Dobrze, że Wałęsa nie dotrzymał słowa

Wielki taras jednorodzinnego domu w Nałęczowie wybiega w zieleń. Pod nim, na stoku, kłębią się korony drzew. Na tarasie, bardzo grzecznie i cicho, bawi się czteroletni chłopiec Adam. Adam Takahashi.
We wnętrzu, urządzonym z elegancką niedbałością, gdzie kuszą stare wygodne fotele, a olbrzymi, okrągły stół przykryto serwetą ręcznej roboty, wśród obrazów po przodkach zaskakuje kolorowa fotografia – mężczyzny w tradycyjnym stroju japońskim i młodej blondynki w krakowskim. To zdjęcie ślubne Doroty Hałasy i Kazufumi Takahashi.
– To były lata osiemdziesiąte, chodziłam do lubelskiego liceum Staszica do klasy z rozszerzonym angielskim – wspomina Dorota. – Lubiłyśmy uczyć się obcych języków i razem z koleżanką zaczęłyśmy korespondować z ludźmi z zagranicy. Postanowiłyśmy iść na japonistykę. Ona poszła na stomatologię – śmieje się.
Fascynacja tym językiem zaczęła się nieoczekiwanie. To był impuls, ciekawość, próba znalezienia odpowiedzi na pytanie
– Kto po japońsku czyta „Popioły”? – pomyślałam, widząc stronę prozy Żeromskiego przetłumaczoną na ten język. Zdumiało mnie to i chciałam wiedzieć. Zafascynowały mnie znaki graficzne – to słowo czy litera? – zastanawiałam się.
Japoński cud
Mama Doroty wnosi na stół prawdziwie polski tort z bitą śmietaną i malinami, i pachnącą herbatę w porcelanowym imbryku.
– Nie, to nie japońska. Parzona po polsku – wyjaśnia ze śmiechem.
– Ta ceremonia parzenia herbaty, jaką nieraz oglądamy w telewizji, nie ma nic wspólnego z życiem domowym – mówi Dorota. – Uczestniczy w niej bardzo ścisłe grono w specjalnym pawilonie. To tradycyjna celebra, nie mająca nic wspólnego z życiem, a nawet z chęcią ugoszczenia kogoś. W domu herbatę parzy się normalnie, jak w Polsce.
Adaś podchodzi do babci i szepce jej coś na ucho.
– Małym dzieciom w Japonii wolno wszystko, ale są bardzo grzeczne.
To widać. Chłopiec mówi cicho, nie psoci, nie stara się zwrócić na siebie uwagi.
– Poszłam więc na japonistykę – kontynuuje Dorota po pierwszej filiżance herbaty. – Wałęsa obiecywał drugą Japonię, cud gospodarczy Kraju Kwitnącej Wiśni był ekscytujący. Później często myślałam: dlaczego mama wspominała studia jako najpiękniejszy okres w życiu? Przez tydzień wkuwaliśmy 20 znaków japońskich i test, dwadzieścia znaków japońskich i test, każdy znak ma 4 czytania, każda kreseczka postawiona inaczej zmienia jego znaczenie. 20 znaków i test... Po morderczym pierwszym roku zostało nas 14 osób.
Zięć z Japonii
– To ojciec ją wspierał. Ja byłam przeciwna – wzdycha mama Doroty. – Może przeczuwałam, że tak się stanie?
– Och, mamo... Przecież przyjeżdżam, kiedy tylko mogę...
– Jak pojechała tam do pracy, to oszukała mnie, że tylko na trzy lata – zauważa z goryczą mama. – Jeszcze wtedy nie miałam przeczucia, że córka jest stracona. Nie chciałam chyba w to wierzyć.
– To była ogromna szansa – legalna praca w japońskiej firmie. Faktycznie, kontrakt był na czas nieograniczony, ale nie chciałam mamy denerwować – wyjaśnia Dorota.
– A później przyjechała z nim – kontynuuje starsza pani. – Jak zięć przyjechał do Polski się oświadczyć, to też powiedzieli mi co chcieli. Ja nie znam języka, nie wiem, co mówił. Ale zrozumiałam, że chcą zamieszkać w Europie, a ślub będzie za rok. Stało się inaczej – nie ukrywa goryczy. Przecież ona jest zupełnie z innego kręgu kulturowego, są ogromne różnice. U nas rodzina to prawdziwa rodzina. Zawsze można znaleźć oparcie w matce, choć czasem gdera... – mówi z wyraźną troską o córkę, choć ta w Japonii jest już 14 lat. – On się nawet polskiego nie uczy – dodaje. – To znaczy, że w ogóle nie miał zamiaru tu przyjeżdżać.
– Mamo, kiedy ma się uczyć, jak pracuje do pierwszej w nocy? Ma dobra pracę, stanowisko. Nie może tego rzucić – oponuje Dorota.
Zawisły w powietrzu żal opada, bo do babci przytula się mały Adam i o coś cichutko prosi. Wychodzą obydwoje z salonu, a Dorota dalej snuje opowieść.
Ta biedaczka synowa
– Mąż jest dziennikarzem. Poznaliśmy się w 90. roku już w Japonii, kiedy tam pracowałam. Ojciec mojego męża w piatym pokoleniu trudni się odbijaniem drzeworytów – to bardzo szanowany zawód, jest ceniony w środowisku twórców, artystów. Ale to świat hermetyczny. Dopóki chodziłam do jego rodziców jako znajoma z Europy, było miło. Gdy Kazufumi oświadczył, że się pobieramy, teściów zmroziło. Nie o takim mariażu myśleli dla najstarszego syna, który dziedziczy nazwisko i zachowuje ród.
Dorota zamyśla się chwilę, uśmiecha, wreszcie zdobywa na szczerość
– Powiedzieli mi: ty jesteś biedaczką, nic nie masz, nasz syn dziedziczy wszystko. „Ach tak...” – pomyślałam sobie. „Zobaczymy!” Zamówiłam wspaniały ślub w Nałęczowie i wesele w Pałacu Małachowskich. Rodzice męża z rodziną przyjechali, pierwszy raz do Europy i do Polski, akurat, na szczęście, otwarte zostało nowe lotnisko w Warszawie. Przywieźli ze sobą ryż i ... wodę! A tu: park, pałac, sala balowa. Jak zobaczyli nasze piękne budowle, zabytki – przecież u nich jest zupełnie inne budownictwo – zmienili zdanie o Polsce. No i o mnie. Po urodzeniu syna, jedynego w rodzinie, mój status wzrósł bardzo.
Tęsknoty i zwyczaje
– Bardzo za nią tęsknię – mówi mama. – szczególnie w święta.
– Tak, w Boże Narodzenie jest najbardziej tęskno – potwierdza Dorota. – Tam traktowane jest trochę jak festyn handlowy. Ja obchodzę je po polsku, ale w gronie rodaków, misjonarzy, obcokrajowców. Japończycy nie rozumieją wymowy tego święta.
Mama Doroty sięga po figurkę gejszy stojącą na kredensie. Dorota tłumaczy:
– W Tokio jest mało gejsz, więcej w Kioto. Poznać ją można po tym, że nosi rozchylone krawędzie kimona. Mają na biało pomalowane twarze i odchylony z tyłu kołnierz – to dla Japończyków jest bardzo podniecające. Jeśli gejsza jest dziewicą, rękawy jej kimona sięgają do kostek.
Mały Adam bawi się grzecznie samochodzikami, babcia patrzy na niego z rozczuleniem. Myśli, że wkrótce czarnooki wnuczek wyjedzie z jej córką na inny kontynent.
– Przez tyle lat już poznałam zwyczaje, do niektórych zdążyłam się przyzwyczaić – ciągnie Dorota. – Na przykład status kobiety. Nawet wobec prawa jest niższy. Kobieta nie uczestniczy np. w weselach, spotykać się może jedynie z kobietami. Wesele zresztą trwa dwie godziny – i do domu. Jak masz doła, radź sobie sama. Nie ma przyjaciółek, którym można wypłakać się na piersi. Dlatego w Japonii widzi się tak duzo pijanych kobiet. Nie ma przyjęć w naszym pojęciu, nie zaprasza się nikogo do domu. Jeśli chce się kogoś ugościć, idzie się do restauracji. Niedopuszczalne jest „puk, puk, wpadliśmy na herbatkę”.
Plusy i minusy
Mama Doroty nakłada drugi kawał ciasta na talerzyk, nalewa herbatę. Ech, gdzie tam w Japonii takie pyszności.
– Za to jest bardzo bezpiecznie – uśmiecha się Dorota, dodając, że przynajmniej o to mama może być spokojna. – Można nocą spacerować po ulicach, jest ogromne poszanowanie dla prywatnej własności. Natomiast bardzo mi się nie podoba długie siedzenie w pracy. Uważam, że część czasu Japończycy spędzają nieproduktywnie. Kiedy zaczynałam pracę, wszyscy byli zgorszeni, że wychodzę do domu o 18,30. To było źle widziane. Wszędzie sterylnie czysto. Szczególnie w domach. Nie wchodzi się do mieszkania w butach – przecież śpi się na podłodze! Z czasem można się rozsmakować w ich kuchni i uznać, że jest ona znakomita.
Adaś kroi tort widelczykiem, ale nie opycha się słodyczami jak polskie dzieci.
– Pałeczkami też je – wyjaśnia jego mama. – Adaś jest trzyjęzyczny. Mąż nie umie po polsku, synek mówi do niego po japońsku. Do mnie po polsku, A gdy zobaczy „białą twarz” – zwraca się po angielsku. Chodził jakiś czas do przedszkola angielskiego. Byłam jedyną matką z Zachodu. Więcej – byłam matką pracującą, co nie jest mile widziane. Kobieta po urodzeniu dziecka powinna siedzieć w domu i zajmować się nim, czekać na męża. A mężowie wracają po pracy w nocy, albo, jeśli nie zdążą przyjechać, nocują w hotelach lub w kapsułach – pomieszczeniach o długości łóżka z telewizorem.
– To dobrze, że Wałęsa nie dotrzymał słowa i nie zrobił z Polski Japonii – dodaje Dorota. – Nie zrobiliśmy błędu zaprzepaszczenia tradycji, jak to się dzieje na Wschodzie.
Rozstania i powroty
– Jak tylko przyjedzie, już się martwię, że znów tam wróci – szepce mama.
– Mamusiu, dziś te kilkanaście tysięcy to żadna odległość. Wiesz, że przyjeżdżam, jak tylko mogę.
– Ja się do Japonii nie wybieram – zdecydowanie mówi mama. – Tu, w Nałęczowie, jest pięknie, tu jest mój dom... Ale będę bardzo tęsknić.