od zakażenia do rozwinięcia pełnoobjawowego AIDS to nawet kilka albo kilkanaście lat. Wszystko zależy od sprawności naszego układu immunologicznego i może się tak zdarzyć, że do zakażenia dochodzi w wieku 50 lat podczas jakiegoś przypadkowego kontaktu seksualnego, a objawy choroby pojawiają się w wieku lat 60 lub 70 lat.

• W jaki sposób można się zarazić?

Tak jak możemy wyczytać ze statystyk, które podawane są przez organizacje takie jak Światowa Organizacja Zdrowia czy też inne organizacje, które zajmują się monitorowaniem tej choroby, tak jak International AIDS Society w Stanach Zjednoczonych w dalszym ciągu kontakty seksualne są tym pierwszoplanowym czynnikiem, który powoduje zachorowanie. Natomiast oczywiście pacjent może się zarazić również przez kontakt z krwią pacjenta chorego na AIDS lub poprzez przyjmowanie narkotyków dożylnie. Często są to strzykawki i igły, które są używane przez wiele osób.

Mamy do czynienia jeszcze z zakażeniami wertykalnymi. Kiedy mama jest seropozytywna, możliwe jest zakażenie dziecka, ale mamy szereg programów i badania przesiewowe, dzięki którym odsetek zakażeń okołoporodowych w ostatnich latach zdecydowanie się zmniejsza. Również ścisła kontrola preparatów krwiopochodnych, które podawane są pacjentom zmniejszyła znacznie odsetek osób zakażonych tą drogą. Również podczas transplantacji narządów może dojść do zarażenia.

• Jak objawia się AIDS?

Pierwsze objawy, które pojawiają się stosunkowo szybko po zakażeniu należą do kategorii pierwszych objawów klinicznych, kategoria A. I tutaj możemy wyróżnić zakażenie, które przebiega albo zupełnie bezobjawowo albo może być to ostra choroba wirusowa, bądź tak zwana przetrwała limfadenopatia. W tym pierwszym okresie, który trwa zwykle od trzech do sześciu tygodni od momentu zakażenia zaczynają się pojawiać objawy, które są mało specyficzne.

Jest to gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie gardła, wysypka, która pojawia się w jakiejś jednej lokalizacji albo wysypka uogólniona. Mogą pojawić się bóle stawowo-mięśniowe, biegunki, bóle głowy, czasami powiększenie wątroby, śledziony. I takie objawy zwykle są objawami, które są bagatelizowane i przechodzą same mniej więcej po 10 dniach, dwóch tygodniach i w tym momencie u pacjentów nie zapala się żadna czerwona lampka, że mogą to być te pierwsze objawy bardzo poważnej choroby. Te objawy są raczej niecharakterystyczne i mogą być związane z bardzo wieloma chorobami infekcyjnymi.

Natomiast po okresie latencji klinicznej, który może być długi i może trwać nawet kilkanaście lat zaczyna się faza druga, faza objawowa. I wtedy zaczynają się pojawiać takie zmiany, które powinny budzić niepokój u pacjenta, takie jak np. półpasiec, który pojawia się w kilku obszarach na powierzchni ciała, mogą być to naczyniakowatości bakteryjne, kandydozy nawracające, wrzodziejące zapalenie dziąseł, samoistna plamica małopłytkowa i neuropatia obwodowa. I dopiero ta trzecia kategoria, kategoria C to już jest pełnoobjawowy AIDS, gdzie pojawiają się tzw. choroby wskaźnikowe.

• Czym są choroby wskaźnikowe?

To są choroby, które rozwijają się np. z patogenów, które są niechorobotwórcze dla człowieka z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym tzw. patogenów oportunistycznych. Pojawiają się charakterystyczne choroby nowotworowe i zespoły chorobowe, które towarzyszą pełnoobjawowemu AIDS.

Bardzo charakterystyczny i od tego się zaczęła identyfikacja wirusa HIV jest mięsak Kaposiego. Do innych chorób wskaźnikowych należą np.: chłoniak burkitta, chłoniak immunoblastyczny, zakażenia bakteryjne, nawracające kandydozy, inwazyjny rak szyjki macicy, kryptokokoza, pierwotny chłoniak mózgu, zakażenia Mycobacterium tuberculosis (prątek gruźlicy – przyp.red.) w wielu lokalizacjach. Bardzo charakterystyczne jest nawracające zapalenie płuc, które było np. bezpośrednią przyczyną śmierci lidera Queen Freddiego Mercury. Oprócz tego chorobą wskaźnikową może być toksoplazmoza ośrodkowego układu nerwowego.

• Czy postawienie diagnozy przez lekarzy jest trudne i czy można się pomylić?

Żyjemy w czasach, w których mamy już dużą świadomość istnienia AIDS. Prowadzone są szczegółowe statystyki, jeśli chodzi o zachorowania na AIDS. W związku z tym, jeśli wystąpią pewne objawy, które niepokoją pacjenta, jeśli trafi on do lekarza, mamy do dyspozycji testy diagnostyczne, które pozwalają potwierdzić albo wykluczyć AIDS u pacjenta. Oczywiście pojawienie się np. mięsaka Kaposiego nie jest jednoznacznym wskaźnikiem, że dana osoba choruje na AIDS. Natomiast jest takim swoistym drogowskazem klinicznym do tego, żeby przeprowadzić diagnostykę w kierunku AIDS.

• Pacjenci nadal tak często umierają z powodu AIDS?

Mamy progres w leczeniu. Natomiast nie mamy ewidentnego sukcesu terapeutycznego, bo na tym etapie niestety nie osiągnęliśmy takiego poziomu wiedzy, który pozwoliłby nam na skonstruowanie leku, który zupełnie wyeliminuje wirusa z naszego organizmu.
To jest wirus, który łączy się z genomem człowieka i bardzo trudno jest wyłączyć proces jego replikacji, czyli namnażania się w naszym organizmie. Mamy szereg leków, które znacznie zmniejszają tempo replikacji wirusa, co opóźnia rozwój pełnoobjawowego AIDS, ale nie możemy całkowicie wyleczyć pacjenta. Natomiast możemy się cieszyć z każdej liczby, która wskazuje na to, że ilość przypadków śmiertelnych zmniejsza się, ale musimy mieć świadomość, że rocznie na AIDS umiera około 3 milionów osób na całym świecie, czyli dalej jest to bardzo dużo.

Najważniejsza jest świadomość i edukacja polegająca na tym, żeby wiedzieć jakie są źródła zakażenia, w jaki sposób możemy uniknąć zakażenia, jak się zabezpieczyć przed ewentualnym zachorowaniem. Profilaktyka to w głównej mierze oczywiście unikanie przypadkowych kontaktów seksualnych. Jest to choroba, która może być zdiagnozowana, leczona, monitorowana tylko wtedy, kiedy pacjent uda się do lekarza. Ścisły monitoring zarówno diagnostyki jak i dalszej terapii pacjenta musi być prowadzony przez lekarza specjalistę. W chwili obecnej mamy doskonałe metody pozwalające na zdiagnozowanie choroby i terapie, które pozwalają na spowolnienie jej rozwoju, ale warunek podstawowy w walce o życie pacjenta jest taki, żeby pacjent jak najwcześniej zgłosił się do lekarza.