Całun lubelski

d
Wszystko zaczęło się w 1253 roku, kiedy w Lublinie zjawili się polscy dominikanie, by wraz ze św. Jackiem założyć tu pierwszy kościół i klasztor. Wędrując z Krakowa na Litwę i Ruś, nie mogli ominąć Lublina, gdzie istniał już gród, zamek i siedziba archidiakona. Ponoć zatrzymali się w kościele św. Mikołaja na Czwartkowym Wzgórzu.
Przed ich oczami rozciągało się zamkowe wzgórze, zwodzony most i gród, obwiedziony murami. Czy wtedy ich uwagę zwrócił plac szeroki i wielki, nad stromą skarpą zawieszony? Czy mogli przypuszczać, że sto, a może dwieście lat później biskup Andrzej zwiezie do Lublina relikwie krzyża, na którym umierał Chrystus?
Święte gwoździe
Najstarsze przekazy, dotyczące odnalezienia krzyża, na którym umarł Chrystus, wspominają o przybyciu cesarzowej Heleny do Jerozolimy, odszukanie przez nią trzech krzyży oraz cudowną historię uzdrowienia umierającej kobiety. Stało się to w roku 326.
Cesarzowa miała zidentyfikować krzyż Chrystusa po tabliczce, odnalazła również gwoździe, którym przybito skazańca. W miejscu znaleziska nakazała wznieść świątynię. Krzyż został podzielony na części, stając się dla chrześcijan na całym świecie najbardziej przejmującą pamiątką po Chrystusie.
Fragmenty krzyża trafiły do Polski w I połowie XII w. Najpierw do opactw i klasztorów. Szczególną wagę zyskał kult cząstki, przechowywanej w opactwie benedyktynów na Łysej Górze. Kiedy do lubelskiego klasztoru trafiły relikwie, będące jednym z dwóch największych ocalałych fragmentów krzyża – za ich sprawą w Lublinie zaczęły się zdarzać cuda...
Dłutem w krzyż
Cudowną historię sprowadzenia relikwii wymalowano na obrazach, tkwiących za głównym ołtarzem. Oto Andrzej, biskup kijowski, zwiózł je do Lublina, by następnie umieścić w Krakowie. Skrył je potajemnie w powozie, ale konie ruszyć nie chciały. Gdy biskup wysiadł z powozu i relikwie wyniósł, konie... ruszyły. Kiedy i za drugim razem zdarzyło się to samo, biskup uznał w tym zdarzeniu wolę Bożą i drzewo krzyża w Lublinie pozostawił...
Stoję dziś przed trumną biskupa Andrzeja. Tego, który, poproszony przez plebana z kościoła farnego o cząstkę świętej relikwii, bierze dłuto i uderza w drzewo krzyża, by je rozdzielić. Drzewo pęka, ale dłuto ześlizguje się i na wylot przebija dłoń biskupa. Biskup, przerażony, pada na kolana i przeprasza Boga za swój upór. I staje się cud! Ranny doznaje natychmiastowego uzdrowienia skaleczonej dłoni...
A więc to Ty?
Dwa metry posadzki z pokrzywionych cegieł. Nad otwartą trumną draperia z czerwonej tkaniny. A w trumnie najpierw rzucają się w oczy szaty, okrywające doczesne szczątki biskupa Andrzeja. W miejscu, gdzie powinny być nogi – dwie skrzyżowane piszczele. Dłonie schowane w rękawach. Biskupia tiara. Stuła.
A więc to ty, biskupie Andrzeju, który otoczyłeś opieką święte relikwie i pilnowałeś ich do samego końca. Byłeś ich strażnikiem. Do 1991 roku, kiedy, pod osłoną nocy, skradziono je zuchwale. Czy bezpowrotnie?
W samo serce
Pamiętnego ranka, kiedy jeden z zakonnych braci zobaczył sforsowaną kratę do kaplicy, a potem z bólu zadrżało mu serce, gdy na ołtarzu nie było relikwiarza, co przez wieki chronił Lublin – w klasztorze zapanowała żałoba.
– Wspomnienie tego dnia to rozdrapywanie ran. Zdarzało mi się przez kilkanaście godzin trzymać relikwiarz, by mogły go dotknąć tysiące rozmodlonych ludzi. A tu – Boże, daj z tym wytrzymać – taki cios! W samo serce – mówi ojciec Waldemar Kapeć.
– Gdyby jakimś cudem odnalazły się za granicą i nigdy nie miały tu wrócić, to chciałbym jednego: żebyśmy mogli je raz w roku wypożyczyć i podczas odpustu wystawić – mówi ojciec Hieronim Kaczmarek, przeor lubelskiego klasztoru
Gdzie dziś mogą być relikwie? Czy wywieziono je za wschodnią granicę? Czy, wciąż ukryte w Lublinie, czekają na sposobność wywiezienia? Nie wiadomo.
– Choć śledztwo w tej sprawie zostało umorzone, to sprawdzamy każdy sygnał, w każdej chwili jesteśmy gotowi do dalszych poszukiwań. Odnalezienie relikwii jest dla nas priorytetową sprawą – mówi nadkomisarz Janusz Wójtowicz, rzecznik KWP w Lublinie.
A czy po drzewie krzyża nie został żaden ślad? Chociaż mały okruszek?
A jednak jest!
Kilka tygodni przed kradzieżą ks. abp. Bolesław Pylak chciał sprawdzić, w jakim stanie znajduje się Święte Drzewo, tkwiące w relikwiarzu.
– Chciał stwierdzić, czy nie będzie potrzebny konserwator. Pamiętam, że relikwiarz został zdjęty z ołtarza. Z tyłu były specjalne drzwiczki, po otwarciu których można było dotknąć krzyża. Ale, żeby wyjąć krzyż, trzeba było relikwiarz rozkręcić. Podczas oględzin z drzewa, na którym umarł Chrystus, oderwał się maleńki okruszek, natychmiast schowany do małego relikwiarzyka. Chronimy go jak największy skarb – wspomina ojciec Waldemar.
Całun turyński
Myśl o pękniętej relikwii wciąż nie dawała mi spokoju. Ojciec Waldemar potwierdził, że Święte Drzewo, tkwiące w relikwiarzu, było pęknięte i związane złotym drutem. A więc wszystko się zgadza.
Relikwia, zuchwale skradziona w 1991 r., wciąż odżywała w moich myślach. Nie wiem, dlaczego kojarzyła mi się z całunem turyńskim. Może dlatego, że faktu, iż płócienne prześcieradło, w które zawinięte zostało złożone w grobie ciało Jezusa Chrystusa, przechowało się do dziś – wydaje się zupełnie nieprawdopodobny...
Tak jak zupełnie nieprawdopodobne wydawało mi się to, że mogłem na własne oczy zobaczyć prawdziwy wizerunek Świętych Relikwii.
Tajemnica ojca Ruszla
Ojciec Paweł Ruszel był w 1611 roku świadkiem cudownego wydarzenia w lubelskim kościele dominikanów. Oto na obrazie Matki Bożej, zawieszonym w ołtarzu przy filarze, wystąpiły krople oliwy, łudząco podobne do łez.
Od tego czasu stał się promotorem Krzyża Świetego i poświęcił mu dwa dzieła: „Fawor niebieski” (1649 r.) i „Skarb nigdy nie przebrany” (1655 r.).
Do „Faworu niebieskiego”, wytłoczonego w lubelskiej drukarni Jana Wieczorkiewicza, ojciec Ruszel dołączył osobną, rozkładaną planszę z odciśniętym wizerunkiem drzewa Krzyża.
Ślad Krzyża
Żeby to zrobić, wielebny ojciec musiał zyskać pozwolenie najwyższych władz, by Święte Drzewo z relikwiarza wyjąć. A wyjąć mógł je tylko biskup. Tak też się stało. Największy skarb chrześcijańskiej Europy z relikwiarza powędrował na stół, przy którym zasiadł średniowieczny artysta, by przygotować replikę, potrzebą do wydrukowania wizerunku. Miał do wyboru dwa sposoby: albo przez kilkanaście tygodni mozolnie rzeźbić w kawałku drewna kopię relikwii, albo na samą relikwię nałożyć trochę drukarskiej farby i odcisnąć ją na papierze, a potem z tak przygotowanego „całunu” rzeźbić formę do drzeworytu...
Moim marzeniem było dotrzeć do dzieła ojca Ruszla. Pamiętam chwilę, kiedy ojciec Waldemar wyłonił się z mrocznych czeluści korytarza i rozłożył przede mną niezwykłą księgę. Zaczęliśmy ją przeglądać stronę po stronie. Wśród rozlicznych wizerunków tego jednego, najważniejszego nie było. Okazało się, że w klasztorze lubelskim przechowuje się drugie, skromniejsze wydanie, już bez bezcennego drzeworytu. Gdy wychodziłem z zakrystii, poszedłem spojrzeć na portret ojca Ruszla. Uśmiechał się z obrazu bardzo zagadkowo.
Czy mogło być inaczej, skoro, wedle legendy, ojciec Ruszel od czasu do czasu schodzi z nieba na ziemię i milcząco przechadza się po kościele?
Cudowna historia
Jak w cudownej historii, zupełnie przypadkowo, podczas telefonicznej rozmowy, usłyszałem o zagadkowej rycinie, przechowywanej w zbiorach Muzeum Lubelskiego, na której miał widnieć niezwykły obraz relikwii z lubelskiego klasztoru. Czyżbym trafił na ślad „lubelskiego całunu”?!
Wszystko się zgadza!
W dłoniach Renaty Bartnik, kierownika Gabinetu Rycin Muzeum Lubelskiego, zobaczyłem brązowe odbicie Relikwii z naniesionymi rysami.
Zgadzało się wszystko. Pani kustosz potwierdziła, że leży przede mną osobna, rozkładana plansza z dzieła ojca Ruszla z odbiciem Świętego Drzewa w naturalnej wielkości. To jedyny, zachowany w Polsce, wizerunek bezcennych relikwii. Odbity ze świętego Oryginału.
Przenajświętsze Drzewo
Pochyliliśmy się nad drzeworytem, który dla chrześcijan jest bez wątpienia najcenniejszą „grafiką”, przechowywaną w muzeach świata. Wpatrywałem się w ślad pęknięcia, tworzący wstęgę. Najbardziej zagadkowe okazały się odbicia, przypominające ślady gwoździ. Czyżby tych, na których wisiał cierpiący Chrystus?
– Drzewo pokryte jest układem różnorodnych linii, tajemniczych odbić, z których jedno kształtem przypomina liść. Najbardziej zagadkowe wydają się odbicia w kształcie zbliżonym do koła, przypominające płaczące oko. Czy to ślad po gwoździach? Nie wiadomo – przyznaje Renata Bartnik.
Całun lubelski
A co na to sam ojciec Ruszel? Wszak to za jego sprawą do dzisiejszych czasów przetrwał „lubelski całun” W „Faworze niebieskim” czytamy, że ciało Jezusa utrzymywało się na gwoździach, wbitych w krzyż. Ojciec Ruszel szczególnie wspomina to miejsce drzewa długiego, „do którego były nogi Pańskie przybite” ( Fawor niebieski, część I, str. 21).
Skoro lubelskie relikwie należały do dwóch największych części autentycznego drzewa krzyża, na którym wisiał i umarł Jezus, to jest prawdopodobne, że do ich wykonania użyto fragmentów krzyża najbardziej nasiąkniętych krwią i męką.

PS.
Za pomoc w przygotowaniu reportażu oraz zgodę na opublikowanie na łamach Dziennika wizerunku Świętych Relikwii serdecznie dziękuję pani kustosz Renacie Bartnik, kierownikowi Gabinetu Rycin i Zygmuntowi Nasalskiemu, dyrektorowi Muzeum. Dziękuję ojcu Hieronimowi Kaczmarkowi, przeorowi klasztoru O.O. Dominikanów w Lublinie. Wielką pomocą służył mi także o. Waldemar Kapeć, który o tajemnicach klasztoru i jego wspaniałych zabytkach wie wszystko i tą wiedzą zechciał się podzielić.