Współuzależnienie - groźne następstwo życia z nałogowcem

Jak wygląda życie z uzależnionym?

Nałóg może mieć różne oblicza, tak samo, jak różne bywają związki i relacje rodzinne. Dlatego trudno jest wyszczególnić uniwersalne cechy rodzin narkomanów lub alkoholików. Niemniej jednak w rodzinach tych często rozwijają się podobne schematy. Bardzo często współmałżonek lub partner/partnerka nałogowca musi przejąć bardziej lub mniej typowe „obowiązki” domowe oraz przyzwyczaić się, że żyjąc z uzależnionym, trudno jest cokolwiek zaplanować i podjąć wspólną odpowiedzialność - dotyczyć to może dalekiej podróży, zaciągnięcia kredytu, opieki nad dziećmi. To nie wszystko, bo nałogowcy często pakują się w tarapaty, z których trzeba ich wyciągnąć. Są bardziej podatni na problemy zdrowotne i wypadki, przez co wymagają uważnej opieki. Zaniedbują pracę i doprowadzają do problemów finansowych, a w ciężkich przypadkach stosują przemoc domową.

Co mogą wtedy czuć bliskie osoby? Z jednej strony pojawiają się napięcie, złość, gniew, z drugiej zaś strach, smutek, rozpacz, poczucie osamotnienia, wstyd, upokorzenie oraz zmartwienie o męża/ żonę, bo przecież nałóg jest ciężką chorobą i w dużym stopniu steruje myślami i zachowaniami. Uzależniony potrzebuje pomocy i jego rodzina czuje się za niego odpowiedzialna. Taka reakcja jest pozytywna i wręcz oczywista, jednak ma swoją ciemną stronę, bo bliscy uzależnionego zapominają o sobie, zaniedbują własne życie, obowiązki i co ważne, sami potrzebują wsparcia.(1,2) 

Jakie są objawy współuzależnienia?

Współuzależnienie nie jest chorobą, a specyficznym sposobem funkcjonowania, który rozwinął się u osoby żyjącej z nałogowcem. Najczęściej mówi się o nim w kontekście alkoholizmu.

Charakterystyczne dla niego są:

• postawy autodestrukcyjne,
• potrzeba kontroli i poczucie ciągłej odpowiedzialności,
• negowanie i zaniedbywanie własnych potrzeb,
• strach przed zmianą i samotnością.(2)

Do objawów współuzależnienia należą także:

• zaprzeczanie, że istniej problem, choć fakty są oczywiste,
• poszukiwanie „obiektywnych” powodów uzależnienia,
• łagodzenie skutków picia alkoholu u partnera, ukrywanie jego nałogu przed otoczeniem (dbanie o jego wygląd, higienę, płacenie długów),
• próby przejęcia kontroli nad uzależnieniem bliskiej osoby, jak wylewanie alkoholu, odmierzanie dawek, osobiste kupowanie alkoholu (żeby partner sam nie chodził do sklepu),
• utrata zdolności obrony swoich praw, a także interesów dzieci,
• unikanie konfliktów.(2,3,4)

Jakie są psychologiczne konsekwencje życia z nałogowcem?

Nawet, jeśli osoba współuzależniona udaje, że wszystko gra, w istocie odczuwa przewlekły stres i napięcie. Czasami taka sytuacja trwa latami i może przyczynić się do rozwoju różnych zaburzeń: nerwicy, huśtawki nastrojów, stanów lękowych, depresji. Typowe są także poczucie chaosu, zagubienia, braku skuteczności własnych działań, poczucie ogólnego bezsensu, pustka duchowa, utrata nadziei na poprawę sytuacji, samotność, trudności w rozpoznawaniu własnych potrzeb oraz realizacji ambicji, celów, pragnień. Jakość życia osób żyjących z uzależnionym jest niższa, niestety często nie mają motywacji ani pomysłu, jak ją zmienić.(2,3) 

Bardzo ważnym problemem jest większe ryzyko popadnięcia w nałóg przez osobę współuzależnioną. Ciągłe borykanie się z poczuciem osamotnienia, przygnębienia i beznadziei jest niebezpieczną sytuacją, która sprzyja sięganiu po alkohol, leki nasenne i uspokajające. Ponadto u części osób współuzależnionych występują ostra reakcja na stres, zaburzenia stresowe pourazowe lub zaburzenia adaptacyjne (trudności w przystosowaniu się do nowych okoliczności życiowych). (3,5)

Jednocześnie, chcąc pomóc partnerowi pozostającemu w sidłach nałogu, osoba współuzależniona może nieświadomie ten nałóg wspierać. Alkoholik, który czuje, że ktoś inny go broni, próbuje tuszować jego zachowanie i wyciąga go z każdych tarapatów, ma komfortową sytuację do picia.(2)

Czy dziecko również może być współuzależnione?

Tylko wtedy, kiedy jest już dorosłe i może decydować o swoim życiu. Małe dzieci są uzależnione od rodziców, więc nie mają wyboru i muszą żyć w warunkach stworzonych im przez dorosłych.(3)

Co robić w przypadku współuzależnienia?

Sama osoba współuzależniona ma tendencję do wypierania oczywistych okoliczności. Dlatego może mieć problem ze zgłoszeniem się po pomoc, ewentualnie szuka pomocy dla partnera, nie dla siebie. Dlatego ważne jest wsparcie bliskich osób, które się o nią zatroszczą lub/i profesjonalna opieka terapeutyczna.

Placówki terapii uzależnień oferują bezpłatną pomoc rodzinom osób uzależnionych. Możliwość podjęcia terapii oferują także ośrodki prywatne. Terapia powinna być wieloetapowa. W jej trakcie terapeuta, wspólnie z pacjentką lub pacjentem, analizują sytuację rodzinną, relacje z osobą uzależnioną, typowe reakcje na problemy. Osoba współuzależniona, która żyje w przewlekłym stresie, musi nauczyć się radzenia sobie z napięciami, znaleźć sposoby na relaks i zrozumieć, że jej zdrowie, przyjemności i aspiracje mają znaczenie. Pozytywne działanie terapeutyczne ma także uczestnictwo w spotkaniach grupy wsparcia, której członkowie dzielą się doświadczeniami oraz niwelują poczucie odrzucenia i osamotnienia.

Jeśli szukasz placówki, do której możesz zgłosić się po pomoc jako osoba żyjąca z nałogowcem, a także gdy szukasz miejsca, w którym bliska Ci osoba ma szansę rozstać się z uzależnieniem, zapoznaj się z ofertą prywatnej, całodobowej kliniki AKME. Pracujący w niej profesjonaliści pomagają osobom dotkniętym nałogiem, a także ich bliskim, którzy mogą skorzystać z oferty terapeutycznej skierowanej specjalnie z myślą o nich i polepszeniu ich stanu.

Bibliografia:

1. Lancer D. Living with an addict - alcoholic. https://www.whatiscodependency.com/living-addict-alcoholic/ Data dostępu: 11.10.2018
2. Mellibruda J. Problematyka współuzależnienia. http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/50-artykuly/156-problematyka-wspoluzaleznienia.html Data dostępu: 11.10.2018
3. Współuzależnienie. http://www.parpa.pl/index.php/rodzina-dzieci/wspoluzaleznienie Data dostępu: 11.10.2018
4. Lancer D. Symptoms of Codependency. https://psychcentral.com/lib/symptoms-of-codependency/ Data dostępu: 11.10.2018
5. Frąckowiak M., Motyka M.Charakterystyka problemów społecznych związanych z nadużywaniem alkoholu. Hygeia Public Health 2015, 50(2): 314-322