Lublin z listopada 1918 roku centrum powojennego porządku. To tu powstał rząd Ignacego Daszyńskiego

>>> 10 listopada z Dziennikiem Wschodnim dodatek Niepodległość

Gdy Polska odzyskiwała niepodległość plac Litewski nazywany był placem Musztry. W jego centrum stał wtedy sobór prawosławny wybudowany w latach 1873-1876. Gdy miasto zajęli Austriacy (Rosjanie opuścili je w lipcu 1915 r. – red.) cerkiew zaadoptowano na potrzeby kościoła garnizonowego. Same władze Generalnego Gubernatorstwa zajęły budynki stojące wokół placu z Pałacem Lubomirskich zwanym wtedy Pałacem Gubernatorskim na czele. To w nim przez trzy kolejne lata urzędowali generał-gubernatorzy. Taką funkcję budynek pełnił aż do 2 listopada 1918 r. Pięć dni później stał się siedzibą gabinetu Ignacego Daszyńskiego. To tam odbyło się pierwsze posiedzenie rządu.

Nie ma już natomiast budynku hotelu „Victoria”, który mieścił się na rogu Krakowskiego Przedmieścia i ul. Kapucyńskiej. To właśnie w nim w nocy z 6 na 7 listopada 1918 roku bojownicy Polskiej Organizacji Wojskowej aresztowali przedstawicieli Rady Regencyjnej. Tam też ukonstytuował się Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej.

Na rogu ulic 3 Maja i Krakowskiego Przedmieścia do dziś stoi gmach wybudowany w latach 1912-1914 jako Bank Państwowy Rosji, a pełniący później siedzibą cesarsko-królewskich okupacyjnych władz wojskowych. Tuż przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości działało w nim m.in. kasyno oficerskie.

– 1 listopada 1918 roku odbyło się w nim zebranie grupy ok. trzystu polskich oficerów służących w armii austro-węgierskiej, na które zaproszono delegatów wojskowych czeskich i południowosłowiańskich. Prowadzący zebranie por. dr Kuśnierz zaapelował do zgromadzonych, by poddano się „zwierzchniej władzy polskiej”. Por. Stanisław Sosabowski wezwał obecnych, by nazajutrz, 2 listopada, złożyli przysięgę na placu Katedralnym, natomiast ppłk Stefan Pasławski, pokazując stosowne pełnomocnictwa rządowe, zapowiedział objęcie dowództwa nad wojskiem w Lublinie. Drugiego listopada Czesi pod przewodnictwem mjr. Dorazila, zadeklarowali w menażu pomoc przy ochronie magazynów i pomieszczeń administracyjnych przed rabunkiem – czytamy w artykule „Lublin 1918 świadkowie wielkiej historii”.

A skoro wywołaliśmy już Plac Katedralny to nie sposób nie wspomnieć, że to właśnie tam 2 listopada 1918 roku 340 żołnierzy służących wcześniej w armii austriackiej złożyło uroczystą przysięgę na „wierność i posłuszeństwo rządowi polskiemu”. Pięć dni później odbyła się kolejna przysięga. Podczas niej wierność Tymczasowemu Rządowi Ludowemu Republiki Polskiej ślubowali przedstawiciele m.in. Polskiej Organizacji Wojskowej, Straży Obywatelskiej i Milicji Ludowej, a także żołnierze polscy z byłej armii austro-węgierskiej.

Tekst powstał w oparciu o artykuł „Lublin 1918 świadkowie wielkiej historii”, autorstwa Marcina Fedorowicza, Tadeusza Przystojeckiego i Ziemowita Karłowicza, zamieszczony w 9. nr. wydawanej przez Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN" gazecie PA.RA.