Egzamin dojrzałości, czyli matura. Tak kiedyś zdawano egzamin maturalny

Matura to nie jest nowy wynalazek. Pochodzi z pruskiego systemu edukacji, a wymyślił i wprowadził ją pruski minister w 1788 roku. Jego formuła, znaczenie społeczne i organizacja ulegały jednak istotnym przemianom w kolejnych epokach – od II Rzeczypospolitej, przez okres PRL, aż po czasy najnowsze.

W II RP. uczniowie gimnazjum zdawali tzw. „małą maturę”, która umożliwiała im albo zakończenie edukacji ogólnej i wybór szkoły zawodowej (lub seminarium nauczycielskiego), albo kontynuację nauki w liceum ogólnokształcącym. Natomiast dwuletnie liceum kończyło się „dużą maturą”, uprawniającą do podjęcia studiów wyższych. Formuła przedwojennego egzaminu maturalnego znacznie różniła się od dzisiejszej. W gimnazjach klasycznych część pisemna matury obejmowała trzy obszerne prace pisemne: z języka polskiego lub historii (do wyboru), z języka łacińskiego lub greki oraz z fizyki z chemią lub matematyki.

W początkowym okresie Polski Ludowej – zwłaszcza w czasach stalinowskich (late 40. i 50. XX w.) – matura była ściśle scentralizowana i podporządkowana celom ideologicznym nowej władzy. Każdy uczeń musiał zdawać zestaw tych samych obowiązkowych przedmiotów: pisemnie i ustnie język polski oraz matematykę, a ponadto ustnie historię, wiedzę o społeczeństwie (WOS) i fizykę. Matura w PRL długo była więc osiągnięciem mniej powszechnym niż obecnie, a jej zdanie dawało absolwentowi zdecydowanie wyższą pozycję na rynku pracy. Osoby bez matury zwykle kończyły edukację na szkołach zawodowych i podejmowały pracę bez możliwości rozpoczęcia studiów.

W 2005 roku po raz pierwszy odbyła się nowa matura – scentralizowany egzamin maturalny według odmiennych zasad. Zastąpił on definitywnie starą formułę egzaminu dojrzałości (która po 2004 r. przeszła do historii). Organizację egzaminu przejęły niezależne od szkół komisje: Centralna Komisja Egzaminacyjna oraz okręgowe komisje egzaminacyjne. Arkusze egzaminacyjne z zadaniami przygotowywane są odtąd centralnie i mają jednakowy charakter w całym kraju, a prace pisemne są kodowane i sprawdzane przez zewnętrznych egzaminatorów, co zapewnia obiektywizm. Wynik matury wyrażany jest w procentach (od roku 2005, a od 2015 dodatkowo podawany jest wynik centylowy), a nie w stopniach szkolnych. Wprowadzono podział na poziom podstawowy (obowiązkowy dla wszystkich) i rozszerzony (dla chętnych) w przypadku wielu przedmiotów.